Świst oddechowy to dźwięk, który wydobywa się z dróg oddechowych podczas wdechu lub wydechu. Może przypominać np. gwizd lub pianie koguta. Zwykle wskazuje na zwężone drogi oddechowe, w których obrębie toczy się stan zapalny. Zdarza się, że świszczący oddech jest objawem choroby przewlekłej – to objaw m.in. astmy oskrzelowej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także nowotworów układu oddechowego. Świst może wydobywać się z nosa, gardła, górnej części tchawicy, krtani lub oskrzeli – miejsce powstawania oraz podłoże świstów oddechowych ustala lekarz na podstawie badań. Zdarza się, że świst oddechowy wskazuje nie na schorzenie w obrębie dróg oddechowych, ale na obecność ciała obcego w drogach oddechowych.
Świszczący oddech może być związany ze stosunkowo niegroźną infekcją, jednak zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Świsty przy wdechu lub wydechu powoduje m.in. wirusowe zapalenie krtani, zapalenie oskrzeli oraz alergia wziewna, która może doprowadzić do zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. Jeżeli świszczący oddech nie powoduje dyskomfortu podczas oddychania i mija np. po odkaszlnięciu i odpluciu wydzieliny, to najpewniej jest jednym z niegroźnych objawów sezonowej infekcji. Występowanie duszności, ból w obrębie klatki piersiowej, osłabienie i niepokój mogą wskazywać np. na atak astmy oskrzelowej i wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej.
Świszczący oddech u dziecka
Świszczący oddech często pojawia się u niemowląt lub małych dzieci. Powodują go np. wady rozwojowe w obrębie dróg oddechowych m.in. wrodzona wiotkość krtani. Ważne! Świszczący oddech u dziecka może pojawić się w przypadku aspiracji ciała obcego, co jest dość częste u niemowląt i małych dzieci, które wkładają do buzi oraz nosa małe przedmioty. Jest także objawem zagrażających zdrowiu maluchów infekcji np. zapalenia krtani, które może doprowadzić do problemów z oddychaniem i zapalenia tchawicy.
Ze względu na brak kontaktu z niemowlęciem lub małym dzieckiem, które nie jest w stanie powiedzieć, co mu dolega, konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Świszczący oddech może być tylko jednym z wielu objawów choroby – często towarzyszy mu świszczący kaszel, niepokój oraz gorączka. Świszczący wydech lub świszczący wdech to objawy, których nie można bagatelizować, bo mogą one świadczyć o niewydolności oddechowej – niewydolność oddechowa prowadzi do niedotlenienia i jest stanem zagrożenia dla zdrowia i życia!
Objawy niedotlenienie organizmu
Objawem niedotlenienia organizmu jest m.in. zasinienie w okolicy ust oraz zmiana zabarwienia paznokci. Drogi oddechowe małego dziecka są podatne na różne zakażenia, dlatego nawet z pozoru niegroźna infekcja może spowodować poważne problemy z funkcjonowaniem układu oddechowego. Nawracające zakażenia u dzieci, które dotyczą oskrzeli, mogą wskazywać m.in. na zaburzenia odporności, które powodują, że organizm nie jest w stanie szybko zwalczyć infekcji. Świszczący oddech może także wskazywać na powikłania po przeziębieniu, które nie zostało wyleczone. Co więcej, świsty podczas oddychania i problemy z nabieraniem powietrza mogą wskazywać na ostry atak astmy oskrzelowej, którą wywołały alergeny. Astma także prowadzi do niedotlenienia, które może zakończyć się poważnym uszkodzeniem układu nerwowego oraz zgonem dziecka.
Powstawaniu świstów oddechowych u dzieci towarzyszy charakterystyczna praca klatki piersiowej. Na skutek zaburzeń oddychania, podczas oddychania poruszają się międzyżebrza i dołek jarzmowy. Przy zwężeniu dróg oddechowych mogą także poruszać się skrzydełka nosa.
Jak powstają świsty wdechowe i świsty wydechowe?
Słyszany podczas wdechu lub wydechu świst, pojawia się na skutek utrudnionego przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Może pojawić się w wyniku zwężenia dróg oddechowych na skutek infekcji wirusowej lub bakteryjnej, reakcji alergicznej, która powoduje nagły skurcz oskrzeli, zalegania wydzieliny w świetle dróg oddechowych, obecności ciała obcego, a także oparzenia dróg oddechowych. Przyczyn świszczącego oddechu jest wiele i nie wszystkie wskazują na poważne zagrożenie dla zdrowia oraz życia, jednak nasilające się świsty oddechowe zawsze są niepokojącym objawem.
W przypadku schorzeń m.in. oskrzeli i płuc częściej występują świsty podczas wydechu; zapalenie krtani lub zapalenie tchawicy może powodować świst wdechowy. Zdarza się jednak, że słyszalne są oba rodzaje świstów oddechowych. Świst powstaje, bo powietrze napotyka opór i nie może swobodnie przedostać się przez zwężone drogi oddechowe.
Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu
Jak już zostało wspomniane, przyczyn świszczącego oddechu jest wiele. Zwykle dźwięki podczas oddychania są związane ze zwężeniem się dróg oddechowych na skutek infekcji. Mogą być jednym z objawów przeziębienia, grypy, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, choroby COVID-19, zapalenia krtani, zapalenia tchawicy, zapalenia gardła, alergii wziewnej i astmy oskrzelowej. Na przyczynę świszczącego oddechu wskazują dodatkowe objawy, jednak w celu zdiagnozowania podłoża dolegliwości, jest niezbędne wykonanie badań. Lekarz może wstępnie określić przyczynę świszczącego oddechu po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego, osłuchaniu klatki piersiowej pacjenta oraz wykonaniu badania gardła. Jeżeli zachodzi podejrzenie obecności ciała obcego w drogach oddechowych niemowlęcia lub małego dziecka, to niezbędne jest wykonanie RTG klatki piersiowej. W ostatnich latach bardzo często na SOR trafiają niemowlęta i małe dzieci, które połknęły np. kulki magnetyczne starszego rodzeństwa lub baterie, którymi zasilane są zabawki. W przypadku podejrzenia przedostania się do organizmu dziecka niebezpiecznych przedmiotów trzeba natychmiast udać się do lekarza!
Świszczący oddech – kiedy powinien zaniepokoić?
Świszczący oddech zawsze wskazuje na nieprawidłowości w obrębie dróg oddechowych i nie należy go bagatelizować. W najlepszym przypadku może okazać się, że świst pochodzi z nosa, jest wywołany jego nieżytem i nie zagraża zdrowiu oraz życiu.
Niepokojące są świsty, które wydobywają się z gardła, długo się utrzymują oraz towarzyszą im dodatkowe objawy. Świszczący oddech pojawia się jako jeden z pierwszych objawów niewydolności oddechowej, która może postępować stosunkowo powoli lub mieć ostry przebieg. Powinien zaniepokoić, gdy:
- towarzyszy mu męczący kaszel suchy lub kaszel, który powoduje odpluwanie dużej ilości wydzieliny,
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- ogólne osłabienie,
- niepokój,
- trudności z oddychaniem – przyśpieszony, urywany, niespokojny oddech,
- poruszanie się przestrzeni międzyżebrowych podczas oddychania,
- poruszanie skrzydełkami nosa,
- senność, osłabienie, zawroty głowy,
- problemy z mówieniem,
- przyjmowanie charakterystycznej, pochylonej do przodu pozycji, która ułatwia oddychanie.
Przyczyna nagłego wystąpienia świstów to najczęściej zwężenie oskrzeli na skutek ich nadaktywności oraz astmy. Nagłe świsty może także wywołać infekcja wirusowa o ostrym przebiegu np. krup wirusowy. W wielu przypadkach świsty oddechowe pojawiają się bez objawów wskazujących na niewydolność oddechową, czyli osłabienia, problemów z nabieraniem powietrza i duszności.
Świsty oddechowe – co robić?
W stanach nagłych najważniejsze jest udrożnienie dróg oddechowych. Nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy. Dzwoniąc na numer alarmowy 112, otrzymamy od dyspozytora instrukcje, w jaki sposób postępować do przyjazdu karetki.
Jeżeli świsty pojawiają się podczas infekcji np. krtani, to możemy podczas oczekiwania na wezwaną pomoc złagodzić objawy, nalewając do wanny gorącej wody i wdychając parę. Ulgę przynosi także oddychanie świeżym, wilgotnym powietrzem. Pomocne pokazuje się skorzystanie z nebulizatora – inhalacja z soli fizjologicznej także pomaga złagodzić dolegliwości związane ze świstami oddechowymi.
W przypadku osób chorujących na astmę, obturacyjną chorobę płuc lub inne schorzenia przewlekłe, niezbędne jest posiadanie w domu leków, które pozwalają zredukować niebezpieczne objawy. To m.in. szybko działające leki rozszerzające oskrzela, które okazują się również pomocne, gdy mamy do czynienia z obrzękiem krtani lub tchawicy. Leki przywracające prawidłowy przepływ powietrza stosowane są doraźnie. Mogą mieć formę płynu, który po rozcieńczeniu stosowany jest w celu wykonania inhalacji za pomocą nebulizatora oraz proszku lub aerozolu, który aplikujemy bezpośrednio do układu oddechowego podczas wdechu.
Aby leki prawidłowo zadziałały, konieczne jest ich właściwe stosowanie – chorzy na astmę i inne choroby, które mogą wywołać np. skurcz oskrzeli, powinni być poinstruowani przez lekarza lub pielęgniarkę, w jaki sposób przyjmować leki wziewne. W sytuacji zagrożenia stosowane są szybko działające leki, które lekarz lub ratownik medyczny aplikują dożylnie.
Świszczący oddech – diagnostyka
Świszczący oddech zawsze wymaga odpowiedniej diagnostyki. Zakres niezbędnych do wykonania badań zależny jest od spektrum występujących objawów chorobowych. W przypadku towarzyszących świstom objawów infekcji górnych lub dolnych dróg oddechowych są wykonywane m.in. badania fizykalne. Podejrzenie zapalenia płuc lub innych poważnych schorzeń oraz obecności w drogach oddechowych ciała obcego jest wskazaniem do wykonania RTG klatki piersiowej. Świsty wskazujące na astmę wymuszają wykonanie badań w kierunku alergii, a także spirometrii. Jest to szczególnie ważne przy nawracających infekcjach, które mogą być jednym z nietypowych objawów alergii wziewnej.
Czytaj też:
Zapadnięte płuco: objawy i przyczyny odmy opłucnowej