Autyzm dziecięcy to jedno z zaburzeń o charakterze neurologicznym, które objawia się dość charakterystycznym zachowaniem dziecka. Pierwsze objawy autyzmu widoczne są już na początkowym etapie życia malucha, powodując, że zachowuje się on w sposób odbiegający od zachowania rówieśników, a także wolniej się rozwija. Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, co nie zawsze wskazuje na występowanie zaburzeń rozwojowych. Trzeba jednak zwrócić szczególną uwagę na typowe objawy, które mogą wskazywać na autyzm wczesnodziecięcy i zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu
Terminem „zaburzenia ze spektrum autyzmu” określa się zespół Aspergera oraz autyzm wczesnodziecięcy, które zaliczane są do grupy zaburzeń autystycznych. Zaburzenie rozwoju ze spektrum autyzmu wpływa na zachowanie dziecka, ujawniając się najczęściej w pierwszych latach życia. Od dłuższego czasu trwa kampania społeczna, która ma na celu edukowanie i pokazywanie problemów, z którymi borykają się rodzice dzieci autystycznych oraz osoby cierpiące na autyzm. Z autyzmu się nie wyrasta. Zaburzenia ze spektrum autyzmu wymagają specjalistycznego leczenia oraz odpowiedniego postępowania, które ukierunkowane jest na poprawę jakości życia dziecka, nastolatka, a następnie osoby dorosłej, u której autyzm powoduje poważne problemy z normalnym funkcjonowaniem.
Od 2008 roku, 2 kwietnia, czyli w Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, odbywają się liczne imprezy oraz wykłady i spotkania z ekspertami, które mają na celu przybliżenie tego zaburzenia społeczeństwu, bo zachowania osób autystycznych nadal nie są akceptowane i rozumiane przez ogół społeczeństwa. Kampanie społeczne to jednak zbyt mało, bo zarówno dzieci autystyczne, jak i ich rodzice i opiekunowie na co dzień borykają się m.in. z wykluczeniem społecznym oraz brakiem dostępu do specjalistycznego leczenia, które jest niezbędne w celu ułatwienia codziennego funkcjonowania. Jednym z elementów terapii są m.in. treningi umiejętności społecznych.
Fakty i mity na temat autyzmu
W ostatnich latach często słyszymy o autyzmie, jednak nie wszystkie z docierających do nas informacji, są prawdziwe. Mitem jest to, że autyzm wywołują szczepionki, które są podawane niemowlętom w pierwszych miesiącach ich życia. Szczepienia obowiązkowe i zalecane chronią dzieci przed poważnymi schorzeniami i ich powikłaniami, a także zabezpieczają przed wybuchem epidemii, które jeszcze kilka dekad temu były przyczyną masowych zgonów oraz prowadziły do poważnego uszczerbku na zdrowiu i kalectwa.
Przyczyny autyzmu
Nie zostały poznane wszystkie przyczyny autyzmu. Wiadomo, że do rozwoju tego zaburzenia przyczyniają się m.in. czynniki genetyczne i czynniki środowiskowe. Ryzyko autyzmu zwiększa m.in. wiek rodziców – w szczególności duża różnica wieku pomiędzy matką i ojcem, a także urodzenie dziecka tuż przed menopauzą. Badania sugerują, że ryzyko wystąpienia autyzmu jest także związane z bardzo wczesną ciążą, powikłaniami w okresie ciąży i powikłaniami okołoporodowymi oraz niektórymi infekcjami. Rozwój autyzmu mogą powodować m.in. poważneinfekcje w ciąży.
Temat autyzmu budzi wiele emocji, co ma związek m.in. z brakiem możliwości całkowitego wyleczenia zaburzenia oraz występowaniem u dzieci autystycznych zachowań, które są często nieakceptowalne przez ogół społeczeństwa. Tyczy się to m.in. problemów z wyrażaniem emocji, rozumieniem i wykonywaniem poleceń rodziców oraz nauczycieli, trudności w relacjach społecznych.
Dziecko autystyczne zachowuje się w sposób inny niż jego rówieśnicy. U dorosłych autyzm także powoduje zmiany w zachowaniu, wpływając m.in. na pojawienie się poważnych trudności w samodzielnym życiu codziennym. Zaburzenia ze spektrum autyzmu wymagają porady lekarskiej oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie autyzmu jest niezwykle ważne dla każdej osoby dotkniętej zaburzeniem, bo wcześnie rozpoczęta terapia poprawia jakość życia, ułatwiając codzienne funkcjonowanie.
Objawy autyzmu u dzieci
Objawy autyzmu u dzieci pojawiają się dość wcześnie, bo już w okresie niemowlęcym. Dziecko autystyczne w całkiem inny sposób reaguje na swoje otoczenie oraz różne bodźce zmysłowe. Pierwsze objawy autyzmu to m.in.:
- brak kontaktu wzrokowego z rodzicami i opiekunami,
- brak reakcji na głos i inne dźwięki,
- zaburzenia integracji sensorycznej,
- opóźnienie rozwoju motorycznego,
- brak gaworzenia,
- apatia lub nadmierne pobudzenie,
- nieprawidłowe reakcje na dotyk.
U starszych dzieci pojawiają się stereotypowe zachowania, które wskazują na autyzm. Dzieci z autyzmem mają specyficzne zainteresowania, wykazują skłonność do powtarzania określonych schematów postępowania, nie tolerują zmian w swoim otoczeniu, odmawiają spożywania pokarmów spoza konkretnej grupy produktów spożywczych, stronią od rówieśników, nie potrafią nawiązywać relacji z innymi ludźmi, nie rozumieją i nie wykonują poleceń, często reagują nieadekwatnie do sytuacji, unikają bliskości rodziców i opiekunów.
Ponadto autyzm powoduje, że dziecko nie rozwija mowy, wpływa na ograniczenie aktywności ruchowej, powoduje manieryzmy ruchowe, a także sprawia, że dziecko nie interesuje się innymi ludźmi. U dzieci autystycznych charakterystyczny jest brak empatii, skłonność do dziwnych zachowań w trakcie zabawy oraz brak tolerancji zmian. Rozwój dziecka z autyzmem jest inny niż jego rówieśników, co ma związek nie tylko z zaburzeniami neurologicznymi, które stanowią podłoże, ale także odmiennym odbieraniem otaczającego malucha świata.
Obserwacja dziecka pozwala wychwycić wczesne objawy autyzmu. Jeżeli dziecko zachowuje się w sposób, który wskazuje na zaburzenia ze spektrum autyzmu, to niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który po wykonaniu niezbędnych badań, zaleci dalsze postępowanie. W przypadku dzieci, u których pojawiają się objawy autyzmu, konieczne jest wykluczenie innych schorzeń, które mogą wywoływać podobne objawy. Rozpoznanie autyzmu wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia. Niezbędne jest uczestniczenie w procesie leczenia lekarza psychiatry oraz terapeutów, dzięki którym dziecko może nauczyć się funkcjonować w społeczeństwie w zakresie, który umożliwi stopień zaawansowania zaburzenia.
Autyzm dziecięcy uniemożliwia normalne, samodzielne funkcjonowanie. W przypadku lekkiego autyzmu problemy pojawiają się najczęściej tylko w konkretnych sferach życia, obejmując np. kontakty społeczne i mogą być skutecznie korygowane, jeżeli leczenie zostanie rozpoczęte odpowiednio wcześnie.
Lekki autyzm, czyli zespół Aspergera
Zespół Aspergera określany jest jako lekki autyzm. To zaburzenie autystyczne wiąże się z mniejszymi problemami w codziennym życiu i nie powoduje zaburzeń rozwoju umysłowego. Dzięki temu wiele osób z zespołem Aspergera jest w stanie normalnie funkcjonować w dorosłym życiu. Ważne! Zespół Aspergera, choć jest łagodnym zaburzeniem ze spektrum autyzmu, to wiąże się z trudnościami w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi i podtrzymywaniu kontaktów społecznych.
Dzieci i dorośli z zespołem Aspergera to osoby wycofane, stroniące od innych, introwertyczne, dla których współpraca w grupie jest niezwykle trudna. To powoduje problemy już na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, dlatego niezbędna jest terapia, która pozwala m.in. uniknąć poważnych problemów z nauką. Dzieci autystyczne, u których zdiagnozowano zespół Aspergera mogą mieć niższe IQ, jednak często są bardzo uzdolnione w konkretnych dziedzinach.
Warto wiedzieć, że zespół Aspergera i inne zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą rozwinąć się na skutek traumy oraz braku okazywania uczuć ze strony matki, jednak teza ta nie została ostatecznie potwierdzona.
Objawy zespołu Aspergera
Objawy zespołu Aspergera są mniej nasilone niż objawy autyzmu wczesnodziecięcego. I w tym przypadku występują nietypowe zachowania, które powodują, że dziecko znacząco odbiega pod względem codziennego funkcjonowania od rówieśników. Zespół Aspergera powoduje trudności w komunikacji oraz kontaktach społecznych, co przejawia się brakiem chęci nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Dziecko preferuje samotną zabawę, która jest zgodna z określonymi wzorcami zachowania, emocjonalnie reagując na próby zmian w sposobie jego postępowania.
Co więcej, zespół Aspergera wpływa na komunikację werbalną i niewerbalną, powodując zaburzenia u dziecka, jak i poważne problemy ze zrozumieniem i interpretacją zachowań jego otoczenia. Zespól Aspergera objawia się również brakiem reakcji na własne imię, ograniczoną gestykulacją, niewłaściwymi reakcjami na różne bodźce np. nadwrażliwością lub brakiem reakcji, jak również wpływa na sprawność motoryczną. Dzieci z zespołem Aspergera stronią od aktywności, nie radzą sobie podczas zabawy w grupie, unikają zabaw wymagających współpracy oraz mają problemy z koordynacją ruchową, co sprawia, że bywają nazywane niezdarnymi.
Sztywność zachowań i niechęć do zmian są szczególnie widoczne u dzieci w wieku przedszkolnym, które nie radzą sobie z nową rzeczywistością oraz stawianymi im wymaganiami. Charakterystyczne objawy autyzmu oraz zespołu Aspergera powinny skłonić do konsultacji lekarskiej, która pozwoli potwierdzić lub wykluczyć zaburzenia autystyczne. U dzieci z zaburzeniami autystycznymi mogą pojawić się zaburzenia lękowe, które wymagają leczenia farmakologicznego.
Diagnostyka autyzmu
Diagnostyka autyzmu wymaga współpracy wielu specjalistów m.in. lekarza pediatry, neurologa, psychiatry i psychologa. Na początku diagnostyki konieczne jest wykluczenie schorzeń, które mogą powodować zaburzenia w rozwoju i zachowaniu dziecka. Jeżeli badania nie potwierdzają innego podłoża zmian w zachowaniu, to podejmowana jest decyzja o rozpoczęciu terapii, która powinna być dopasowana do konkretnego dziecka. U dzieci z lekkim autyzmem (diagnoza spektrum autyzmu) stosowana jest m.in. terapia poznawczo-behawioralna i treningi umiejętności społecznych. Zakres działań, które mają na celu poprawę jakości życia dziecka, jest dobierany indywidualnie.
Podsumowując, zespół Aspergera jest lżejszą formą autyzmu, jednak nie oznacza to, że nie wpływa na życie dziecka oraz osoby dorosłej, którą kiedyś się ono stanie. Zauważanie objawów typowych dla zaburzeń ze spektrum autyzmu powinno skłonić nie tylko do konsultacji lekarskiej, ale także szybkiego rozpoczęcia terapii, dzięki której dziecku łatwiej odnajdzie się w otaczającej je rzeczywistości oraz będzie mogło uczyć się i rozwijać we własnym tempie.
Czytaj też:
Zespół Tourette'a u dzieci: objawy, rozpoznanie i leczenie