Odporność zbiorowa (odporność zbiorowiskowa, odporność populacyjna, odporność grupowa, odporność stadna) pozwala na ochronę osób nieuodpornionych na daną chorobę. Jako populacja uzyskaliśmy odporność zbiorową na wiele dziesiątkujących niegdyś ludzkość chorób, wśród których można wyróżnić np. odrę.
Co to jest odporność zbiorowa i jakich chorób dotyczy?
Od wieków ludzkość boryka się z różnymi epidemiami. O odporności zbiorowej mówimy w kontekście chorób zakaźnych, które łatwo przenoszą się z człowieka na człowieka np. drogą kropelkową. Prowadzone przez wiele dziesięcioleci badania udowodniły, że w przypadku szybko rozprzestrzeniających się chorób zakaźnych zaszczepienie znacznego odsetka populacji daje także ochronę osobom, które nie zostały zaszczepione z różnych względów np. z powodu złego stanu zdrowia. Odporność zbiorowa chroni przed epidemiami i pandemiami, jednak, aby można było o niej mówić, konieczne jest opracowanie szczepionki i podanie jej dużemu odsetkowi populacji.
Aby można było mówić o odporności zbiorowej, konieczne jest systematyczne sczepienie poszczególnych pokoleń, bo inaczej, zwiększający się odsetek osób niezaszczepionych spowoduje, że ryzyko pojawienia się epidemii powróci.
Dobrym przykładem odporności zbiorowej jest odra – choroba, która została skutecznie pokonana za pomocą szczepionek. Niestety, rosnący odsetek niezaszczepionych osób spowodował, że w ostatnich latach odra znowu się uaktywniła. Młode pokolenia lekarzy ze względu na nabycie odporności zbiorowej przez populację ludzką, nie widziało nigdy na własne oczy pacjenta chorego na odrę. To nie jedyny przykład, bo podobnie sytuacja wygląda np. w przypadku krztuśca – rezygnacja ze szczepień powoduje, że ta poważna choroba zaczyna znowu dotykać dzieci i osoby dorosłe. Odporność zbiorowa pozwoliła także na wyeliminowanie ryzyka masowych zakażeń świnką, różyczką, odrą, gruźlicą oraz błonicą.
Kiedy możemy mówić o nabyciu odporności zbiorowej?
Pojęcie odporności zbiorowej uwzględnia tzw. próg odporności, który określa odsetek osób uodpornionych na daną chorobę dzięki podaniu szczepionki. W celu uzyskania skutecznej ochrony osób niezaszczepionych np. noworodków, osób przewlekle chorych, których nie można zaszczepić ze względu na przeciwwskazania zdrowotne lub osób, które nie nabyły odporności po zaszczepieniu, konieczne jest podanie szczepionki niemal całej populacji. Próg odpornościowy, który zapewnia bezpieczeństwo osobom niezaszczepionym i chroni przed wybuchem epidemii, wynosi zwykle ponad 90% (taki odsetek populacji powinien być zaszczepiony i musi nabyć odporność na daną chorobę). Wskazania epidemiologów są różne dla konkretnych chorób, co ma związek m.in. z tym, z jaką łatwością przenoszą się one z człowieka na człowieka.
Dlaczego odporność zbiorowa jest tak ważna?
Dzięki odporności zbiorowej zmniejsza się ryzyko występowania epidemii i pandemii groźnych dla zdrowia chorób. W większości są to choroby powodowane przez drobnoustroje, które łatwo przenoszą się drogą kropelkową i stanowią zagrożenie dla zdrowia oraz życia. Odporność zbiorowa stanowi parasol bezpieczeństwa dla osób, które nie nabyły odporności na daną chorobę, jednak jest też bardzo ważna dla wszystkich zaszczepionych, bo pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia epidemii w sytuacji, gdy np. wirus zmutuje.
Podsumowując, o odporności zbiorowej możemy mówić wówczas, gdy dzięki szczepieniom osiągnie się tzw. próg bezpieczeństwa, który minimalizuje ryzyko wybuchu lojalnych epidemii oraz pandemii różnych chorób. Ze względu na obecną sytuację, priorytetem dla naukowców jest opracowanie i przetestowanie skuteczności działania szczepionki na koronawirusa, bo być może pozwoli ona uodpornić ludzką populację na chorobę COVID-19.
Czytaj też:
Jak oddychanie i mówienie przyczyniają się do rozprzestrzeniania się COVID-19? Nowe analizy