Czy wiesz co przeżywa twoje dziecko? Może to kryzys psychiczny?

Kryzys psychiczny może się zdarzyć w każdym wieku. Jeśli dotyczy dziecka, to potrzebna jest wówczas pomoc, przede wszystkim rodziców, ale być może także specjalistów. Jakie oznaki mogą wskazywać na to, że dziecko przeżywa kryzys? Gdzie szukać pomocy?

Dlaczego dziecko może przeżywać kryzys

Naturalny rozwój dziecka wiąże się ze zmianami, czasami mogą być one trudne lub komplikują je dodatkowe czynniki. Kryzys psychiczny może zdarzyć się każdemu, w każdym wieku: stanowi reakcję na wydarzenia trudne, krytyczne. Zachwianie lub utrata równowagi emocjonalnej może nastąpić pod wpływem nieoczekiwanego, nieprzewidywalnego czy szkodliwego zdarzenia, jak np. pojawienie się jakiejś przeszkody nie do pokonania lub trudnego przełomu życiowego. Może to być utrata bliskiej osoby, śmierć członka rodziny, rozwód rodziców, odrzucenie przez grupę rówieśniczą. Kryzys emocjonalny wiąże się z utratą kontroli, brakiem poczucia możliwości poradzenia sobie z sytuacją. Może wystąpić nagle lub rozwijać się długofalowo. Jeśli dziecko lub nastolatek nie może poradzić sobie z trudną czy nową sytuacją, powoduje to wystąpienie kryzysu. Aby z niego wyjść potrzebne są zmiany sytuacji, w zachowaniu, życiu i relacjach z otoczeniem.

Jeśli zauważasz znamiona kryzysu, pamiętaj że dziecku potrzebna jest pomoc, przede wszystkim rodziców, ale również szkoły, rówieśników. Warto rozważyć także pomoc oferowaną przez specjalistów.

Sygnały ostrzegawcze. Uwaga, to może być kryzys!

Objawy w zachowaniu dziecka, które mogą wskazywać na wystąpienie kryzysu psychicznego to:

• pojawienie się obniżonego nastroju i objawów stresu: smutku, zmniejszonego lub zerowego zainteresowania otoczeniem, przeciążenia, napięcia;
• wystąpienie zaburzeń snu: bezsenności lub – przeciwnie – uczucia ciągłego zmęczenia, nadmierna senność;
• pojawienie się zaburzeń odżywiania: objadanie się, zajadanie stresu albo przeciwnie – brak zainteresowania jedzeniem, bulimia, odchudzanie i stosowanie restrykcyjnych diet;
• zgłaszanie objawów somatycznych: bólów brzucha, głowy, stawów, przyspieszone bicie serca, potliwość, drżenie rąk, które jednak okazują się nie mieć podłoża somatycznego;
• pogorszenie się wyników w szkole, spadek zaangażowania w naukę, unikanie pójścia do szkoły czy wręcz odmawianie chodzenia do szkoły;
• pojawienie się problemów wychowawczych, takich jak zachowania agresywne, nadpobudliwość, drażliwość, wybuchowość, płaczliwość;
• wystąpienie problemów w relacjach społecznych: wycofywanie się z kontaktów albo łamanie prawa, wandalizm;
• zachowania autodestrukcyjne: nadużywanie alkoholu, narkotyków czy innych substancji uzależniających, okaleczanie się, myśli i próby samobójcze.

Jeśli coś zaniepokoi cię w zachowaniu dziecka, zaoferuj mu pomoc i poszukaj wsparcia specjalistów!

Wzmacniaj dziecko – zadbanie o relacje i zaspokojenie potrzeb

Bliska relacja z rodzicami, opiekunami czy osobami pełniącymi ważną rolę w życiu dziecka jest podstawą jego zdrowia psychicznego. Dlatego tak ważne są: poświęcanie dziecku odpowiedniej ilości czasu i uwagi, uważność na jego potrzeby, angażowanie się w życie dziecka, stosowanie przez rodziców jasnych zasad i wskazywanie klarownych oczekiwań wobec dziecka, a także budowanie w dziecku poczucia własnej wartości. Istotne jest także dbanie o potrzeby fizyczne. Rodzice powinni pamiętać o niezbędnym dla dziecka odpoczynku i odpowiednio długim śnie (najlepiej 7–9 godzin na dobę), zachęcać do aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości, zapewniać zdrowe odżywianie i przestrzegać przed używkami.

Jak wspierać w dziecku poczucie wartości i wiary we własne możliwości?

Poczucie wartości i wiary we własne możliwości dziecka to filar zdrowia psychicznego, podstawa w radzeniu sobie z trudnościami, dlatego tak ważne jest ich wspieranie. Jak to robić?

Trzeba:

• okazywać dziecku miłość, szacunek;
• być dla niego dostępnym, mieć dla dziecka czas;
• wytyczać klarowne granice, stawiać jasne oczekiwania, uczyć zasad, odpowiedzialności za swoje zachowanie;
• pozwalać dziecku na samodzielność, sprawczość, dawać mu uczyć się na własnych błędach;
• okazywać wiarę w kompetencje i możliwości dziecka;
• rozmawiać o uczuciach i emocjach, o dobrych i gorszych momentach: uczyć akceptowania zarówno dobrych, jak i złych oraz radzenia sobie z nimi;
• nie oceniać ani nie krytykować, nie pouczać – pozwalać dziecku na bycie sobą.

Gdzie znaleźć wiedzę i kompetencje potrzebne do wspierania dziecka?

Warto poszukać pomocy w Ośrodkach środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży, w Centrach Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży. Warto korzystać z różnych projektów (np. kampanii, akcji, webinarów) dla osób doświadczających kryzysów psychicznych, przez kontakt z różnego rodzaju instytucjami, które działają w ramach ochrony zdrowia i oświaty..

Szkoła i grupa rówieśnicza

Relacja ze szkołą i grupą rówieśniczą to bardzo istotny czynnik w funkcjonowaniu dziecka. Pozytywny klimat szkoły, poczucie przynależności do społeczności szkolnej i wsparcie przez kadrę pedagogiczną wzmacnia możliwości rozwiązywania przez dziecko trudności. Uczenie zachowań prospołecznych w domu i w szkole, zapobieganie przemocy i zdecydowane reagowanie na jej przejawy, to kolejne elementy wspierania dobrego funkcjonowania dziecka. Współpraca rodziców czy opiekunów ze szkołą pozwala na szybsze dostrzeżenie pojawiających się problemów i wspólne ich rozwiązywanie. W szkole pedagog lub psycholog mogą podejmować próby wsparcia dziecka przeżywającego kryzys lub udzielić rodzicom informacji o tym, gdzie znaleźć pomoc.

Gdzie szukać pomocy

W rozwiązywaniu problemów i kryzysów emocjonalnych pomogą fachowcy: m.in. psychologowie, psychoterapeuci, psychiatrzy. Warto wiedzieć, czym się zajmują i jak mogą pomóc dziecku.

Psycholog. Zajmuje się opiniowaniem, diagnozowaniem problemu i kierowaniem na odpowiednie leczenie – np. na psychoterapię lub do psychiatry. Nie zajmuje się psychoterapią ani nie zleca leczenia farmakologicznego. Diagnozuje na podstawie wywiadu z pacjentem. Istotą takiego wywiadu jest rozmowa i testy psychologiczne. Do psychologa zgłaszaj się z problemami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie dziecka, a także gdy nie wiesz, do jakiego specjalisty się udać. Po pomoc psychologiczną możesz zgłosić się do Ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży.

Psychoterapeuta. Zajmuje się przepracowaniem z pacjentem nasilających się problemów i trudności wywołujących zaburzenia psychiczne i somatyczne. Psychoterapia prowadzona jest według określonej metody zawsze stanowi element planu terapeutycznego, czyli ustalonego planu leczenia. Psychoterapeuci również pracują w Ośrodkach środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży.

Psychiatra. Stawia diagnozę, ustala plan terapeutyczny, także farmakologiczny. Robi to na podstawie wywiadu z pacjentem, badań diagnostycznych, oceny stanu psychicznego i somatycznego pacjenta, często po konsultacji z psychologiem. Może zadecydować o leczeniu pacjenta w szpitalu, skierować pacjenta na psychoterapię albo na oddział dzienny. Do psychiatry zgłaszaj się sam lub z dzieckiem przy dużym nasileniu objawów oraz znacznym zaburzeniu funkcjonowania. Te sytuacje to m.in. nasilona mania, nasilona depresja, psychoza, myśli samobójcze, autoagresja. W ramach reformowanego systemu psychiatrii dzieci i młodzieży, psychiatrzy pracują w Centrach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży.

Katarzyna Milewska, mgr psychologii klinicznej dzieci

-------------

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Zdrowia