Od dawna częstość zachorowań na włośnicę i inne choroby pasożytnicze, którymi można się zarazić, spożywając zakażone mięso, maleje. Jest to związane z wprowadzeniem rygorystycznych przepisów, które nakazują badanie mięsa zwierząt rzeźnych oraz legalnie pozyskiwanej dziczyzny. Badane jest nie tylko mięso, które można kupić w sklepie, ale także to pozyskiwane w gospodarstwach na własny użytek. Ryzyko zakażenia mięsem pochodzącym z gospodarstw hodowlanych zmniejsza również przestrzeganie przepisów sanitarnych, które ograniczają pojawianie się plag szczurów oraz myszy, stanowiących częste źródło pasożytów. W naszym kraju głównymi nosicielami włośnicy są myszy i szczury – trzeba wiedzieć, że trzoda chlewna to zwierzęta wszystkożerne, które nie gardzą gryzoniami.
Notowane zakażenia włośnicą w Polsce mają związek m.in. z kłusownictwem. Pozyskane w nielegalny sposób mięso, które nie zostało przebadane, to poważne zagrożenie dla zdrowia, dlatego należy unikać jego spożywania. Najczęstszym źródłem zakażenia jest zjedzenie nieprzebadanego mięsa pochodzącego od świń i dzików. Do zakażenia dochodzi, gdy rozpocznie się proces trawienia mięsa, w którym znajdowały się larwy pasożyta w postaci wągrów.
Co to jest włośnica (trichinelloza)?
Włośnica to choroba pasożytnicza, która przez dłuższy czas może mieć bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg. Zależy to m.in. od ilości spożytych larw, ogólnej kondycji organizmu osoby zakażonej, a także odpowiedzi immunologicznej organizmu na zakażenie pasożytami.
Pierwsze objawy włośnicy pojawiają się najczęściej w ciągu 7-28 dni po spożyciu mięsa zakażonego zwierzęcia i są niespecyficzne, co sprawia, że diagnostyka choroby jest utrudniona. To, jak szybko pojawią się objawy włośnicy, zależy od ilości zjedzonego mięsa oraz gatunku pasożytów Trichinella spiralis. Zauważono, że przebieg jest cięższy, gdy okres wylęgania się larw jest krótki. Na obecność włośnia krętego mogą początkowo wskazywać objawy grypopodobne, czyli ból głowy, ból mięśni, ogólne złe samopoczucie i wysoka gorączka. Tuż po spożyciu zakażonego mięsa, w którym znajduje się dużo pasożytów, mogą wystąpić zaburzenia ze strony układu pokarmowego, które zwykle są mylnie brane za objawy zatrucia pokarmowego.
Objawy włośnicy i fazy zakażenia
Włośnica to choroba, w której przebiegu wyróżniono 3 fazy. Na poszczególnych etapach zakażenia włosień kręty wywołuje nieco inne symptomy zakażenia chorobą pasożytniczą. Wraz z postępem choroby zaczynają pojawiać się objawy wskazujące na konieczność wykonania badań w kierunku włośnicy. W ciężkich przypadkach tej choroby pasożytniczej może dojść do zgonu. W Polsce od wielu lat nie odnotowano zgonu z powodu włośnicy – zgodnie ze statystykami – ostatni zgon z powodu zakażenia włośniem krętym odnotowano w 1992 roku.
Cykl rozwojowy włośnia krętego w organizmie człowieka rozpoczyna się po zjedzeniu zakażonego mięsa z nieznanego źródła, w którym znajdują się larwy tego pasożyta. Wokół larw znajduje się otoczka, która jest trawiona przez sok żołądkowy, co powoduje uwolnienie pasożytów.
Pierwsza faza choroby – faza jelitowa
Aby rozpoczął się proces rozmnażania, oswobodzone z otoczki larwy muszą dotrzeć do jelita cienkiego. Po dotarciu do jelita cienkiego larwy wnikają do kosmków błony śluzowej. Wystarczy 1-3 dni, aby larwy pasożyta osiągnęły dojrzałość płciową i zaczęły się rozmnażać. Zapłodnienie larw ma miejsce w świetle jelita cienkiego. Na tym etapie samce włośnia krętego giną, a samice ponownie wnikają w błonę śluzową, produkując larwy. Bytowanie w jelicie cienkim zdolnych do rozrodu larw może trwać nawet 7-8 tygodni. W tym czasie samice włośnia krętego rodzą żywe larwy. W okresie rozrodu samice włośnia krętego mogą urodzić nawet 1000-1500 larw.
Objawy włośnicy, które dominują w fazie jelitowej choroby to m.in.:
zaburzenia żołądkowo-jelitowe np. nudności i wymioty,
wysoka gorączka,
bóle brzucha.
Druga faza choroby – przenikanie larw do krwioobiegu
Żywe larwy włośnia przenikają do naczyń krwionośnych oraz naczyń chłonnych. Wraz z chłonką i krwią wędrują po całym organizmie, osiedlając się w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Wędrówka larw trwa zazwyczaj 1-2 tygodnie, jednak może się zdarzyć, że okres ten znacznie się wydłuży, co ma związek z cyklem życia dorosłych samic, które są zdolne do rozrodu.
Objawy włośnicy, które pojawiają się w momencie przenikania larw do krwi i limfy oraz są typowe dla okresu wędrówki larw w organizmie, to m.in.:
- bóle głowy,
- bóle mięśni,
- bóle kostne,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- gorączka,
- obrzęk oczu i twarzy,
- alergiczne wykwity skórne.
Na tym etapie choroby mogą pojawić się również m.in. nadmierna potliwość, majaczenie i dreszcze.
Trzecia faza choroby – faza mięśniowa włośnicy
Wędrujące w organizmie larwy włośnia wybierają intensywnie pracujące mięśnie np. mięśnie przepony. Rzadziej spotykane są w mięśniach międzyżebrowych i mięśniach grzbietu, a także np. mięśniach krtani. Po dotarciu do mięśni larwy ulegają otorbieniu – stają się wągrami.
W tej fazie choroby dominującym objawem są bóle mięśni i bóle reumatyczne związane z procesem zapalnym, a także zwiększona liczba eozynofilów we krwi.
Wągry mogą przetrwać w mięśniach nawet kilkadziesiąt lat. Włośnica to choroba pasożytnicza, która może mieć różny przebieg. Zdarza się, że larwy atakują narządy wewnętrzne, siejąc ogromne spustoszenie w organizmie. Skutkiem zakażenia włośnicą może być np. zapalenie mięśnia sercowego lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które są związane z reakcją organizmu na obecność pasożytów.
Włośnica – diagnostyka
Przy rozpoznaniu włośnicy przeprowadzany jest wywiad z pacjentem. Podejrzenie choroby potwierdza się następnie badaniami. Zaliczamy do nich: badanie morfologii krwi (szczególnie w kierunku zwiększonej liczby granulocytów kwasochłonnych i wzrostu liczby limfocytów), test ELISA, badanie kinazy kreatynowej (CPK), biopsję mięśnia, alergiczne testy skórne oraz testy serologiczne.
Jak wygląda leczenie włośnicy?
Włośnica jest chorobą pasożytniczą, która wymaga leczenia. Choć po pewnym czasie otorbione larwy obumierają, to mogą do tej pory wyrządzić poważne szkody w organizmie. Leczenie włośnicy to leczenie przyczynowe – choremu podawane są leki przeciwpasożytnicze oraz leczenie objawowe, które ukierunkowane jest na redukcję nieprzyjemnych objawów choroby.
Czytaj też:
Choroby pasożytnicze – to warto o nich wiedzieć. Jakie zioła na pasożyty można stosować?Czytaj też:
Swędzenie skóry wieczorem – na jakie choroby może wskazywać świąd?
Źródła:
- Gołąb E., Sadkowska−Todys M., „Epidemiologia włośnicy w Polsce dawniej i dziś”, Wiadomości Parazytologiczne 2006, 52(3), s. 181–187
- Janicki K., „Domowy Poradnik Medyczny”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2011
- T. Kłapeć, M. Stroczyńska-Sikorska, „Ocena Sytuacji Epidemiologicznej włośnicy w aspekcie zagrożenia zdrowia ludzi w Polsce”, Medycyna Ogólna, 2009, 15 (XLIV), 3, s. 405-413