Naukowcy od dawna poszukują odpowiedzi na pytanie: dlaczego ludzie postępują tak, a nie inaczej? Zagadkę mechanizmów stojących za ludzkim zachowaniem próbował rozwikłać między innymi Benjamin Libet. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku neurobiolog przeprowadził eksperyment, który zapoczątkował dyskusje nad kwestią istnienia wolnej woli.
Nieświadomość czy wolna wola – co kieruje ludzkim działaniem?
Uczestników badania poproszono o obserwację zegara (na jego tarczy obracało się światełko), wykonanie spontanicznego ruchu (zgięcia palców) w dowolnie wybranym momencie i zapamiętanie pozycji jasnego punktu na czasomierzu podczas wykonywania wspomnianej czynności. Należy zaznaczyć, że ochotnicy zostali podłączeni do urządzenia rejestrującego aktywność mózgu (EEG).
Eksperyment przeprowadzony przez Benjamina Libeta pokazał, że aktywność mózgu znacznie wyprzedza wszelkie nasze zamiary i postanowienia. Najpierw do głosu dochodzą neurony, a dopiero potem pojawia się konkretna myśl o zrobieniu czegoś. Ludzkimi działaniami – jak przekonuje neurobiolog – nie rządzi więc wolna wola, ale nieświadomość.
Lepsze decyzje podejmujemy bez zastanowienia
Nasuwa się jednak pytanie: czy wszystkie zamiary są realizowane poza naszą kontrolą? Do jakiego stopnia wybory dokonywane przez człowieka są efektem nieświadomych procesów zachodzących w mózgu? Naukowcy z Harvard Business School poszukiwali odpowiedzi na te pytania. Zbadali, czy najlepsze decyzje konsumenckie opierają się na aktywnym myśleniu. Okazało się, że nie. Wręcz przeciwnie. Najbardziej trafnych wyborów dokonujemy wtedy, gdy „wyłączamy” myślenie, przestajemy analizować sytuację i działamy bez zastanowienia.
Dlaczego tak się dzieje? Decyzje podejmowane nieświadomie (intuicyjnie) nie obciążają naszego systemu poznawczego (przebiegają automatycznie). W rezultacie mózg jest w stanie „przyjąć” większą ilość informacji docierających z otoczenia.
Co zatem wygrywa: aktywne myślenie czy nieświadomość? Badacze nie są zgodni w „typowaniu” zwycięzcy. Nie ulega jednak wątpliwości, że duży wpływ na decyzje podejmowane przez człowieka mają różne emocje, uprzedzenia i stereotypy (często podświadome). Niemniej odbieranie człowiekowi zupełnej kontroli nad jego postępowaniem byłoby błędem. W tym przypadku wiele zależy od kontekstu i złożoności samego działania.
Czytaj też:
Te składniki w jedzeniu zniszczą mózg i wątrobę. Zobacz, co ograniczyć w diecieCzytaj też:
Te osoby najczęściej manipulują innymi. Zobacz, na jakie cechy osobowości uważać!