Współczesny szczep wirusa, który powoduje opryszczkę, został prześledzony do ok. 5000 lat wstecz, a naukowcy sugerują, że jego rozprzestrzenianie się mogło być napędzane pojawieniem się pocałunków.
Jak stary jest wirus opryszczki?
Według Światowej Organizacji Zdrowia około 3,7 miliarda ludzi — czyli większość światowej populacji — jest zarażonych przez całe życie wirusem HSV-1 wywołującym opryszczkę twarzy. Jednak pomimo jego wszechobecności stosunkowo niewiele wiadomo o historii wirusa ani o tym, jak rozprzestrzeniał się na całym świecie.
Teraz międzynarodowy zespół naukowców zbadał DNA zębów setek osób ze starożytnych znalezisk archeologicznych. Odkryli cztery osoby, które miały wirusa w chwili śmierci, a następnie zsekwencjonowali ich genomy do badań. Ich wyniki zostały opublikowane w środę w czasopiśmie Science Advances. – Korzystając z tych zrekonstruowanych genomów, byliśmy w stanie ustalić, że wszystkie odmiany współczesnych szczepów pochodzą z późnego neolitu, wczesnej epoki brązu. Było to nieco zaskakujące, ponieważ założono, że opryszczka jest czymś, co ewoluuje z ludźmi przez bardzo długi czas – powiedziała AFP współautorka badania Christiana Scheib z Uniwersytetu Cambridge.
Badaczka podkreśliła, że wszystkie gatunki naczelnych mają jakąś formę opryszczki, a ludzie prawdopodobnie mieli szczep wirusa opryszczki w momencie, kiedy po raz pierwszy opuścili Afrykę. Jednak badania wykazały, że te wczesne szczepy zostały zastąpione nową formą wirusa ok. 5000 tys. lat temu. Co spowodowało zmianę? Naukowcy mają dwie teorie.
Romantyczne pocałunki przyczyną opryszczki
Jedna teoria podkreśla, że był to czas wielkiej migracji z Eurazji do Europy, i mogło to wpłynąć na rozprzestrzenianie wirusa. A druga teoria? Było to mniej więcej w tym samym czasie, kiedy ludzie zaczęli się romantycznie całować. – To zdecydowanie jeden ze sposobów przenoszenia wirusa opryszczki. Wirus jest zwykle przekazywany dziecku przez rodzica, ale całowanie dało mu zupełnie nowy sposób na przeskakiwanie między żywicielami – powiedziała Scheib.
Jak zaznaczyła, istnieją pewne dowody tekstowe, które zaczynają się pojawiać w epoce brązu, dotyczące romantycznych pocałunków między partnerami. Naukowcy stwierdzili, że najwcześniejszym znanym zapisem pocałunku był rękopis z Azji Południowej, co sugeruje, że zwyczaj ten mógł również migrować z Eurazji do Europy.
Całowanie „nie jest uniwersalną ludzką cechą”, zauważyła Scheib, podkreślając, że trudno jest dokładnie prześledzić, kiedy się to zaczęło – lub czy jest definitywnie powiązane z rozprzestrzenianiem się HSV-1. Uważano, że około 2000 lat temu rzymski cesarz Tyberiusz próbował zakazać całowania podczas oficjalnych uroczystości, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się opryszczki.
Opryszczka nie tak szybka w ewolucji jak COVID-19
Współautorka badań, Charlotte Houldcroft z Cambridge, powiedziała, że wirus taki jak opryszczka ewoluuje w „o wiele większej skali czasowej” niż COVID-19, który mutuje w ciągu kilku miesięcy. – Opryszczka na twarzy ukrywa się w swoim gospodarzu na całe życie i przenosi się tylko przez kontakt ustny, więc mutacje zachodzą powoli, przez wieki i tysiąclecia – powiedziała.
Wcześniejsze dane genetyczne dotyczące wirusa opryszczki sięgały tylko do 1925 roku. – Tylko próbki genetyczne, które mają setki, a nawet tysiące lat, pozwolą nam zrozumieć, w jaki sposób wirusy DNA, takie jak opryszczka i ospa małp, a także nasz własny układ odpornościowy, adaptują się w odpowiedzi na siebie – podsumowała.
Czym skutkuje zarażenie wirusem opryszczki?
Już jedno zarażenie wirusem opryszczki wystarczy, by został z nami na całe życie. U części pozostaje w postaci utajonej, jednak u około połowy zakażonych objawia się swędzącym wykwitem na wargach, który jest popularnie nazywany „zimnem”. Naukowcom nie udało się wciąż ustalić, dlaczego u jednych objawia się owrzodzeniem, a u innych pozostaje w uśpionej formie nawet przez całe życie. Opryszczka potrafi też przybrać bardziej skomplikowane objawy, a są na nie narażone szczególnie dzieci oraz osoby z osłabionym systemem immunologicznym.
Czytaj też:
Całowanie – jak wpływa na organizm? Najlepsze techniki