Retinopatia cukrzycowa to poważne schorzenie, na którego rozwój narażone są osoby chorujące na cukrzycę typu I i cukrzycę typu II. Ryzyko rozwoju retinopatii cukrzycowej zwiększa długi czas chorowania oraz nieprawidłowa kontrola cukrzycy. Warto wiedzieć, że cukrzyca może rozwijać się bezobjawowo, co sprawia, że w momencie zdiagnozowania tej choroby narząd wzroku może być w różnym stopniu uszkodzony. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyny, objawów i leczenia retinopatii cukrzycowej oraz poznać czynniki ryzyka i sposoby zapobiegania cukrzycowej chorobie oczu.
Co to jest retinopatia cukrzycowa?
Retinopatia cukrzycowa jest poważnym powikłaniem ocznym cukrzycy, które może doprowadzić do utraty wzroku. Jest to choroba naczyń krwionośnych siatkówki oka, na które w negatywny sposób wpływa podwyższony poziom glukozy we krwi. Retinopatia cukrzycowa powoduje zaburzenia mikrokrążenia i uszkodzenia naczyń krwionośnych w obrębie siatkówki oka. W efekcie naczynia krwionośne stają się słabsze, cieńsze, bardziej przepuszczalne i skłonne do pękania. W wielu przypadkach nie można uniknąć rozwoju retinopatii cukrzycowej, ale możliwe jest spowolnienie postępu zmian w obrębie siatkówki. Wczesne wykrycie choroby pozwala rozpocząć terapię, która pomaga kontrolować przebieg choroby, redukując ryzyko związane z całkowitą utratą wzroku.
Retinopatia cukrzycowa może przybierać różne formy. Według WHO retinopatię cukrzycową dzieli się ze względu na zmiany obserwowane w obrębie dna gałki ocznej oraz stopień ich nasilenia na m.in.:
- retinopatię nieproliferacyjną bez makulopatii,
- retinopatię nieproliferacyjną z makulopatią,
- retinopatię proliferacyjną początkową,
- retinopatię proliferacyjną zaawansowaną.
Retinopatia proliferacyjna powoduje powstawanie patologicznych naczyń w siatkówce, prowadząc do jej odwarstwienia na skutek niedotlenienia, które związane jest m.in. z zaburzeniami krążenia i niedotlenieniem gałki ocznej. Tworzenie się nowych nieprawidłowych naczyń krwionośnych w siatkówce staje się m.in. przyczyną krwotoków do ciała szklistego. Retinopatia proliferacyjna może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Warto wiedzieć, że powstawanie nieprawidłowych naczyń krwionośnych nie ogranicza się jedynie do obszaru siatkówki. Zmienione chorobowo naczynia krwionośne mogą również powstawać w obrębie tęczówki i kącie rogówkowo-tęczówkowym (kącie przesączania).
Retinopatia nieprolifercyjna to zmiany niezagrażające utratą wzroku, które powodują powstawanie mikrotętniaków, wybroczyn i wysięków twardych w obrębie siatkówki. W przebiegu tej postaci retinopatii cukrzycowej nie powstają nowe naczynia krwionośne.
Makulopatia cukrzycowa (cukrzycowy obrzęk plamki) dotyczy centralnej części siatkówki, powodując pogorszenie widzenia (np. pogorszenie ostrości wzroku, zaburzenia widzenia centralnego). Cukrzycowy obrzęk plamki może występować zarówno przy retinopatii nieprolifercyjnej, jak i retinopatii proliferacyjnej.
Wszystkie rodzaje retinopatii cukrzycowej wynikają z negatywnego wpływu na stan zdrowia niekontrolowanego przebiegu cukrzycy. Wysoki poziom glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne oraz prowadzi do wystąpienia innych powikłań (np. nefropatia cukrzycowa). Pacjenci, u których została rozpoznana cukrzyca, powinni regularnie wykonywać badanie okulistyczne. W celu monitorowania zmian w obrębie siatkówki oraz wykrycia nieprawidłowych naczyń krwionośnych i innych zmian chorobowych wykonywane jest badanie dna oka.
Czynniki ryzyka retinopatii cukrzycowej
Retinopatia cukrzycowa stanowi zagrożenie dla wszystkich pacjentów, u których została zdiagnozowana cukrzyca. Istotne czynniki ryzyka rozwoju retinopatii cukrzycowej to m.in.:
- długi czas trwania cukrzycy – cukrzyca jest przewlekłą chorobą nieuleczalną, która może przez dłuższy czas rozwijać się w ukryciu;
- nadciśnienie tętnicze,
- duże stężenia lipidów we krwi (cholesterol, trójglicerydy),
- otyłość,
- palenie papierosów,
- uszkodzenia nerek,
- niedokrwistość,
- zdiagnozowana w ciąży cukrzyca ciążowa.
Powyższe czynniki nie tylko zwiększają ryzyko rozwoju retinopatii cukrzycowej, ale także przyśpieszają przebieg choroby. Stopień zaawansowania choroby wpływa na skuteczność leczenia oraz rokowania pacjentów. Istotną rolę w zapobieganiu rozwojowi retinopatii cukrzycowej odgrywa poprawa wyrównania metabolicznego cukrzycy.
Przyczyny retinopatii cukrzycowej
Główne przyczyny retinopatii cukrzycowej to długi czas trwania choroby oraz niewyrównana cukrzyca. Częstą przyczyną retinopatii cukrzycowej jest brak zaangażowania pacjenta w leczenie cukrzycy, który bezpośrednio i pośrednio przyczynia się do problemów z kontrolowaniem przebiegu choroby. Osoby chorujące na cukrzycę powinny być świadome zagrożeń, które wiążą się ze wzrostem poziomu glukozy we krwi. Długo utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi w niekorzystny sposób oddziałuje nie tylko na narząd wzroku, ale także inne narządy i układy organizmu człowieka, sprzyjając rozwojowi poważnych chorób.
Pierwsze objawy retinopatii cukrzycowej
Pierwsze objawy retinopatii cukrzycowej mogą pojawić się dopiero w zaawansowanym stadium choroby, kiedy już doszło do znacznego uszkodzenia siatkówki. Do objawów retinopatii cukrzycowej zalicza się:
- zaburzenia ostrości widzenia,
- zaburzenia widzenia kolorów (np. nieostre widzenie kolorów, trudności z rozpoznawaniem barw),
- pojawienie się tzw. mętów w polu widzenia, czyli czarnych punktów, plamek lub smug, które poruszają się razem z ruchem gałki ocznej,
- pojawienie się ciemnej, nieregularnej plamy w polu widzenia,
- wykrzywianie się linii prostych, np. krawędzi budynków, drzew lub liter,
- ból gałki ocznej,
- zawroty głowy i nudności.
Retinopatia cukrzycowa jest bardzo podstępnym schorzeniem. Zmiany na dnie oka mogą postępować przez lata bez wpływu na jakość widzenia. Dlatego chorzy na cukrzycę powinni szczególnie dbać o zdrowie oczu, regularnie wykonując podstawowe badanie okulistyczne i badanie dna oka.
Warto wiedzieć, że na początku cukrzycy zaburzenia widzenia mogą mieć zmienne nasilenie oraz występować okresowo. Stopień nasilenia objawów i czas utrzymywania się zaburzeń wzroku na początku choroby związany jest z nagłym wzrostem stężenia glukozy we krwi. Ustabilizowanie poziomu glukozy powoduje ustąpienie objawów związanych z wysokim poziomem cukru we krwi.
Diagnostyka i metody leczenia retinopatii cukrzycowej
Diagnostyka retinopatii cukrzycowej uwzględnia regularne wizyty u okulisty. W przypadku cukrzycy typu I badanie okulistyczne powinno odbyć się w ciągu 5 lat od rozpoznania choroby. W przypadku cukrzycy typu II badanie okulistyczne powinno zostać wykonane tuż po rozpoznaniu choroby. Jeżeli cukrzyca typu I zostanie zdiagnozowana u dziecka w okresie dojrzewania, to również nie należy zwlekać z wykonaniem badania okulistycznego.
Na etapie diagnostyki wykonywane jest podstawowe badanie okulistyczne i badanie dna oka, które pozwalają określić stopień zmian charakterystycznych dla retinopatii cukrzycowej (np. wysięk, krwawienia, obrzęk siatkówki, powstawanie nowych naczyń krwionośnych i blizn).
W celu dokładniejszej oceny stanu siatkówki i plamki żółtej stosuje się również inne metody diagnostyczne, takie jak:
- angiografia fluorescencyjna,
- tomografia optyczna koherentna (OCT),
- ultrasonografia oka.
Leczenie retinopatii cukrzycowej to przede wszystkim właściwa kontrola glikemii, która pozwala redukować ryzyko związane z wysokim poziomem glukozy we krwi. U pacjentów stosowane jest także leczenie farmakologiczne, które uwzględnia przyjmowanie leków obniżających wysokie ciśnienie krwi oraz leków pomagających kontrolować poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
U chorych, u których występują zaburzenia widzenia związane z retinopatią cukrzycową, stosowane jest m.in. leczenie laserowe i iniekcje do ciała szklistego. Niekiedy leczenie retinopatii cukrzycowej polega na usunięciu ciała szklistego.
Metoda leczenia retinopatii cukrzycowej dobierana jest do stopnia zaawansowania zmian w obrębie siatkówki. Warto pamiętać, że leczenie retinopatii cukrzycowej to leczenie zachowawcze, które nie ma na celu wyleczenia choroby, a jedynie spowolnienie jej postępu i poprawę jakości życia chorego.
Czytaj też:
Co ma wspólnego cukrzyca ze zdrowiem oczu? Okazuje się, że bardzo wieleCzytaj też:
System ciągłego monitorowania glikemii dla kobiet w ciąży z cukrzycą refundowany od nowego roku
Źródła:
- Jewusiak-Rogulska M., Kocięcki J., Epidemiologia, klasyfikacja i nowoczesne metody leczenia retinopatii cukrzycowej. Nowiny Lekarskie, 82(3), s. 253-258, 2013
- Matuszewski W. i in., Diagnostyka i leczenie retinopatii cukrzycowej – rys historyczny. Diabetologia Praktyczna, 3(5), s. 206-213, 2017
- Aldington Stephen J., Matthews David R., Scanlon Peter H., Wilkinson Charles P., Retinopatia cukrzycowa, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2019
