Choroba nowotworowa może być leczona różnymi sposobami. W Polsce podstawę terapii onkologicznej stanowi chemioterapia, która stosowana jest jako leczenie podstawowe i leczenie uzupełniające. W zależności od rodzaju nowotworu oraz stopnia zaawansowania choroby nowotworowej dobierane są leki cytostatyczne o określonej sile działania. Biała chemia uważana jest za najmniej inwazyjną chemioterapię. Warto dowiedzieć się więcej na temat działania białej chemii, wskazań do jej stosowania, skutków ubocznych, a także efektów terapii.
Jak powstaje nowotwór?
Komórki nowotworowe mogą powstać w organizmie na każdym etapie życia. Początek chorobie nowotworowej dają patologicznie zmienione komórki, które nie zostały zwalczone przez układ immunologiczny. Większość nowotworów to choroby nabyte, które rozwijają się na skutek działania zewnętrznych czynników mutagennych. Do grupy czynników mutagennych zaliczamy m.in. substancje toksyczne, promieniowanie jonizujące, a także stosowanie używek. Jedynie niewielki odsetek nowotworów to choroby wrodzone, jednak ryzyko rozwoju raka mogą znacząco zwiększać niektóre mutacje genetyczne. Tak jest w przypadku m.in. raka piersi.
Komórki nowotworowe bardzo szybko się dzielą, co sprawia, że w krótkim czasie dochodzi do ich nagromadzenia się w organizmie. Ze względu na patologiczne zmiany w komórkach nowotworowych zostaje zahamowany proces ich naturalnego obumierania, a niekontrolowane podziały komórkowe uniemożliwiają efektywne zwalczanie komórek raka przez układ odpornościowy. Nowotwory złośliwe powodują powstawanie przerzutów w okolicznych narządach, a także przerzutów odległych. Niektóre z chorób nowotworowych rozwijają się bardzo szybko, jednak istnieją również nowotwory złośliwe, które przez długi czas nie dają charakterystycznych objawów. Tak jest m.in. w raku piersi – guz może wzrastać latami, będąc początkowo zmianą, która nie zagraża zdrowiu i życiu.
Leczenie nowotworów wymaga działania, które jest ukierunkowane na zniszczenie konkretnego typu komórek nowotworowych. Leczenie systemowe nowotworów złośliwych, czyli zastosowanie chemioterapii, nie działa wybiórczo, co wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych terapii. Chemia niszczy nie tylko chore komórki, ale także wpływa na funkcjonowanie komórek zdrowych, jednak nie należy rezygnować z tej metody leczenia, bo walka z rakiem to walka na śmierć i życie, którą można wygrać.
Na czym polega chemioterapia?
Metoda leczenia raka dobierana jest do rodzaju nowotworu, stopnia złośliwości patologicznie zmienionych komórek oraz stopnia zaawansowania choroby. Na początkowym etapie choroby wystarczające dla pełnego wyleczenia może być przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego wycięcia guza wraz z marginesem zdrowych tkanek, jednak zaawansowany nowotwór wymaga zastosowania leczenia antynowotworowego, które pozwala zablokować cykl komórkowy oraz prowadzi do śmierci komórek nowotworu.
Chemioterapia to metoda leczenia, w której wykorzystywane są leki przeciwnowotworowe. Warto wiedzieć, że działają one w większym stopniu na komórki nowotworowe niż na komórki zdrowe, ponieważ zmienione komórki nowotworu cechują się nieco innym sposobem wzrostu, a także posiadają więcej wrażliwych na działanie chemioterapii receptorów. Do grupy najbardziej podatnych na działanie chemioterapii zdrowych komórek organizmu zaliczamy przede wszystkim komórki, które ulegają intensywnym podziałom np. komórki mieszków włosowych, komórki szpiku kostnego, a także komórki układu pokarmowego. Do skutków ubocznych większości rodzajów chemioterapii (podawania leków) zaliczamy m.in. wypadanie włosów, utratę naturalnej odporności organizmu, zaburzenia funkcji krwiotwórczych, a także brak apetytu, mdłości i wymioty.
Chemioterapia w trakcie leczenia nowotworu niszczy wszystkie obecne w organizmie komórki rakowe, działając na zmiany pierwotne, czyli ognisko choroby w narządzie lub układzie, w którym doszło do powstania pierwszej komórki nowotworowej oraz przerzuty. Celem chemioterapii jest całkowite wyleczenie pacjenta, czyli zniszczenie wszystkich obecnych w organizmie komórek nowotworu.
Chemioterapia może być stosowana jako jedyna metoda leczenia np. w sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonanie operacji oraz jako leczenie wspomagające m.in. po wykonaniu zabiegu chirurgicznego usunięcia guza nowotworowego. Kluczowe podczas stosowania chemioterapii i innych metod leczenia nowotworowego jest ograniczenie ewentualnych skutków ubocznych terapii oraz zapewnienie jak największej skuteczności leczenia.
Jak podawana jest chemioterapia? Skuteczność chemioterapii
Leki cytostatyczne podawane są na kilka sposobów. Najczęściej wprowadzane są do organizmu drogą dożylną, jednak mogą być również podawane m.in. doustnie w formie tabletek, dokanałowo (do płynu mózgowo-rdzeniowego) i bezpośrednio do guza nowotworowego. Chemioterapia podawana dożylnie wymaga założenia welonu, cewnika lub specjalnego portu. Chemioterapia może być podawana w warunkach szpitalnych oraz w warunkach ambulatoryjnych. Szczególnym rodzajem chemioterapii jest chemioterapia paliatywna, której celem nie jest wyleczenie pacjenta, co ma związek z brakiem szans na skuteczne leczenie w bardzo zaawansowanym stadium raka, ale przyniesienie ulgi w cierpieniu.
Rodzaje chemioterapii w leczeniu nowotworów
Chemioterapię dzielimy nie tylko pod względem drogi podania. Istotnym dla każdego pacjenta podziałem chemioterapii jest dobór leków, które mają na celu zniszczenie komórek nowotworowych.
Wyróżniamy następujące rodzaje chemioterapii podawanej dożylnie:
- biała chemia – leczenie z wykorzystaniem bleomycyny, które pozwala ochronić przed uszkodzeniem komórki szpiku kostnego i jest stosunkowo dobrze tolerowane przez pacjentów, wywołując niewiele skutków ubocznych;
- chemia żółta – leczenie z wykorzystaniem m.in. 5-fluorouracylu, metotreksatu lub cyklofosfamidu, które stosowane jest w uzupełniającej terapii raka piersi;
- chemia czerwona – leczenie z wykorzystaniem preparatów z grupy antracyklin, które charakteryzuje się największą siłą działania oraz wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych.
Jak już zostało wspomniane, leki przeciwnowotworowe z grupy cytostatyków oraz inne terapia antynowotworowe dobierane są do rodzaju komórek nowotworu, a także stopnia zaawansowania choroby i ogólnego stanu pacjenta. Przed zastosowaniem konkretnej metody leczenia brane są pod uwagę korzyści dla pacjenta i zagrożenia, które może spowodować terapia antyrakowa.
Chemia biała, chemia żółta i chemia czerwona to nazwy stosowane przez pacjentów, które mają związek z kolorem roztworu. Trzeba jednak wiedzieć, że nie zawsze jest on równoznaczny z faktycznym rodzajem chemioterapii. Najlepiej wiedzę o rodzaju chemioterapii czerpać od lekarza prowadzącego, dzięki czemu nie popełnimy błędu, który może być przyczyną niepotrzebnego stresu.
Biała chemia – wskazania w leczeniu nowotworów
Wskazaniem do stosowania białej chemioterapii jest lity guz nowotworowy. Bardzo często ta metoda leczenia onkologicznego jest częścią terapii skojarzonej, która ma na celu uzupełnienie działania chemioterapii innymi terapiami przeciwnowotworowymi. Ze względu na stosunkowo niewielki wpływ na zdrowe komórki, biała chemioterapia pozwala uniknąć skutków ubocznych o znacznym nasileniu.
Biała chemioterapia może być podawana kilkoma drogami – zawsze dobór terapii oraz droga podania leków są dostosowane do rodzaju choroby nowotworowej. Białą chemioterapię najczęściej podaje się dożylnie, domięśniowo oraz podskórnie. W niektórych przypadkach jest ona stosowana bezpośrednio w ognisku choroby.
Pomocniczo biała chemia jest stosowana w leczeniu raka piersi. Lek przeciwnowotworowy, który zawiera biała chemioterapia, został dopuszczony do stosowania także w leczeniu innych typów nowotworów m.in. raka jądra, raka szyjki macicy, raka sromu oraz raka płaskonabłonkowego w obrębie głowy i szyi.
Biała chemia – skutki uboczne w trakcie chemioterapii
W trakcie chemioterapii mogą pojawić się różne dolegliwości (skutki uboczne), które są związane z uszkodzeniem zdrowych komórek i tkanek. Biała chemia jest zwykle dobrze tolerowana przez organizm, jednak nie pozostaje obojętna dla ogólnego zdrowia i samopoczucia. Związane z nią skutki uboczne nie występują u wszystkich pacjentów, a nasilenie objawów zależy od indywidualnej reakcji organizmu na podawane leki cytostatyczne.
Biała chemia powoduje najmniej skutków ubocznych. Najczęściej występujące skutki uboczne białej chemii to m.in.:
- utrata włosów,
- objawy grypopodobne,
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- nudności i wymioty,
- ogólne osłabienie,
- uczucie zimna i dreszcze,
- objawy skórne (przebarwienia skóry, nadmierne rogowacenie, wysypka),
- objawy ze strony układu oddechowego (świsty oddechowe, zwłóknienie płuc),
- objawy ze strony układu nerwowego.
W przeciwieństwie do innych rodzajów chemioterapii biała chemia w niewielkim stopniu wpływa na organizm, oszczędzając m.in. komórki szpiku kostnego, co pozwala uniknąć poważnych powikłań leczenia.
Aby ograniczyć działania niepożądane chemioterapii i umożliwić regenerację organizmu, chemioterapia podawana jest w cyklach. Przerwy pomiędzy podawaniem leków przeciwnowotworowych to jeden ze sposobów na ograniczenie negatywnego wpływu farmaceutyków na zdrowe komórki i tkanki. W okresie leczenia bardzo ważny jest odpoczynek oraz odpowiednie odżywianie, które wspomaga regenerację organizmu. Pacjenci, u których pojawiają się objawy ze strony układu pokarmowego, a także brak apetytu, powinni stosować środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które pozwalają dostarczyć niezbędne składniki odżywcze w niewielkiej porcji łatwego do przyjęcia napoju.
Czytaj też:
Nowe metody leczenia raka płuca – rosną szanse medycyny w walce z tym nowotworemCzytaj też:
Naukowcy: To, co jemy, może wpłynąć na wynik chemioterapii