Zeskanuj sobie cukier

Pamiętacie Theresę May, byłą premier Wielkiej Brytanii, która negocjowała warunki wyjścia tego kraju z Unii? Była pierwszym światowym przywódcą z cukrzycą typu I. Zdiagnozowano ją u niej w 2013 r., trzy lata później została szefem brytyjskiego rządu. Być może nikt by nie zwrócił uwagi na chorobę pani premier, gdyby nie tajemniczy biały krążek naklejony na jej ramieniu, widoczny chociażby podczas spotkania z prezydentem Trumpem. Białe kółko było czujnikiem nowoczesnego urządzenia do ciągłego monitorowania stężenia glukozy we krwi.

Brytyjska premier jest jedną z około 415 mln osób chorych na cukrzycę na świecie (dane Międzynarodowej Federacji Diabetologiczna - IDF, International Diabetes Federation). Nic dziwnego, że chorobę nazwano największą niezakaźną epidemią XXI wieku. Na cukrzycę cierpi około 3 mln Polaków, jednak mniej więcej co trzeci nie wie o swojej chorobie, więc się nie leczy.

Dlaczego ci ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, że są chorzy? Cukrzyca nie boli. Bolesne i niezwykle groźne za to mogą być jej powikłania, bo stale utrzymujące się wysokie stężenie cukru we krwi uszkadza naczynia krwionośne i nerwy obwodowe. Choroba powoduje więc choroby naczyń wieńcowych i mózgowych (prowadzące do zawału czy udaru); naczyń nerkowych, siatkówki czy kończyn dolnych (jak stopa cukrzycowa – w tym przypadku konieczna bywa niekiedy nawet amputacja). Dlatego cukrzyca to nie tylko problem medyczny, ale także społeczny i ekonomiczny. Zapobieganie rozwojowi powikłań cukrzycy jest więc podstawowym celem postępowania terapeutycznego.

Zabójczy cukier

Jak zapobiega się rozwojowi powikłań cukrzycy? Ważna jest przede wszystkim właściwa kontrola choroby, której podstawą jest wyrównanie poziomu glukozy we krwi. Zdrowy człowiek ma mniej więcej stałe stężenie cukru (od 70 do 110 mg/dl) we krwi, u diabetyka nierzadko bywa ono bardzo wysokie lub bardzo niskie.

Podstawowym celem codziennego leczenia chorego na cukrzycę jest więc unikanie zbyt niskiego poziomu cukru (hipoglikemii, która może prowadzić nawet do niebezpiecznej śpiączki cukrzycowej, a nawet zgonu), zbyt wysokiego poziomu cukru (hiperglikemii, która uszkadza naczynia) oraz zmniejszenie wahań glikemii.

Właśnie dlatego monitorowanie stężenia glukozy we krwi (glikemii) jest podstawą leczenia chorego na cukrzycę. Oznaczanie glikemii jest szczególnie ważne u diabetyków stosujących insulinę (w Polsce jest ich ok. 300 tys.).

Na podstawie wyników pomiarów pacjent dawkuje insulinę, dostosowuje dietę, przygotowuje się do aktywności fizycznej i zawodowej. Bo cukrzyca to choroba szczególna, w której wszystko, co się robi, wpływa na stężenie glukozy we krwi. Nic dziwnego, że chory musi dokonywać pomiaru glikemii – w zależności od schematu leczenia – nawet kilkanaście razy w ciągu doby.

Dla wielu diabetyków monitorowanie glikemii oznacza mierzenie stężenia cukru za pomocą glukometru. Po ukłuciu palca cienką igłą i umieszczeniu kropli krwi na pasku urządzenie pokazuje poziom glukozy.

Kłuć się czy nie kłuć

Postęp, który nastąpił w ostatnim dziesięcioleciu w terapii cukrzycy, trudno przecenić. Pojawiły się nowe leki, insuliny, a także nowoczesne systemu monitorowania choroby. Te ostatnie umożliwiają ciągle monitorowanie glikemii, co zdaniem diabetologów jest preferowanym sposobem kontrolowania cukrzycy. To przełomowe narzędzia.

Pacjenci cenią je przede wszystkim ze względu na wygodę i wyeliminowanie konieczności wielokrotnego codziennego nakłuwania opuszki palca (jest mocno unerwiona, więc ta czynność do przyjemnych nie należy). Nowoczesne systemy monitorowania są więc bardziej przyjazne od glukometrów, pomiar jest szybki, bezbolesny i dyskretny.

Dzięki systemowi ciągłego monitorowania cukrzycy i stałemu dostępowi do informacji o stężeniu glukozy oraz trendach jej zmian pacjenci mogą zapobiegać epizodom zarówno znacznej hiperglikemii, jak i niebezpiecznym niedocukrzeniom. A poprzez skuteczną ochronę przed niedocukrzeniami i zbyt wysokimi wartościami glikemii po prostu czują się bezpieczniej. Stosowanie systemu obniża więc stres u chorych, co z kolei podwyższa ich jakość życia, pozwalając na realizację planów życiowych, zawodowych, nieograniczanie aktywności sportowej czy też realizacji pasji. Metody stałego monitorowania glikemii dają pacjentom szanse na życie w dobrej jakości niezależnie od wieku, powikłań czy chorób współistniejących.

Lekarze cenią nowoczesne metody monitorowania glikemii ze względu na to, że pozwalają na indywidualizację celów i terapii cukrzycy. Bez stałego monitorowania glikemii trudne jest prowadzenie skutecznej terapii pacjentów z cukrzycą – jest to klucz do większego zaangażowania pacjenta w proces leczenia, a dzięki temu do zrozumienia cukrzycy i lepszej współpracy z lekarzem. Ciągłe śledzenie zmian stężenia cukru daje także znacząco pełniejszy obraz zmienności jego stężenia w ciągu doby. Bez systemów ciągłego monitorowania nie da się też ocenić wyrównania glikemicznego zgodnie ze współczesnymi standardami. Analiza ambulatoryjnego profilu glukozy (AGP) daje pełny wgląd w kontrolę poziomu cukru i pozwala ocenić m.in. odsetek czasu spędzonego w glikemii docelowej (Time in Range).

System FreeStyle Libre

Na rynku są dziś dostępne różne typy takich systemów. Jednym z nich jest FreeStyle Libre firmy Abbott. Składa się z dwóch elementów. Po pierwsze, z małego sensora, który zakładany na tylną część ramienia działa przez 14 dni. Jest wodoodporny i automatycznie mierzy i zapisuje poziom cukru. Po drugie - z bezpłatnej aplikacji na smarfona, dzięki której dokonuje się pomiaru. Jak przebiega ten pomiar? W praktyce sprowadza się do zbliżenia telefonu komórkowego z zainstalowaną aplikacją do umieszczonego na ramieniu czujnika, czyli do skanowania.

Podczas każdego skanowania aplikacja pokazuje aktualny odczyt stężenia glukozy, dane o glikemii z ostatnich ośmiu godzin oraz strzałkę wskazującą kierunek zmian stężenia glukozy. Pomiary są przechowywane do 90 dni.

Dane z aplikacji można przesłać do chmury internetowej za pomocą specjalnych aplikacji mobilnych oraz programów komputerowych. Wszystkie te narzędzia informatyczne umożliwiają zdalną analizę uzyskanych parametrów kontroli glikemii przez lekarza, który może przeprowadzić zdalną wizytę. Poprzez chmurę internetową można przekazać dane dotyczące glikemii także do swoich bliskich. Będzie to szczególnie przydatne dla wsparcia partnera z cukrzycą lub w opiece nad osobami starszymi.

Telemedycyna i COVID-19

Systemy takie jak FreeStyle Libre mogą być szczególnie przydatne teraz, podczas epidemii SARS-CoV-2. Bo przecież chorzy na cukrzycę znajdują się w grypie podwyższonego ryzyka cięższego przebiegu COVID-19, czyli dłuższych hospitalizacji, pobytu na oddziale intensywnej terapii, wreszcie zgonu. Potwierdzają to statystki: jeden na trzy zgony z powodu koronawirusa dotyczy pacjentów z cukrzycą.

Jak więc w dobie pandemii powinni postępować diabetycy? Podstawową rekomendacją dla chorych w tym okresie jest jak najlepsza kontrola stężenia cukru. Na przykład za pomocą nowoczesnych systemów ciągłego monitorowania glikemii. Ich zastosowanie wraz z korzystaniem z rozwiązań telemedycznych pozwala ograniczyć ryzyko zakażenia COVID-19 i jest rekomendowane przez wytyczne. Jak pokazały wydarzenia ostatnich 12 miesięcy, nowoczesne rozwiązania monitorowania glikemii są wręcz niezastąpionym rozwiązaniem w czasie pandemii, w wielu przypadkach jedynym sposobem umożliwiającym zachowanie ciągłości terapii. Co bardzo ważne – ich stosowanie pozwala na pełnowartościowy kontakt z pacjentem.

Sama telemedycyna, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, stała się stałym elementem systemu opieki diabetologicznej – nie tylko na okres pandemii.