Tracheotomia to inwazyjny zabieg ratujący życie. Dzięki wykonaniu otworu w tchawicy można wprowadzić do organizmu pacjenta rurkę tracheostomijną, która zapewnia swobodne oddychanie z pominięciem górnych dróg oddechowych. Zabieg tracheotomii wykonywany jest m.in. w przypadku mechanicznej niedrożności górnych dróg oddechowych. Wskazaniem do tracheotomii jest konieczność przewlekłej sztucznej wentylacji lub sztucznej wentylacji okresowej z pominięciem górnych dróg oddechowych, a także umożliwienie pacjentowi samodzielnego oddychania np. po chirurgicznym leczeniu raka krtani.
Na czym polega zabieg tracheotomii?
Tracheotomia to zabieg otolaryngologiczny, który polega na rozcięciu tchawicy. Wykonywana jest w trybie pilnym (nagłym), gdy np. występują objawy niedrożności górnych dróg oddechowych oraz w trybie planowym (trybie nienagłym) m.in. jako jeden z elementów przygotowania anestezjologicznego. W przypadku planowanej tracheotomii zabieg poprzedzony jest badaniem laryngologicznym i wnikliwą oceną stanu zdrowia dróg oddechowych, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko powikłań śródoperacyjnych (powikłania natychmiastowe) i powikłań pooperacyjnych.
Tracheotomia wykonywana jest w celu doprowadzania powietrza do płuc z pominięciem górnych dróg oddechowych. Podczas tracheotomii niezbędne jest rozcięcie skóry i mięśni powierzchniowych szyi. Chirurg, odsłaniając chrząstki tchawicy, uzyskuje dostęp do przedniej ściany tchawicy, a następnie wykonuje górne, dolne lub środkowe nacięcie chrząstki tchawicy; niekiedy w chrząstce tchawicy wycina się małe okienko. Przez powstały otwór wprowadza się rurkę tracheostomijną, która zostaje odpowiednio zabezpieczona.
Tracheotomia przywraca drożność dróg oddechowych w przebiegu m.in. zaburzających prawidłowe oddychanie schorzeń w obrębie górnych dróg oddechowych, a także po aspiracji ciała obcego, które blokuje drogi oddechowe, powodując zatrzymanie oddychania.
Metody wykonania tracheotomii
Zabieg tracheotomii przeprowadzany jest najczęściej w znieczuleniu ogólnym, jednak niekiedy stosowane jest jedynie znieczulenie miejscowe. W celu wprowadzenia rurki tracheostomijnej może zostać wykonane jedno z rozcięć. Są to:
- rozcięcie górne – tchawicę rozcina się powyżej węziny gruczołu tarczowego,
- rozcięcie środkowe – tchawicę rozcina się przez węzinę gruczołu tarczowego,
- rozcięcie dolne – tchawicę rozcina się poniżej węziny gruczołu tarczowego.
Jakie są wskazania do wykonania tracheotomii?
Wskazaniami do wykonania tracheotomii są:
- mechaniczna niedrożność dróg oddechowych spowodowana przez np. obrzęk krtani, guzy nowotworowe górnych dróg oddechowych, wrodzone wady w budowie anatomicznej górnych dróg oddechowych lub pokarmowych, obustronne porażenie nerwów krtaniowych wstecznych, złamania żuchwy i inne urazy twarzoczaszki, ciało obce, urazy krtani, urazy tchawicy;
- zatkanie wydzielinami dróg oddechowych oraz niewydolność oddechowa spowodowane różnymi czynnikami np. niewydolność oddechowa lub niedrożność dróg oddechowych po zabiegach chirurgicznych, a także niewydolność oddechowa i niedrożność dróg oddechowych w przebiegu chorób przewlekłych m.in. przewlekłego zapalenia oskrzeli, astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Do częstych wskazań wykonania tracheotomii możemy zaliczyć także m.in.:
- oparzenia twarzy, szyi i dróg oddechowych,
- stan przedśpiączkowy i śpiączkę w przebiegu różnych schorzeń,
- zatrucia lekami,
- urazy klatki piersiowej,
- ciężkie urazy głowy,
- niektóre choroby ośrodkowego układu nerwowego,
- porażenie mięśni oddechowych,
- zator powietrzny lub zator tłuszczowy.
Wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu tracheotomii są także m.in. brak możliwości wykonania intubacji oraz przedłużająca się intubacja.
Możliwe powikłania po tracheotomii
Tracheotomia to stosunkowo bezpieczny zabieg, jednak zarówno w trakcie tracheotomii, jak i po zabiegu mogą wystąpić różne powikłania. Powikłania w trakcie tracheotomii dzielimy na:
- powikłania natychmiastowe np. uszkodzenie większych naczyń krwionośnych i związane z nim krwawienie, uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego, odma opłucnowa, odma śródpiersia, przetoka tchawiczo-przełykowa;
- powikłania wczesne np. obrzęk płuc, zatrzymanie oddychania, zatkanie wydzielinami lub wysunięcie się rurki tracheostomijnej;
- powikłania późne – np. zwężenie tchawicy, przetoka tchawiczo-przełykowa, przetoka tchawiczo-skórna, zaburzenia połykania.
Niekiedy powikłaniem po tracheotomii jest zakażenie skóry w okolicy wykonanego nacięcia. U niektórych pacjentów rozwijają się stany zapalne w obrębie dróg oddechowych, np. zapalenie tchawicy, zapalenie śródpiersia, zapalenie płuc.
Opieka nad pacjentem po tracheotomii
Pacjent po tracheotomii powinien pozostawać pod stałym nadzorem lekarza, a także personelu pielęgniarskiego. Opieka nad chorym uwzględnia m.in. odsysanie wydzieliny, czyszczenie rurki wewnętrznej, aplikowanie leków i zmianę rurki tracheostomijnej wewnętrznej.
U chorych musi być utrzymywana odpowiednia higiena skóry wokół otworu, który został wykonany w szyi. Uwzględnia ona m.in. systematyczną zmianę opatrunków. Umieszczona w drogach oddechowych chorego rurka musi być czyszczona oraz wymieniania wedle wskazań lekarza. Odsysanie wydzieliny odbywa się w zależności od potrzeb pacjenta. Bardzo ważne jest także nawilżanie powietrza w celu uniknięcia wysychania błon śluzowych. Osoby, które mają opiekować się chorymi po tracheotomii w domu, powinny zostać poinstruowane, w jaki sposób wykonywać niezbędne czynności higieniczne.
Czytaj też:
Problemy z oddychaniem po narkozie? Zmaga się z nimi spora część osób, m.in. papież FranciszekCzytaj też:
Znieczulenie ogólne – rodzaje, etapy i powikłania. Jakie są kryteria wyboru narkozy
Źródła:
- Iwaszkiewicz S. Tracheotomia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008
- Korpas-Wasiak M., Śmiechowicz K., Machała W., Lesiak P., Tracheotomia w oddziałach intensywnej terapii, Anestezjologia i Ratownictwo, 8/2014, s. 181-188