Opryszczka na ustach wywołuje nieprzyjemne objawy. Pierwszym symptomem zakażenia wirusem opryszczki zwykłej jest zazwyczaj świąd, pieczenie lub mrowienie wargi. Następnie pojawiają się wypełnione płynem surowiczym pęcherzyki, które tworzą większe skupiska. Po wniknięciu do organizmu wirus opryszczki zwykłej przechodzi w stan uśpienia i uaktywnia się ponownie m.in. w okresie obniżonej odporności. „Zimno na ustach” pojawia się najczęściej w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną, gdy organizm jest osłabiony np. przeziębieniem lub grypą. Opryszczka na ustach częściej występuje u kobiet. U dzieci zakażenie wirusem opryszczki zwykłej może przebiegać z nasilonymi objawami, prowadząc do pojawienia się licznych zmian w obrębie błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Choć zakażenia wirusem opryszczki wargowej zwykle nie wiążą się z powikłaniami, to mogą okazać się bardzo niebezpieczne dla noworodków, niemowląt i małych dzieci oraz osób z wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności. Niepokój powinna wzbudzić często nawracająca opryszczka na wargach, która może wskazywać na zaburzenia odporności lub inne poważne schorzenia.
Wirus opryszczki wargowej – podstawowe informacje
Wirusy z rodziny Herpes replikują w skórze i w zależności od typu wirusa, wywołują różne schorzenia. Wyróżniamy aż 8 typów ludzkich wirusów typu Herpes. Dwa typy wirusa (HSV-1, HSV-2) opryszczki są ze sobą blisko spokrewnione, wywołując objawy w obrębie błon śluzowych oraz skóry, czyli opryszczkę wargową i opryszczkę narządów płciowych.
Ludzki herpeswirus typu 1 (Herpes Simplex Virus 1, wirus HSV-1, wirus opryszczki zwykłej, wirus opryszczki wargowej) najczęściej wywołuje opryszczkę na ustach. Zmiany typowe dla opryszczki mogą pojawić się nie tylko na wargach i w jamie ustnej. Brak odpowiedniego leczenia opryszczki wargowej, a także rozdrapywanie pęcherzyków, mogą doprowadzić do przeniesienia zakażenia np. na błonę śluzową nosa oraz oczy. Możliwe jest również zakażenie opryszczką narządów płciowych, jednak rzadko dochodzi do niego na skutek infekcji wywołanej przez wirus opryszczki wargowej. Opryszczka narządów płciowych wywoływana jest przez ludzki herpeswirus typu 2 (Herpes Simplex Virus 2, wirus HSV-2). Opryszczka narządów płciowych to jedna z chorób wenerycznych, które przenoszone są drogą płciową. W niektórych przypadkach wirus HSV-1 może wywołać opryszczkę narządów płciowych, a wirus HSV-2 zmiany na wargach oraz błonie śluzowej jamy ustnej i gardła.
Wirus HSV 1 to najczęściej atakujący nas wirus z rodziny Herpes. Szacuje się, że zakażonych jest aż 90% osób dorosłych. Do zakażenia zwykle dochodzi w pierwszych latach życia i ma ono bezobjawowy przebieg. U około 10% ludzkiej populacji rozpoznawane jest zakażenie wirusem HSV-2. U wielu osób występuje nawracająca opryszczka na ustach. Jeżeli bolesne nadżerki utrzymują się przez dłuższy czas, to warto skonsultować się z lekarzem i wykonać badania diagnostyczne m.in. w kierunku niedoborów odporności i chorób przewlekłych.
Opryszczka na ustach – jak dochodzi do zakażenia?
Opryszczka na ustach jest chorobą zakaźną. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z osobą, u której występują zmiany chorobowe. Opryszczką możemy zarazić się w aktywnej fazie choroby, czyli od momentu pojawienia się zmian w okolicy warg lub na błonie śluzowej jamy ustnej, a także przez kontakt zmianami w okolicach narządów płciowych i wydzieliną z pochwy lub cewki moczowej u mężczyzn. Rzadko do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i przez kontakt z przedmiotami, z których korzystają osoby zakażone. Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby, nie powinniśmy korzystać z tej samej butelki, sztućców i innych przedmiotów np. maszynki do golenia lub ręcznika, na których znajduje się ślina lub wydzielina ze zmian chorobowych osoby zakażonej.
Wirus w stanie uśpienia, czyli w okresie, gdy nie wywołuje zmian skórnych, zwykle nie rozprzestrzenia się na inne osoby, ale zakażenie przez kontakt z bezobjawowymi nosicielami wirusa, jest możliwe.
Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej najczęściej jest bezobjawowe. Wirus HSV-1 replikuje w skórze, a następnie przemieszcza się drogą nerwów i lokuje w komórkach nerwowych (zwykle w zwoju trójdzielnym), przechodząc w stan uśpienia. Reaktywacja wirusa HSV-1, która powoduje namnażanie się wirusa i wystąpienie objawów opryszczki wargowej, następuje w sprzyjających warunkach. Do uaktywnienia się wirusa opryszczki wargowej mogą doprowadzić m.in.:
- silny lub przewlekły stres,
- osłabienie układu immunologicznego np. infekcją sezonową lub chorobą przewlekłą,
- podwyższona temperatura ciała,
- silne promieniowanie słoneczne,
- niedobory żywieniowe,
- przemęczenie i brak snu,
- zmiany hormonalne związane z menstruacją.
Najczęstszą przyczyną pojawienia się opryszczki na ustach jest wyziębienie organizmu, o które nietrudno w sezonie jesienno-zimowym, a także narażenie organizmu na nagłe zmiany temperatury.
Objawy opryszczki wargowej
Bez większych problemów można samodzielnie rozpoznać objawy opryszczki wargowej. Najbardziej charakterystyczne symptomy, które wywołuje zakażenie wirusem HSV to m.in.:
- swędzenie, pieczenie lub mrowienie w miejscu, w którym pojawi się opryszczka na wargach;
- zaczerwienienie i obrzęk wargi,
- pojawienie się w obrębie swędzącego miejsca wypełnionych płynem surowiczym pęcherzyków.
Wypełnione płynem surowiczym pęcherzyki skupiają się w jednym miejscu. Po kilku dniach pęcherzyki pękają i tworzą się bolesne nadżerki oraz strupy. Podczas mówienia oraz spożywania posiłków może dochodzić do pękania strupów i krwawienia.
Nieprzyjemne dolegliwości zwykle utrzymują się kilka dni. W przypadku opryszczki wargowej proces gojenia trwa około 10 dni, o ile nie będziemy rozdrapywali zmian. W niektórych przypadkach po głębszych lub nadkażonych bakteryjnie nadżerkach mogą pozostawać blizny.
Nie zawsze opryszczka wargowa wywołuje zmiany skórne jedynie w obrębie warg. W niektórych przypadkach może rozwinąć się opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i gardła, opryszczkowe zapalenie mózgu, opryszczkowe zapalenie wzroku lub opryszczka uogólniona.
Opryszczka wargowa – zapobieganie zakażeniu i leczenie
Aby nie dopuścić do zakażenia, należy unikać bezpośredniego kontaktu z osobami z aktywną opryszczką wargową. Osoby, w których organizmie znajduje się wirus opryszczki (HSV-1), powinny unikać wychłodzenia, przemęczenia, dbać o odpowiednią ilość snu, unikać stresu oraz stosować dietę wspierającą pracę układu immunologicznego.
Jeżeli odczuwamy dolegliwości wskazujące na rozwój opryszczki, należy jak najszybciej zastosować środki o miejscowym działaniu przeciwwirusowym (np. maść na opryszczkę). Kompleksowe leczenie opryszczki zapewnia stosowanie leków przeciwwirusowych w formie tabletek lub syropów, które zmniejszają nasilenie objawów opryszczki, skracają czas utrzymywania się zmian skórnych, a także przyśpieszają gojenie.
Warto pamiętać, aby:
- unikać bezpośredniego kontaktu rąk z wypełnionymi płynem surowiczym pęcherzykami – maści i inne preparaty na opryszczkę najlepiej nakładać wacikiem lub patyczkiem higienicznym;
- w czasie leczenia opryszczki zrezygnować z korzystania ze wspólnego ręcznika do rąk;
- osuszać okolice warg chusteczką higieniczną lub ręcznikiem papierowym, nie pocierając zmian skórnych;
- często myć ręce – zdarza się, że odruchowo dotykamy zmian na wargach lub drapiemy je podczas snu.
Leczenie opryszczki najczęściej uwzględnia stosowanie maści, kremów lub żeli, które są dostępne bez recepty w aptece. W ich składzie znajduje się m.in. przeciwwirusowy acyklowir, który należy zastosować w momencie wystąpienia pierwszych objawów. Dobrym sposobem na opryszczkę są także maści z tlenkiem cynku. Wspomagająco można stosować np. plastry, które tworzą na powierzchni pęcherza warstwę ochronną, a także domowe sposoby na opryszczkę. Niektóre doustne leki przeciwwirusowe na opryszczkę również są dostępne bez recepty.
Opryszczka na ustach u osób cierpiących na zaburzenia odporności, osób stosujących leki immunosupresyjne, a także noworodków, niemowląt i małych dzieci, jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem. W niektórych przypadkach niezbędne jest leczenie z zastosowaniem dostępnych jedynie na receptę leków przeciwwirusowych.
Na opryszczkę narządów płciowych stosowane są przede wszystkim leki doustne, bo preparaty miejscowe okazują się w tym przypadku nieskuteczne.
Domowe sposoby na opryszczkę
Istnieje wiele domowych sposobów na opryszczkę. Do najbardziej popularnych i skutecznych, zaliczamy m.in.:
- stosowanie sody oczyszczonej – z sody oczyszczonej i niewielkiej ilości wody robimy pastę, którą przykładamy na zmianę skórną;
- olejki eteryczne o działaniu przeciwwirusowym – olejek eteryczny, który działa przeciwwirusowo to np. olejek melisowy, olejek z drzewa herbacianego, olejek geraniowy, olejek złodziei;
- miejscowe stosowanie naparu z melisy, geranium, szałwii lub mięty.
Domowe sposoby na opryszczkę okazują się najbardziej skuteczne, zanim pojawią się wypełnione płynem surowiczym, swędzące pęcherzyki.
Czytaj też:
Zajady – przyczyny i objawy. Jak przebiega leczenie zapalenia kątów ust?Czytaj też:
Wirusy - czym są i czy żyją? Jak leczyć choroby wirusowe?
Źródła:
- Davidson, Choroby wewnętrzne. Tom 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2020
- Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002
- Zdzisław Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012