Gościec – przyczyny, objawy i leczenie RZS

Gościec stawowy to coraz rzadziej stosowana nazwa choroby reumatologicznej, która obejmuje tkankę łączną. Obecnie w terminologii medycznej stosowana jest przede wszystkim nazwa reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), która zastąpiła także inne potoczne nazwy tego schorzenia.

Gościec stawowy – reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba przewlekła, której podłożem jest reakcja autoimmunologiczna. Na skutek błędnej odpowiedzi układu immunologicznego dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie stawów np. dłoni. Reumatoidalne zapalenie stawów charakteryzuje się występowaniem symetrycznych stanów zapalnych w obrębie stawów. Choroba ma związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego, który zaczyna atakować zdrowe tkanki organizmu, co skutkuje rozwojem stanu zapalnego. Reumatoidalne zapalenie stawów jest nieuleczalne, jednak możliwe jest spowolnienie rozwoju choroby.

Wcześnie zastosowane m.in. leki modyfikujące przebieg choroby nie tylko znacząco poprawiają jakość życia osób, u których zostało zdiagnozowane reumatoidalne zapalenie stawów, ale także pozwalają uniknąć powikłań związanych z RZS, do których zaliczamy m.in. postępujące ograniczenie sprawności ruchowej oraz deformacje w obrębie zaatakowanych stawów. Gościec stawowy jest chorobą, na którą zapadają coraz młodsze osoby. Obecnie choroby autoimmunologiczne diagnozowane są coraz częściej, dlatego warto poznać objawy gośćca stawowego, które powinny skłonić do wizyty u lekarza.

Reumatoidalne zapalenie stawów a inne choroby reumatyczne

Reumatoidalne zapalenie stawów początkowo wywołuje objawy typowe także dla innych chorób reumatycznych. To m.in. ból stawów, obrzęk i ograniczenie ruchomości zajętych stawów. Zmiany chorobowe w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów najczęściej nie obejmują jednak stawów, które narażone są na znaczne obciążenia np. stawów kolanowych. Choroba wywołuje również objawy ogólnoustrojowe, do których zaliczamy m.in.:

• przewlekły stan podgorączkowy,
• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• utratę apetytu i chudniecie,
• nadpotliwość.

W przeciwieństwie do innych chorób o podłożu reumatoidalnym RZS nie dotyczy jedynie osób w podeszłym wieku, u których zmiany w obrębie stawów związane są m.in. z postępującymi procesami starzenia się organizmu. Pierwsze objawy reumatoidalnego zapalenia stawów zwykle pojawiają się około 35.-40. roku życia. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni – ryzyko zachorowania w przypadku kobiet jest trzykrotnie wyższe.

Jak rozwija się choroba?

Reumatoidalne zapalenie stawów nie jest bezpośrednio związane z ich nadmiernym obciążeniem oraz procesem zwyrodnieniowym. Na rozwój choroby mają wpływ przede wszystkim czynniki środowiskowe i czynniki genetyczne, czyli mutacje w obrębie specyficznych genów. Na skutek nadmiernej aktywności układu immunologicznego dochodzi do niszczenia zdrowych tkanek oraz rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Pierwszym objawem stanu zapalnego jest m.in. ograniczenie ruchomości stawów, które pojawia się rano.

Na reumatoidalne zapalenie stawów choruje coraz więcej osób, co jest związane m.in. z działaniem na organizm licznych czynników środowiskowych, do których zaliczamy np. przewlekły stres. Na reumatoidalne zapalenie stawów wskazują stany zapalne niewiadomego pochodzenia, które obejmują przede wszystkim małe i średnie stawy. Typowe dla RZS jest zajęcie stawów rąk i stóp oraz stawów nadgarstków i stawów łokciowych. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów zmiany pojawiają się symetrycznie. W przypadku np. choroby zwyrodnieniowej stawów widoczne jest zróżnicowanie pod względem stopnia zniszczenia poszczególnych stawów, co ma związek m.in. z oddziaływaniem na konkretne stawy różnych obciążeń. W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów proces zapalny koncentruje się przede wszystkim w błonie maziowej stawów. Jednym z objawów wskazujących na RZS są guzki reumatoidalne, które powstają m.in. w tkance podskórnej.

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba o podłożu autoimmunologicznym, której objawy nie są związane np. z nadmiernym obciążeniem stawów wysiłkiem fizycznym. Podłożem reumatoidalnego zapalenia stawów jest postępujący stan zapalny, który inicjuje nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna. Reumatoidalne zapalenie stawów to najczęściej diagnozowana układowa choroba autoimmunologiczna, która dotyczy obecnie ponad 1% dorosłych Polaków. Częstość występowania RZS stopniowo się zwiększa. Niestety, wszystkie przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie zostały poznane. Wyodrębniono jednak czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju tego schorzenia.

Prowadzone przez długi czas badania dowiodły, że reumatoidalne zapalenie stawów ma związek z działaniem czynników środowiskowych oraz czynników genetycznych. Do genetycznych czynników rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów zalicza się przede wszystkim mutacje w obrębie genu HLA DR, który koduje białko HLA DR i mutacje w obrębie białka TNF alfa. Warto wiedzieć, że reumatoidalne zapalenie stawów może występować rodzinnie – często diagnozowane jest np. u bliźniąt jednojajowych.

Oprócz czynników genetycznych na rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów wpływają również czynniki środowiskowe. Zaliczamy do nich m.in. przewlekły stres, stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety, niektóre infekcje, a także palenie tytoniu. Większość czynników środowiskowych, które zwiększają ryzyko rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów, to czynniki modyfikowalne, jednakże w przypadku występowania mutacji genów, redukcja czynników modyfikowalnych nie zmniejsza ryzyka rozwoju RZS.

Znaczącą rolę w rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów mają infekcje wirusowe oraz infekcje bakteryjne, które rozpoczynają się m.in. w jamie ustnej. Czynnikiem ryzyka rozwoju choroby jest np. nieleczona paradontoza, zaburzenia flory bakteryjnej jelit, a także zakażenie wirusem EBV. Ryzyko zakażenia wzrasta wraz z wiekiem.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Jak już zostało wspomniane, na reumatoidalne zapalenie stawów wskazują zarówno dolegliwości odczuwane w obrębie zajętych stawów, jak i objawy ogólnoustrojowe. Choroba powoduje postępujące zapalenie błony maziowej stawów oraz obrzęk stawów. Charakterystycznym objawem gośćca są guzki reumatyczne, które pojawiają się w narządach wewnętrznych, a także w tkance podskórnej. Zajęte przez RZS stawy powodują nasilające się dolegliwości bólowe, a także prowadzą do ograniczenia ruchomości stawów, które początkowo może pojawiać się jedynie rano. Spektrum objawów oraz stopnień ich nasilenia zależne są od stopnia zaawansowania reumatoidalnego zapalenia stawów. W reumatoidalnym zapaleniu stawów typowe są postępujące zmiany, które prowadzą do nieodwracalnych uszkodzeń stawów. Uszkodzeniom stawów towarzyszy nasilający się ból. W miarę postępu choroby sprawność pacjenta staje się coraz bardziej ograniczona, co ma związek z powstawaniem deformacji i przykurczów. Typowy dla zaawansowanej postaci choroby jest również zanik mięśni w okolicy zaatakowanych stawów.

Choć początkowo reumatoidalne zapalenie stawów obejmuje przede wszystkim niewielkie stawy dłoni, stóp, a także stawy, które nie są nadmiernie obciążane np. staw łokciowy i staw nadgarstkowo śródręczny kciuka, to w postępującym przebiegu RZS obserwowane jest także zajęcie innych stawów m.in. stawów biodrowych i stawów kręgosłupa. Zmianom o charakterze zapalnym w obrębie błony maziowej, a także uszkodzeniom w obrębie stawów, które powoduje postęp choroby, towarzyszą długotrwałe bóle stawów oraz nasilające się objawy ogólnoustrojowe m.in. związany z reakcją zapalną przewlekły stan podgorączkowy.

RZS – wczesne objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza

Wczesne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów powinny nas skłonić do rozpoczęcia badań diagnostycznych. Na początku choroby pojawiają się niezbyt uciążliwe objawy, do których zaliczamy m.in.:

• zaburzenia ukrwienia np. palców,
• uczucie drętwienia i mrowienia,
• ocieplenie i zaczerwienienie okolicy stawów,
• poranną sztywność stawów, którą można „rozchodzić”,
• ból i obrzęk małych i średnich stawów.

Jeżeli objawy występują symetrycznie, to zachodzi duże ryzyko, że mamy do czynienia z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Trzeba wiedzieć, że przebieg choroby może być różny, co ma związek m.in. z jej odmiennymi podtypami. Osoby zmagające się z reumatoidalnym zapaleniem stawów muszą być pod stałą opieką lekarza oraz zgodnie z jego zalecaniami stosować przepisane leki modyfikujące przebieg choroby, dzięki którym możliwe jest uniknięcie jej poważnych powikłań.

Nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi do trwałych uszkodzeń stawów, mięśni i innych tkanek okołostawowych, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Objawy kliniczne RZS cechują się różnym nasileniem, a choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzenia się uciążliwych objawów. Wczesna diagnoza i rozpoczęcie leczenia pozwalają znacząco poprawić jakość życia chorego, zabezpieczając przed poważnym uszkodzeniem stawów oraz zmianami w całym organizmie.

Diagnostyka i leczenie RZS

Na etapie diagnostyki RZS stosowane są m.in. badania laboratoryjne, które pozwalają wykryć markery stanu zapalnego. Niezbędne okazują się również badania obrazowe. W celu potwierdzenia stawianej diagnozy może zostać wykonane badanie płynu stawowego. W leczeniu RZS wykorzystuje się zarówno wspomniane wcześniej leki modyfikujące przebieg choroby m.in. leki biologiczne oraz leki klasyczne, jak i leki, które redukują ból oraz stan zapalny stawów np. niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe. Leczenie gośćca uwzględnia również stosowanie odpowiedniej diety oraz rehabilitację.

Czytaj też:
Na reumatyzm można się już... zaszczepić! Powstała pierwsza, eksperymentalna szczepionka na RZSCzytaj też:
Reumatoidalne zapalenie stawów często w tandemie z depresją