Badania nad ludzką pamięcią trwają od kilku dekad. W świetle przeprowadzonych eksperymentów jawi się ona jako „twór” wysoce niedoskonały. Można, z niezwykłą wręcz łatwością, zmanipulować ludzki umysł i „zaszczepić” w świadomości człowieka wspomnienie, które wcale do niego nie należy. Wmówić mu, że wydarzyło się coś, co tak naprawdę nigdy nie miało miejsca, na przykład atak brutalnego zwierzęcia. Do tej pory sądzono jednak, że zafałszowaniu ulega jedynie pamięć długotrwała, czyli ta, która dotyczy dawnych czasów, na przykład okresu dzieciństwa czy dojrzewania.
Pamięć bardziej zawodna niż się wydaje
Uczeni z Holandii, Wielkiej Brytanii i Kanady postanowili przyjrzeć się bliżej „właściwościom” pamięci krótkotrwałej. Zainteresowało ich to, jak ludzie zapamiętują zdarzenia, które właśnie miały miejsce (między 0,3 a 3 sekundy temu) i czy uważają swoje wspomnienia za wiarygodne. By uzyskać odpowiedź na postawione pytania, przeprowadzili serię czterech eksperymentów z udziałem kilkuset ochotników.
Uczestnicy badania patrzyli na litery. Następnie byli proszeni o przywołanie jednej z nich (tej, która w danym momencie została podświetlona). Niektóre znaki były odwrócone. Ochotnicy musieli więc zapamiętać, czy ich wybór był lustrzanym odbiciem, czy nie (c versus ↄ). Co się okazało? Osoby biorące udział w eksperymencie dobrze zapamiętywały „typowe” litery (wskaźniki niedokładności oscylowały wokół 10%). Zdecydowanie słabiej radziły sobie z zapamiętywaniem lustrzanych odbić.
Co ciekawe, im więcej czasu upłynęło od prezentacji znaków, tym gorsze wyniki osiągali. Gdy poproszono uczestników o przypomnienie sobie tego, co widzieli pół sekundy wcześniej, mylili się w mniej niż w 20% przypadków. Natomiast kiedy czas między prezentacją znaków a przywoływaniem ich z pamięci wydłużył się o 1,5 sekundy, błędy popełniało aż 30% osób.
Pamięć krótkotrwała tworzy wspomnienia zgodne z oczekiwaniami
Skąd takie rezultaty? Przeprowadzony eksperyment pokazuje, że ludzka pamięć jest od razu kształtowana przez uprzedzenia czy oczekiwania względem tego, co powinno się wydarzyć. Wystarczy upływ kilku sekund, by dane wspomnienie uległo wyraźnemu zafałszowaniu i zniekształceniu.
Osobiście jestem bardzo zainteresowany znalezieniem sposobu na przetestowanie wpływu wiedzy społecznej (takiej jak uprzedzenia lub stereotypy i indywidualne przekonania) na pamięć krótkotrwałą. Czy oczekiwania, jakie mamy wobec ludzi, na przykład ze względu na ich płeć, niemal natychmiast zaczynają kształtować to, co pamiętamy z ich głosu lub wyrazu twarzy? A może już po kilku sekundach zaczynamy nieco błędnie zapamiętywać pewne reprezentacje danych, ponieważ nie pasują one do naszych przekonań? – zauważa Marte Otten, neurobiolog z Uniwersytetu w Amsterdamie, autorka eksperymentu.
Czytaj też:
Ten pierwiastek obniża ryzyko demencji. Poznaj jego źródła w diecieCzytaj też:
O depresji wśród nastolatków. Dlaczego nasze dzieci się tną?