Grzybica stóp – przyczyny i objawy. Jak przebiega leczenie?

Grzybica to jedna z chorób cywilizacyjnych, która ma związek z trybem życia. Może dotknąć każdego, ale najczęściej dotyczy m.in. sportowców, a także osób, które przez długi czas korzystają z nieprzewiewnego obuwia np. podczas pracy. Grzybicy stóp sprzyja nadmierna potliwość i przegrzewanie stóp – różnego rodzaju dermatofity preferują wilgotne i ciepłe środowisko, które zapewnia odpowiednie warunki do ich rozwoju.

Szacuje się, że grzybica stóp, której często towarzyszy również grzybica paznokci, dotyka nawet 30 proc. społeczeństwa. Dolegliwości towarzyszące grzybicy rzadko są zgłaszane lekarzowi i prawidłowo leczone, co sprawia, że choroba ma charakter przewlekły. Zakażeniom o podłożu grzybiczym sprzyja również ogólny stan zdrowia – ryzyko zachorowania zwiększa się u osób o osłabionej odporności, osób przewlekle przyjmujących antybiotyki, a także osób otyłych.

Grzybica stóp i grzybica paznokci to nie jedyne choroby o podłożu grzybiczym, na które jesteśmy narażeni. Dermatofity mogą zaatakować różne części ciała oraz wnętrze organizmu – często diagnozowana jest np. grzybica okolic intymnych, a także grzybica jamy ustnej i grzybica przełyku.

Grzybica stóp najczęściej rozwija się w przestrzeni międzypalcowej i podeszwowej stóp. Nieleczona grzybica międzypalcowa może powodować powstawanie bolesnych ran i owrzodzeń. Podeszwę stóp atakuje grzybica potnicowa, która ma nieco inny obraz kliniczny – w tym przypadku dominującym objawem jest rumień oraz zmiany skórne w postaci niewielkich pęcherzyków wypełnionych płynem. W przypadku grzybicy stóp trzeba liczyć się z nawrotem choroby, któremu można zapobiegać, stosując się do zasad profilaktyki.

Przyczyny grzybicy stóp

Najczęstsze przyczyny grzybicy stóp i paznokci to m.in.:

• noszenie ciasnych butów z nieprzewiewnych materiałów,
• korzystanie ze wspólnych pryszniców i urządzeń sanitarnych,
• korzystanie z sauny i basenu bez odpowiedniego zabezpieczenia stóp,
• nadmierna potliwość stóp,
• korzystanie z cudzego obuwia i ręczników,
• przymierzanie butów na gołą stopę,
• czynniki związane z ogólnym stanem organizmu – zaburzenia krążenia obwodowego, przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia odporności,
• wiek i tryb życia – grzybica stóp najczęściej diagnozowana jest w grupie prowadzących aktywny tryb życia młodych dorosłych, a także osób starszych,
• nieprzestrzeganie zasad higieny stóp.

Należy pamiętać, że grzybicą w obrębie stóp i grzybicą paznokci można także zarazić się np. podczas zabiegów kosmetycznych, pobytu w szpitalu lub sanatorium, pobytu w hotelu, akademiku i na kempingu. Jedną z najskuteczniejszych sposobów ochrony stóp przed zakażeniami jest unikanie chodzenia na boso w miejscach publicznych.

Rozwoju grzybicy stóp trudno uniknąć, jeżeli często korzystamy z basenu i innych obiektów sportowo-rekreacyjnych, jednak można skutecznie się przed nią chronić, przestrzegając prostych zasad, które znacząco zmniejszają ryzyko zakażenia.

Jakie dermatofity najczęściej powodują rozwój grzybicy stóp?

Aby sprawdzić, jaki rodzaj grzybów zaatakował skórę stóp, trzeba wykonać badanie mikologiczne, dzięki któremu można dobrać skuteczne leki na grzybicę stóp. Do najczęściej powodujących grzybicę stóp dermatofitów zaliczamy:

• T. mentagrophytes var. interdigitale,
• E. fl occosum,
• T. rubrum.

Grzyby te mogą przez długi czas pozostawać na różnych powierzchniach. Ich zarodniki są odporne na działanie czynników środowiskowych, co sprawia, że możemy zarazić się grzybicą, np. zakładając obuwie, którego przez dłuższy czas nie nosiliśmy.

Ważne! Leczenie grzybicy uwzględnia również dezynfekcję obuwia, a także ręczników i powierzchni np. wanny, brodzika prysznica i podłogi w łazience. Korzystanie z tego samego ręcznika do osuszania stóp oraz np. okolicy intymnej sprzyja rozprzestrzenianiu się grzybicy na inne partie skóry. W okresie choroby polecane jest osuszanie stóp ręcznikiem papierowym oraz korzystanie z klapek kąpielowych.

Objawy grzybicy stóp zależą od rodzaju schorzenia

Grzybica stóp diagnozowana jest w różnych postaciach, co sprawia, że objawy choroby mogą różnić się u poszczególnych pacjentów.

• Grzybica skóry pomiędzy palcami stóp jest najczęściej diagnozowanym rodzajem. Grzybica międzypalcowa objawia się zaczerwienieniem skóry i złuszczaniem się naskórka, którym towarzyszy świąd, nieprzyjemny zapach i uczucie pieczenia. Początkowo zmiany skórne są ograniczone do przestrzeni pomiędzy czwartym i piątym palcem, jednak szybko rozprzestrzeniają się na pozostałe palce i drugą stopę. Nieleczona grzybica stóp powoduje pękanie chorej skóry oraz tworzenie się ran i może zaatakować także podeszwę stóp, wierzch stopy i jej boki.
• Grzybica potnicowa objawia się rumieniem oraz powstawaniem małych pęcherzyków, które są wypełnione płynem surowiczym. Zmiany lokalizują się m.in. w obrębie śródstopia; towarzyszy im świąd oraz uczucie pieczenia.
• Grzybica złuszczająca (grzybica mokasynowa) rozwija się na podeszwie stóp i ich bokach. W tym przypadku świąd jest mniej uciążliwy. Skóra stopy staje się twarda i można na niej zauważyć charakterystyczne srebrzystobiałe łuski złuszczającego się naskórka. Zrogowaciały naskórek np. na piętach może pękać, co powoduje dotkliwy ból i sprzyja nadkażeniu bakteryjnemu.
• Grzybica wrzodziejąca, która rozwija się m.in. u osób chorych na cukrzycę. W tym przypadku na zaatakowanej przez dermatofity skórze stóp powstają owrzodzenia, które trudno się goją.

Wszystkie grzybice stóp mogą przebiegać z grzybicą paznokci. Jej objawy to m.in. zmiana zabarwienia płytki paznokcia, na której pojawiają się przebarwienia w postaci żółtych lub brązowych plam. Zaatakowana przez dermatofity płytka paznokciowa jest podatna na uszkodzenia, zaczyna się rozwarstwiać i staje się wyraźnie grubsza – mogą być na niej widoczne zgrubienia i bruzdy.

Objawy grzybicy stóp i grzybicy paznokci są bardzo charakterystyczne. Jeżeli pojawi się świąd, zaczerwienienie i uczucie pieczenia, a także inne objawy, które wskazują na grzybicę stóp, to warto jak najszybciej zgłosić się do dermatologa. Im szybciej rozpoczniemy walkę z grzybicą stóp, tym mniej uciążliwe będzie zmaganie się z chorobą. Leczenie grzybicy stóp pozwala także chronić domowników przed zakażeniem. Zarazić możemy się również grzybicą paznokci – choroby, które wywołują dermatofity to poważny problem zdrowotny, dlatego nie należy ich bagatelizować.

Leczenie grzybicy stóp

Najczęściej uwzględnia stosowanie miejscowo działających farmaceutyków. Preparaty o działaniu przeciwgrzybiczym dostępne są w formie m.in. maści, kremów, sprayów, pudrów i zawiesin. Powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami dermatologa. Najlepsze efekty leczenia zapewnia wykonanie badania, które pozwala określić, jaki gatunek grzyba wywołał grzybicę. Domowe sposoby leczenia grzybicy stóp i grzybicy paznokci to m.in. moczenie stóp w roztworach ziołowych, a także wodzie z dodatkiem soli leczniczych lub grzybobójczych olejków eterycznych.

Na etapie leczenia grzybicy stóp i po ustąpieniu objawów choroby niezbędne jest przestrzeganie zasad higieny oraz korzystanie z obuwia, które nie powoduje nadmiernego pocenia się stóp.

Źródła:

• Szepietowski J., „Grzybice skóry i paznokci”, Kraków 2001, 43-53, 84-89, 138-144
• Gwieździński Z., „Grzybica stóp – klinika i współczesne leczenie”, Przew Lek, 2001, 4, 6, 64-66
• Kapuściok J., „Skuteczna ochrona przed grzybicą stóp Co warto wiedzieć?”, Kosmetologia Estetyczna, vol. 3 2 2014,
• Gradowicz B., „Grzybica paznokci. Czynniki ryzyka, profilaktyka, metody leczenia i pielęgnacji”, Kosmetologia Estetyczna, 5 / 2019 / vol. 8