Katar alergiczny diagnozowany jest u rosnącego odsetka dzieci i dorosłych. Szacuje się, że katar sienny i inne objawy alergii wziewnej występują u co czwartego Polaka. Z roku na rok zwiększa się liczba alergików, jednak wielu chorych bagatelizuje objawy alergii, lecząc się na własną rękę np. za pomocą ziół oraz dostępnych bez recepty leków antyhistaminowych. Nieleczony katar sienny sprzyja m.in. rozwojowi astmy oskrzelowej. Astma oskrzelowa to choroba przewlekła, która w skrajnych przypadkach, może doprowadzić do zgonu. W przebiegu astmy pojawiają się napadowe ataki duszności, którym towarzyszą świsty oskrzelowe.
Warto dowiedzieć się więcej na temat objawów kataru alergicznego, a także częstych przyczyn jego występowania i sposobów leczenia. Występowanie objawów, które wskazują na katar sienny, powinno skłonić do wizyty u alergologa. Specjalista zleci wykonanie testów alergicznych skórnych lub testów alergicznych z krwi oraz dobierze odpowiednie leki przeciwhistaminowe.
Ważne! Podstawą leczenia kataru alergicznego jest unikanie kontaktu z alergenem. Leczenie alergicznego nieżytu nosa nie jest skuteczne, jeżeli osoba chora bagatelizuje zagrożenie związane z oddziaływaniem na organizm uczulających ją alergenów.
Alergiczny nieżyt nosa – przyczyny
Katar alergiczny ma związek z alergią wziewną. Przyczyny kataru siennego to uczulenie na m.in.:
- pyłki roślin np. pyłki drzew i pyłki traw,
- sierść zwierząt,
- zarodniki grzybów pleśniowych,
- roztocza kurzu domowego.
Rzadziej katar alergiczny pojawia się na skutek uczulenia m.in. na obecne w detergentach substancje chemiczne, jednak przybywa pacjentów, u których alergiczny nieżyt nosa spowodowany jest np. przez środki czyszczące lub odświeżacze powietrza. Reakcję alergiczną objawiającą się katarem siennym mogą również wywołać niektóre alergeny pokarmowe np. białko mleka krowiego. Alergiczny nieżyt nosa w przypadku alergii pokarmowej częściej dotyczy niemowląt i małych dzieci.
Alergicznemu nieżytowi nosa często towarzyszy alergiczne zapalenie spojówek, jednak katar, zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu i obrzęk powiek to także objawy niektórych infekcji wirusowych.
Katar alergiczny to bardzo uciążliwa dolegliwość. Objawy kataru siennego mogą utrzymywać się przez krótki czas, co wskazuje na sezonowy alergiczny nieżyt nosa lub występować przewlekle, co wskazuje na całoroczny alergiczny nieżyt nosa.
Sezonowy katar alergiczny wywołują pyłki roślin. W tym przypadku objawy pojawiają się jedynie w okresie pylenia roślin. Całoroczny nieżyt nosa wywołują alergeny, z którymi mamy kontakt cały czas np. roztocza kurzu domowego, a także zarodniki pleśni, które występują w środowisku m.in. w glebie. Poważnym zagrożeniem są zarodniki grzybów pleśniowych, które rozwijają się wewnątrz budynków, na skutek ich zawilgocenia i braku odpowiedniej wentylacji. Z powodu całorocznego nieżytu nosa często cierpią również osoby uczulone na sierść, które na co dzień obcują ze zwierzętami.
Najczęstszą przyczyną alergii wziewnej jest pyłek roślin. Uczulenie może powodować pyłek drzew, pyłek traw i pyłek chwastów. Warto wiedzieć, że pyłek roślin zapylanych przez owady jest ciężki i rzadko wywołuje reakcję alergiczną. Zwykle jest ona związana z długotrwałym kontaktem z roślinami kwitnącymi np. w kwiaciarni lub szklarni.
Nieco inaczej jest w przypadku lekkiego i uwalnianego w olbrzymiej ilości pyłku roślin wiatropylnych, do których zaliczamy m.in. drzewa i trawy. Alergia na pyłki drzew, traw i chwastów to najczęściej diagnozowana choroba o podłożu alergicznym, która może rozwinąć się na każdym etapie życia. Skłonność do alergii występuje rodzinnie. Katar alergiczny i inne objawy alergii wziewnej wywołują pyłki, które przedostają się do górnych dróg oddechowych. Pyłek może również przedostać się do oskrzeli, wywołując atak astmy oskrzelowej.
Do grupy najczęściej uczulających pyłków zaliczamy pyłki drzew liściastych np. pyłek brzozy, pyłek olchy, pyłek leszczyny, pyłki większości gatunków traw np. pyłek tymotki łąkowej, a także pyłek pokrzywy. Rzadziej katar alergiczny wywołują pyłki naszych rodzimych gatunków drzew iglastych np. sosny.
Objawy alergicznego nieżytu nosa
Sezonowy katar sienny i przewlekły alergiczny nieżyt nosa wywołują nieco inne objawy. W przypadku kataru siennego stan zapalny błony śluzowej nosa objawia się kichaniem, świądem nosa, wodnistym wyciekiem z nosa. Występuje także blokada nosa, którą powoduje obrzęk błony śluzowej nosa.
Czasami osoby, u których występuje katar alergiczny, mają podwyższoną temperaturę ciała – wówczas diagnozowana jest tzw. gorączka sienna.
Objawy towarzyszące katarowi siennemu to np.:
- świąd podniebienia,
- drapanie w gardle,
- obrzęk powiek,
- zaczerwienienie powiek,
- łzawienie i swędzenie oczu.
Katar sienny może mieć różne nasilenie. Łagodny katar sienny nie utrudnia normalnego funkcjonowania. Katar sienny o umiarkowanym i ciężkim nasileniu wpływa na jakość życia, powodując zaburzenia koncentracji utrudniające pracę i naukę, a także przebywanie na łonie natury.
Całoroczny alergiczny nieżyt nosa jest bardziej uciążliwy. Ze względu na przewlekły stan zapalny błony śluzowej zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych powikłań np. zapalenia zatok przynosowych, zapalenia ucha środkowego, zapalenia oskrzeli i astmy oskrzelowej. Przewlekły katar alergiczny zwiększa także ryzyko zachorowania na infekcje sezonowe. Objawia się wyciekiem z nosa, który często nasila się rano, świądem nosa, kichaniem. Może powodować podrażnienie gardła, bóle głowy, przerost migdałków, chrypkę, kaszel.
Zarówno sezonowy katar sienny, jak i przewlekły alergiczny nieżyt nosa mogą powodować zaburzenia snu związane z blokadą nosa oraz ściekaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła.
W przypadku uczulenia na pyłki dolegliwości nasilają się podczas upalnej, bezwietrznej pogody i nieco ustępują po deszczu oraz po burzy, co ma związek z oczyszczeniem powietrza z drażniących błonę śluzową nosa alergenów.
Alergia na roztocza powoduje, że dolegliwości nasilają się m.in. podczas snu, przebywania w pomieszczeniach, w których znajdują się meble tapicerowane, dywany, zasłony oraz inne tekstylia, na których gromadzi się kurz.
Alergia na sierść powoduje, że katar i inne objawy pojawiają się podczas bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z sierścią zwierząt, a dokładnie ich naskórkiem, który jest źródłem wywołujących alergię białek.
Objawy alergii na zarodniki grzybów pleśniowych pojawiają się m.in. podczas przebywania w wilgotnych pomieszczeniach, w których rozwinął się grzyb. Źródłem alergenów mogą być również np. ściółka leśna, ziemia doniczkowa, instalacja klimatyzacyjna, nawilżacze i osuszacze powietrza.
Sygnały alarmowe, których nie można bagatelizować to występujące po kontakcie z alergenem dolegliwości ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych np. nasilający się suchy kaszel, duszność, świsty oskrzelowe, a także nawracające krwawienia z nosa, które mogą wskazywać na polipy nosa.
Jak odróżnić katar alergiczny od kataru infekcyjnego?
Jak rozpoznać katar alergiczny? Katar sienny i katar wirusowy lub bakteryjny nieco się różnią. Pierwsze objawy alergicznego nieżytu nosa oraz kataru infekcyjnego są podobne. W przebiegu infekcji i alergii pojawiają się wodnisty wyciek z nosa, niedrożność nosa i kichanie. W przypadku zwykłego kataru wyciek z nosa nie utrzymuje się jednak przez dłuższy czas – po kilku dniach wydzielina z nosa gęstnieje, a objawy stanu zapalnego błony śluzowej nosa stopniowo ustępują. Jeżeli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, to może pojawić się ropny katar o żółtym kolorze i nieprzyjemnym zapachu. Niektóre infekcje wirusowe powodują, że katar ma zielony kolor.
W przypadku alergicznego nieżytu nosa przez cały czas katar ma wodnistą konsystencję. Towarzyszą mu napady kichania i uciążliwy świąd nosa. Wodnista wydzielina ścieka po tylnej ścianie gardła, powodując jej podrażnienie i odruch kaszlowy. Niekiedy reakcja na alergeny wziewne może spowodować obrzęk błony śluzowej gardła, który wskazuje na zapalenie gardła o podłożu alergicznym.
Istotną różnicą pomiędzy katarem alergicznym i katarem infekcyjnym jest czas utrzymywania się objawów. Katar infekcyjny trwa kilka dni. W pierwszych dniach choroby jest bardzo nasilony, ale z czasem zmienia swój konsystencję i zaczyna zanikać. Najczęściej katar wirusowy trwa około 7 dni. Katar infekcyjny często poprzedzają inne objawy np. uczucie rozbicia, ból gardła, osłabienie, dreszcze.
Katar alergiczny pojawia się nagle i ma zmienne nasilenie. Kontakt z alergenem może wyzwolić bardzo nasiloną reakcję organizmu – pojawia się atak kichania, nasilony wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, świąd nosa i drapanie w gardle, którym może towarzyszyć świąd oczu. Katar alergiczny nasila się na skutek kontaktu z alergenem i ustępuje, gdy zostanie usunięte źródło alergenu. Może trwać zaledwie kilka godzin lub występować przewlekle przez wiele tygodni bądź miesięcy.
Katar sienny – leczenie
Katar alergiczny wymaga leczenia. Uwzględnia ono zarówno leczenie farmakologiczne, czyli przyjmowanie leków antyhistaminowych, jak i leczenie miejscowe – glikokortykosteroidy donosowe zmniejszają stan zapalny, odtykają zatkany nos i zmniejszają katar. Donosowo mogą być również stosowane leki przeciwhistaminowe.
Trzeba pamiętać, że długotrwałe stosowanie leków na alergię o miejscowym działaniu, a także kropli do nosa, które pomagają radzić sobie z katarem infekcyjnym, może doprowadzić do nasilenia się objawów. Polekowy nieżyt nosa stanowi jedno z powikłań leczenia miejscowego, dlatego należy bezwzględnie przestrzegać wskazań lekarza.
W leczeniu alergii istotną rolę odgrywa unikanie kontaktu z alergenem – niezbędne jest przystosowanie przestrzeni domu lub mieszkania do potrzeb alergika, unikanie przebywania na zewnątrz i wietrzenia pomieszczeń, gdy stężenie pyłków jest wysokie, a także unikanie kontaktu ze zwierzętami, które powodują objawy alergii.
Z powodzeniem w leczeniu niektórych alergii stosowane jest odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa.
Domowe sposoby na katar sienny
Domowe sposoby na katar sienny to m.in. płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej, a także wykonywanie inhalacji lub nebulizacji, które nawilżają błonę śluzową nosa i ułatwiają oddychanie. Stan zapalny i podrażnienie spojówek łagodzi przemywanie oczu np. naparem z rumianku. Podrażnione gardło można płukać naparem z szałwii oraz nawilżać za pomocą np. tabletek do ssania z porostem islandzkim.
Czytaj też:
Uczulenie na paracetamol. Poznaj objawy alergiiCzytaj też:
Wstrząs anafilaktyczny – najczęstsze przyczyny, objawy i leczenie
Źródła:
Rafał Pawliczak, Alergologia – kompendium, Wydawnictwo Termedia, Poznań, 2018.
Łukasz Durajski, Alergie Fakty i mity, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.
Dariusz Jurkiewicz, Przewlekły alergiczny nieżyt nosa, Przewodnik Lekarza, 6, 1, s. 24-37, 2003.
Mygind Niels, Dahl Ronald, Pedersen Soren, Thestru, Alergoilogia, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, 1998.