16 stycznia przypada w tym roku Blue Monday, czyli najbardziej depresyjny dzień w roku. Z badań nad kondycją psychiczną dzieci i młodzieży wynika rosnący wzrost kryzysu w zakresie zdrowia psychicznego.
Potrzeba pilnych działań
W zgodnej opinii Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Dziecka wyniki badań są alarmujące i wymagają pilnego wdrożenia programów psychoedukacyjnych związanych z zapobieganiem i leczeniem depresji. Wdrażanie tych programów powinno obejmować całą sieć społeczną nastolatków, czyli ich samych oraz rodziców i nauczycieli – te grupy są silnymi czynnikami chroniącymi.
Polska jest w czołówce Europy pod względem liczby samobójstw wśród małoletnich.
Rosnącą tendencję obserwuje się od 2017 r., kiedy liczba samobójstw osób w wieku 7-18 lat wyniosła 730. W 2021 r. odnotowano 1496 samobójstw w tej grupie wiekowej, co oznacza dwukrotny wzrost w stosunku do 2017 r. Według analizy UNICEF z 2021 r., częstotliwość występowania zaburzeń psychicznych u dzieci w wieku 10 – 19 lat w Polsce wynosi 10,8%. To już ponad 409 tys. nastolatków (181 tys. dziewcząt i 228 tys. chłopców).
Program pomocy psychologicznej dla dzieci
Aby odpowiedzieć na problemy, Fundacja Świętego Mikołaja prowadziła przez cały 2022 rok program pomocy psychologicznej, w ramach którego realizowane były w szkołach działania profilaktyczne, terapeutyczne i interwencyjne, finansowana była terapia dzieci z niezamożnych rodzin, które pilnie potrzebują kontaktu ze specjalistą, oraz prowadzona superwizja dla szkolnych psychologów i pedagogów. W sumie fundacja objęła pomocą ponad 9250 uczniów.
„Od lat ściśle współpracujemy ze szkołami w całej Polsce. Sygnały od nauczycieli o narastających problemach psychicznych dzieci i młodzieży, w tym poziomie stanów depresyjnych, samookaleczeniach, różnych traumach, a także trudnościach z budowaniem zdrowych relacji między rówieśnikami budzą spory niepokój. Potrzebna jest pełna mobilizacja mądrych dorosłych: rodziców, nauczycieli, ekspertów, aby pomóc dzieciom. Cieszę się, że dzięki wsparciu naszych darczyńców, mogliśmy nieść pomoc na taką skalę w 2022 roku”– mówi Anna Grunwald, koordynatorka programu Pomocy Psychologicznej Fundacji Świętego Mikołaja.
W badaniu Rzecznika Praw Dziecka z 2021 roku ogólne niezadowolenie ze swojego życia związane z odczuwaniem szczęścia, radości i pogody ducha – w stopniu zagrażającym zdrowiu psychicznemu – wykazało 17% uczniów i 14% uczennic klasy 2. szkoły podstawowej. W klasie 6. szkoły podstawowej i 2. liceum i technikum niezadowolenie wyraziło po 11% uczniów i 15% uczennic.
Poważnym problemem jest słaba dostępność do specjalistów – blisko połowa szkół w Polsce nie zatrudnia psychologa ani pedagoga szkolnego. Dostęp do psychoterapii często łączy się z wysokimi kosztami, co stanowi poważną barierę przed skorzystaniem z pomocy dla dzieci w rodzinach niezamożnych. W rodzinach uprawnionych do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej żyje niemal co ósme dziecko (GUS, 2022). O ostatnich latach zwiększa się liczba dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie – z 313 tys. w 2019 r. do 410 tys. w 2020 r. (GUS, 2021).
Realne działania Fundacji
W 2022 roku Fundacja przekazała szkołom 487 000 zł na realizację działań terapeutycznych, profilaktycznych i interwencyjnych. Dzięki wsparciu Fundacji Świętego Mikołaja w szkołach odbyły się warsztaty profilaktyczne, obejmujące problematykę uzależnień, w tym uzależnień od urządzeń cyfrowych. W szkołach toczyły się warsztaty dotyczące umiejętności społecznych: wyrażania emocji, radzenia sobie ze stresem, warsztaty asertywności.
Uczniowie dostali wsparcie w zakresie efektywnej nauki, treningu koncentracji i planowania pracy. Ważną częścią programu były działania obliczone na reintegrację klas po okresie pandemii i odbudowywanie więzi w społecznościach szkolnych. Klasy uczyły się zasad komunikacji, trenowały rozwiązywanie konfliktów i uczyły się pracy w grupie. Łącznie program objął 9259 uczniów.
– Forma pracy warsztatowej sprawiła, że dzieci były zaangażowane, czuły moc sprawczą, analizowały, wyciągały wnioski i „eksperymentowały”. Miały też możliwość odnoszenia sukcesu, co budowało ich poczucie wartości. Otwierały się, nabierały odwagi. Doświadczały również drobnych porażek i uczyły się, jak sobie z nimi poradzić. Ta umiejętność będzie im w życiu bardzo potrzebna. Otrzymały „narzędzia”, z których będą mogły korzystać, jeśli tylko zechcą – mówi pani Joanna, pedagog z Zespołu Szkół w Dębnie.
Program Fundacji Świętego Mikołaja realizuje rekomendacje ekspertów dotyczące powrotu uczniów do szkół po okresie pandemii, wśród których wymienia się działania reintegrujące zespoły klasowe, programy profilaktyczne dotyczące higieny i dobrostanu cyfrowego, przeciwdziałanie cyberprzemocy i etykieta działań online, radzenie sobie ze stresem oraz prowadzenie działań z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
Czytaj też:
„Połowa szkół w Polsce nie zatrudnia na etacie psychologa” Z pomocą rusza znana fundacjaCzytaj też:
Mychajło, 12 lat: „Moim największym marzeniem jest pokój na Ukrainie”. Listy od dzieci z Mariupola