Przesilenie jesienne stanowi wyzwanie dla organizmu, bo zmiana pory roku wiąże się ze zmianą sposobu funkcjonowania. W okresie jesiennego przesilenia ilość światła słonecznego, które dociera do siatkówki, znacznie się zmniejsza, co powoduje m.in. wahania nastroju i uczucie zmęczenia. Krótkie dni, częste opady deszczu, zamglenie, niska temperatura powietrza, a także tęsknota za latem sprawiają, że zaczynamy cierpieć z powodu gorszego samopoczucia psychicznego i fizycznego. Warto jednak podkreślić, że przesilenie jesienne, często nazywane jesienną chandrą lub jesienną depresją, nie jest chorobą ani zaburzeniem. To stan przejściowy, związany ze zmianami fizjologicznymi, które zachodzą w naszym organizmie, gdy zmieniają się pory roku.
Jesienna chandra a jesienna depresja
Objawy jesiennego przesilenia bywają porównywane do objawów sezonowego zaburzenia afektywnego (depresja sezonowa). W przypadku przesilenia jesiennego nie mamy jednak do czynienia z zaburzeniem, ale przejściowym (krótszym lub dłuższym) okresem przestawiania się organizmu na nowy sposób funkcjonowania. Objawy przesilenia jesiennego i związane z nimi wahania nastroju nie powinny być określane jako depresja i stawiane na równi z sezonową chorobą afektywną, bo depresja sezonowa i jesienna chandra nie mają wiele wspólnego.
Objawy sezonowej choroby afektywnej (depresji sezonowej) to m.in.:
- zaburzenia nastroju, które utrzymują się przez dłuższy czas,
- uczucie smutku i przygnębienia,
- utrata dotychczasowych zainteresowań,
- unikanie kontaktów interpersonalnych,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia apetytu,
- poczucie winy,
- poczucie beznadziei,
- brak sensu życia,
- obniżona samoocena.
Czynniki, które sprzyjają wystąpieniu objawów jesiennego przesilenia to m.in.:
- Zmiana pogody – zachmurzone niebo, niska temperatura, opady i mniej słońca nie nastrajają pozytywnie, oddziałując na ośrodkowy układ nerwowy i wywołując zaburzenia nastroju. Zmiana pogody wpływa m.in. na poziom witaminy D3 i produkcję serotoniny, powodując zmniejszone wydzielanie hormonu szczęścia.
- Powrót z wakacji do codziennych obowiązków – jesienna chandra często związana jest także z powrotem do wykonywania codziennych obowiązków po relaksujących wakacjach, rozpoczęciem roku szkolnego i roku akademickiego oraz innymi obowiązkami. Zmiany w naszym otoczeniu oraz życiu w istotny sposób wpływają na psychikę i kondycję zdrowotną, powodując stres i niezadowolenie.
- Rozpoczęcie się sezonu infekcyjnego – wraz ze zmieniającymi się warunkami pogodowymi jesteśmy bardziej narażeni na ataki drobnoustrojów, co sprawia, że pojawiają się uciążliwe objawy przeziębienia np. katar i ból gardła, które w niekorzystny sposób wpływają na samopoczucie psychiczne i fizyczne.
Negatywne myśli i obniżony nastrój, które nie towarzyszą nam przez cały czas i nie utrudniają normalnego funkcjonowania, nie wskazują na objawy depresji. Wątpliwości związane ze stanem zdrowia, a także doświadczanymi emocjami i objawami fizycznymi np. odczuwanie ogólnego złego samopoczucia, warto zawsze skonsultować z lekarzem specjalistą. Objawy fizyczne i objawy psychiczne, które mogą przypominać objawy depresji, powodują np. niektóre niedobory żywieniowe.
W przeciwieństwie do depresji sezonowej jesienna chandra nie wymaga leczenia psychiatrycznego. Z jesienną chandrą możemy walczyć domowymi sposobami m.in. z pomocą odpowiednio dobranej diety i aktywności na świeżym powietrzu, odzyskując dobre samopoczucie.
Przesilenie jesienne – objawy
Przesilenie jesienne objawia się w różny sposób. Wywołuje objawy fizyczne np. związane z krótszym dniem zmęczenie i nadmierną senność (brak słońca przekłada się na zwiększone stężenie melatoniny w organizmie), spadek odporności, pogorszenie się kondycji skóry, a także objawy psychiczne m.in. spadek nastroju, zniechęcenie, rozdrażnienie i problemy z pamięcią oraz koncentracją. Spektrum i nasilenie objawów przesilenia jesiennego zależą od indywidualnej reakcji organizmu na zmieniające się warunki pogodowe.
Najczęstszym objawem jesiennego przesilenia jest obniżony nastrój. Osoby reagujące na zmianę pory roku mogą odczuwać np. przygnębienie, apatię, smutek oraz lęk lub niepokój. Objawy te związane są ze zmniejszoną ilością światła słonecznego.
W okresie przesilenia jesiennego pojawia się także trudne do pokonania zmęczenie oraz senność. Objawy te związane są zarówno z mniejszą ilością słońca, jak i zmianą aktywności – mniej czasu spędzamy w ruchu i szukamy okazji, by ukryć się przed jesiennym deszczem, wiatrem i niską temperaturą pod ciepłym kocem. Warto wiedzieć, że zarówno niedobór, jak i nadmiar snu mogą nam zaszkodzić, dlatego trzeba poszukać sposobu na pokonanie senności w sprawiający przyjemność sposób, np. znajdując stanowiące źródło satysfakcji hobby.
Inne objawy, które mogą pojawić się na skutek zmiany pory roku, to zaburzenia koncentracji, a także zniechęcenie związane z wykonywaną pracą, nauką i codziennymi obowiązkami. Gorsze samopoczucie jesienią oraz przejściowe zniechęcenie również jest związane z brakiem słońca, a także wpływem na naszą psychikę ciemnych, krótkich i zimnych dni.
Objawem przesilenia jesiennego jest również zwiększony apetyt na tłuste i ciężkostrawne potrawy oraz słodycze. W pewnym stopniu zwiększony apetyt związany jest z instynktem przetrwania, który powoduje, że zaczynamy gromadzić zapasy energii na zimę. Ma także związek z obniżeniem poziomu hormonu szczęścia oraz mniejszą aktywnością – często sięgamy po kolejne porcje pokarmów z nudów. Szukając sposobu na poprawę nastroju, warto sięgnąć po np. kostkę gorzkiej czekolady lub naturalne kakao oraz inne pokarmy, które poprawiają humor, nie szkodząc zdrowiu.
Przesilenie jesienne – jak sobie poradzić?
Spadek nastroju możemy pokonać, stawiając na zdrowe odżywianie. Dla zdrowia układu nerwowego oraz poprawy ogólnej kondycji organizmu trzeba stosować dietę bogatą w witaminy i minerały, a także zdrowe kwasy tłuszczowe. Zalecana jest suplementacja witaminy D3 w dawce dopasowanej do wieku.
Zmniejszona aktywność fizyczna jesienią nie służy ogólnemu zdrowiu. W okresie występowania jesiennej chandry zalecany jest ruch na świeżym powietrzu, który powoduje wydzielanie hormonów szczęścia oraz pomaga poprawić kondycję i wzmocnić odporność organizmu.
Czytaj też:
Dieta na dobry nastrój – co powinna zwierać? Najlepsze produkty na poprawę humoruCzytaj też:
Spacer po lesie a natural killers. Poznaj zalety leśnych kąpieli
Źródła:
- Bereza B., Depresja sezonowa – wybrane aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 5, 2009
- Glibowski P., Misztal A., Wpływ diety na samopoczucie psychiczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 1, 2016
- Kopacz T., Zespół przewlekłego zmęczenia jako problem terapeutyczny, Sztuka Leczenia, 3-4, 2014