Tchawica jest narządem układu oddechowego, którego schorzenia nie są bardzo często diagnozowane. Znajduje się w śródpiersiu – stanowi przedłużenie krtani, umożliwiając przepływ powietrza do płuc, ma długość około 10-12 cm, a kształtem przypomina rurę. Ze względu na swoją budowę tchawica nie jest narażona na bezpośrednie oddziaływanie drobnoustrojów, dlatego izolowane zapalenie tchawicy jest rzadko diagnozowane. Zapaleniu tchawicy sprzyjają ostre i przewlekłe schorzenia górnych dróg oddechowych, m.in.: zapalenie gardła, zapalenie zatok przynosowych oraz zapalenie migdałków i przewlekłe zapalenie krtani.
Zapalenie tchawicy może być powikłaniem braku leczenia lub niewłaściwego leczenia różnych infekcji sezonowych. W większości przypadków, choć uciążliwe i nieprzyjemne, nie zagraża zdrowiu i życiu. Niestety, w skrajnych przypadkach stan zapalny tchawicy może wymagać hospitalizacji i specjalistycznego leczenia. Zapalenie tchawicy jest schorzeniem szczególnie niebezpiecznym dla niemowląt, osób cierpiących na przewlekłe schorzenia układu oddechowego i seniorów. Zachorowaniu oraz ciężkiemu przebiegowi choroby sprzyja dym tytoniowy.
Wyróżniamy przewlekłe zapalenie tchawicy, które rozwija się na skutek m.in. ciągłego kontaktu nabłonka dróg oddechowych z czynnikami drażniącymi oraz ostre zapalenie tchawicy, które związane jest z infekcją.
Dość często zapalenie tchawicy pojawia się z zapaleniem zatok, zapaleniem gardła lub zapaleniem krtani. Nie zawsze jest diagnozowane odpowiednio szybko, co powoduje, że infekcja rozprzestrzenia się na oskrzela. Ponadto infekcja, która rozpoczęła się w oskrzelach, również może wywołać zapalenie tchawicy.
Przyczyny zapalenia tchawicy
Jak już zostało wspomniane, zapalenie tchawicy związane jest najczęściej z infekcjami wirusowymi. Może je wywołać m.in. sezonowa aktywność wirusów RSV, paragrypy i przeziębienia. Stan zapalny tchawicy bardzo rzadko wywołują bakterie atypowe. Jednak bakteryjne zapalenie tchawicy może być ciężkim powikłaniem innych infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych.
Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Ryzyko zachorowania na ostre zapalenie tchawicy zwiększają:
- przebywanie w dużych skupiskach,
- nieprzestrzeganie zasad higieny rąk,
- wychłodzenie organizmu,
- bagatelizowanie objawów przeziębienia, grypy i innych infekcji sezonowych,
- oddychanie suchym powietrzem,
- osłabienie odporności związane z przemęczeniem i stosowaniem nieprawidłowo skomponowanej diety.
Wszystkie infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych częściej diagnozowane są jesienią, zimą i wczesną wiosną. Sprzyjają im niekorzystne warunki atmosferyczne. Ponieważ infekcje wirusowe rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, są na nie narażone przede wszystkim osoby mające kontakt z nosicielami infekcji, którzy zarażają podczas kaszlu i kichania.
Istotne czynniki zwiększonego ryzyka zachorowania na zapalenie tchawicy to dym papierosowy oraz wdychanie oparów drażniących drogi oddechowe środków chemicznych. Niektóre badania wskazują na związek pomiędzy częstymi infekcjami krtani i tchawicy oraz smogiem, w którym znajdują się pyły zawieszone i inne szkodliwe substancje.
Stan zapalny, który obejmuje jedynie tchawicę, jest bardzo rzadko diagnozowany. Przyczyną stanu zapalnego tchawicy są zwykle drobnoustroje atakujące inne narządy układu oddechowego.
Objawy zapalenia tchawicy
Typowe objawy zapalenia tchawicy najczęściej poprzedzają objawy stanu zapalnego górnych dróg oddechowych m.in.:
- katar,
- ból gardła,
- chrypka,
- uczucie drapania w gardle,
- nasilający się suchy kaszel.
Stan zapalny w drogach oddechowych wywołuje również objawy ogólne np. uczucie rozbicia, osłabienie, stan podgorączkowy, gorączkę, ogólne złe samopoczucie.
Nawet niezbyt nasilone objawy, które wywołuje stan zapalny dróg oddechowych, powinny skłonić do konsultacji z lekarzem. Niezbędne jest leczenie każdej infekcji oraz postępowanie zgodnie ze wskazaniami lekarza, bo przechodzona infekcja jest najczęstszą przyczyną powikłań.
Na zapalenie tchawicy wskazują charakterystyczne objawy, które nie występują w przypadku łagodnego przeziębienia. Zaliczamy do nich:
- męczący kaszel suchy,
- świst krtaniowy,
- dyskomfort odczuwany w klatce piersiowej m.in. przy głębokim oddychaniu,
- duszności,
- ból za mostkiem.
Jeżeli rozwinie się przewlekłe zapalenie tchawicy, to jedynym objawem choroby może być duszący kaszel suchy.
Leczenie zapalenia tchawicy
Leczenie zapalenia tchawicy to w większości przypadków leczenie objawowe, którego istotnym elementem jest eliminacja czynników drażniących. Podczas leczenia niezbędny jest odpoczynek. Leki stosowane podczas zapalenia tchawicy to m.in. leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, leki łagodzące stan zapalny oraz leki aktywujące układ immunologiczny do efektywnej pracy.
Kaszel przy zapaleniu krtani i zapaleniu tchawicy początkowo jest suchy, a następnie zmienia swój charakter na mokry. Kaszel suchy i kaszel mokry wymagają innego postępowania. Kaszel suchy jest łagodzony lub hamowany za pomocą odpowiednio dobranych leków; kaszel mokry, jest kaszlem produktywnym i nie należy go hamować – aby kaszel mokry szybko minął, niezbędne jest stosowanie leków w celu rozrzedzenia wydzieliny i jej odkrztuszanie.
W celu złagodzenia uciążliwych objawów lekarze polecają wykonywanie nebulizacji z soli fizjologicznej, a także dostępnych w aptekach roztworów solanki. Niekiedy niezbędne jest stosowanie wziewnych leków rozrzedzających gęstą wydzielinę i ułatwiających odkrztuszanie, a także leków przeciwzapalnych i leków ułatwiających oddychanie.
Domowe sposoby łagodzenia dolegliwości związanych z zapaleniem tchawicy
Objawy zapalenia tchawicy wymagają nawilżania dróg oddechowych. Aby zwiększyć wilgotność powietrza w mieszkaniu, możemy powiesić na kaloryferach wilgotne ręczniki. Doskonałym rozwiązaniem jest także stosowanie nawilżaczy powietrza. Ważne jest zapewnienie choremu stałego dopływu powietrza. Ostre objawy zapalenia krtani i zapalenia tchawicy można doraźnie złagodzić, wdychając chłodne, wilgotne powietrze, które obkurczy drogi oddechowe i tym samym ułatwi oddychanie.
Pomocne w czasie leczenia zapalenia tchawicy oraz zapalenia krtani są również inhalacje z dodatkiem ziół i naturalnych olejków eterycznych – właściwości antyseptyczne mają np. olejek z drzewa herbacianego, olejek tymiankowy i olejek geraniowy.
Czytaj też:
3 domowe sposoby na zapalenie krtani. Pomogą zwalczyć chrypę i suchość w gardleCzytaj też:
Uporczywy suchy kaszel u dorosłego – jak sobie z nim poradzić?
Źródło: K. Ślączka, L. Zawadzka-Głos, Stany zagrożenia życia w ostrych zapaleniach krtani u dzieci – ocena epidemiologii i postępowania, Nowa Pediatria 1/2014, s. 8-14