Współuzależnienie to termin najczęściej stosowany w przypadku partnerów osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, jednak współuzależnienie może powodować także każde inne uzależnienie np. od hazardu. Wyjaśniamy znaczenie tego terminu na przykładzie ludzi uzależnionych od alkoholu, bo jest to najczęściej występujące uzależnienie, które dotyczy osób z różnych grup społecznych i w różnym wieku.
Podstawowe informacje o nałogach i współuzależnionych
Uzależnienie bliskiej osoby jest ogromnym obciążeniem dla psychiki. Członkowie rodziny żyją w przewlekłym napięciu, tracąc poczucie bezpieczeństwa. Dotyczy to zarówno członków rodziny alkoholików, którzy całkowicie utracili kontrolę nad piciem, jak i osób, które żyją z wysokofunkcjonującymi alkoholikami. Współuzależnienie to uzależnienie od pijącej osoby, które w destrukcyjny sposób wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne, prowadząc do określonych zachowań.
Syndrom współuzależnienia to stosunkowo młode i nadal niewystarczająco znane pojęcie. Z tego względu członkowie rodziny osoby uzależnionej często nie wiedzą, co odpowiada za ich postępowanie i skłania do określonych zachowań.
Nałóg ma trzy twarze. Pierwszą z nich jest osoba, która w niezdrowy sposób sięga po substancje psychoaktywne. Drugą jest osoba, która żyje z uzależnionym partnerem, a trzecią dzieci. Współuzależnienie dotyczy partnera osoby uzależnionej. W przypadku dzieci mamy do czynienia z syndromem DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików), czyli określonymi wzorcami zachowań, które ujawniają się w dorosłym życiu.
Funkcjonowanie rodziny, w której pojawiła się choroba alkoholowa, jest zaburzone. W pułapkę współuzależnienia wpada partner osoby nadużywającej alkoholu, przejmując jej obowiązki i starając się naprawiać popełnione przez osobę uzależnioną błędy. Osoba współuzależniona odczuwa skutki picia bliskiej osoby, nawet jeżeli alkoholizm nie wiąże się z przemocą fizyczną i utratą środków do życia. Skutki życia z osobą uzależnioną są długofalowe. Choć w życiu z alkoholikiem często liczy się jedynie „tu i teraz”, to cierpienie psychiczne nie kończy się nawet po rozstaniu.
Warto dowiedzieć się więcej na temat współuzależnienia, bo świadomość bycia uzależnionym od pijącego partnera pozwala znaleźć odpowiedzi na wiele stawianych samemu sobie pytań oraz jest często impulsem, który skłania do rozpoczęcia specjalistycznej terapii i dołączenia do grupy wsparcia.
Czym jest współuzależnienie? Z jakimi zachowaniami się wiążę?
Współuzależnienie nie ma nic wspólnego z sięganiem po alkohol lub inne substancje psychoaktywne razem z osobą uzależnioną. Współuzależnienie to reakcje przystosowawcze do danej sytuacji, dzięki którym osoba żyjąca w związku np. z alkoholikiem kontroluje rzeczywistość oraz radzi sobie z trudnymi emocjami.
Współuzależnienie to całkowite podporządkowanie osobie uzależnionej, które prowadzi do frustracji, lęku i zaprzestania cieszenia się własnym życiem. Osoba współuzależniona często nie jest świadoma problemu – tłumaczy swoje zachowanie miłością, chęcią zapewnienia spokoju dzieciom i pomocy osobie chorej, jednak znajduje się w sytuacji, która stanowi dla niej zagrożenie.
Współuzależnienie powoduje, że tworzy się toksyczna relacja pomiędzy osobą uzależnioną i jej partnerem oraz innymi członkami rodziny. Osoba uzależniona, która pogrąża się w nałogu, przestaje dbać o siebie i bliskie jej osoby, staje się nieodpowiedzialna, popełnia różne błędy oraz zaczyna zachowywać się w sposób nieakceptowany przez większość społeczeństwa.
Osoba uzależniona – partner, partnerka, mąż, żona, ojciec, matka – przestaje wypełniać swoje obowiązki, co powoduje, że relacja pomiędzy dwoma dorosłymi osobami jest zaburzona. W relacji z osobą uzależnioną brak jest wsparcia, bliskości, współodpowiedzialności za związek, co sprawia, że osoba współuzależniona staje się nadmiernie odpowiedzialna oraz poświęca maksimum czasu i energii na zmniejszenie skutków zaniedbywania życia zawodowego i rodzinnego przez pijącego partnera.
Osoba współuzależniona nieświadomie, w dobrej wierze, zapewnia osobie uzależnionej komfort trwania w nałogu. Specjaliści w dziedzinie uzależnień podkreślają, że każda osoba uzależniona musi osiągnąć własne dno, przed czym jest chroniona przez osobę współuzależnioną. Co więcej, współuzależnienie wiąże się z ogromnym obciążeniem psychicznym – osoba uzależniona manipuluje swoimi bliskimi, przerzucając odpowiedzialność za swój nałóg na członków rodziny. Trzeba podkreślić, że przyczyną uzależnienia oraz zachowań osoby uzależnionej nie jest jej życiowy partner, jednak w trudnej sytuacji osoba współuzależniona, bierze na siebie winę oraz ponosi konsekwencje decyzji podejmowanych przez osobę uzależnioną. Destrukcyjne mechanizmy, które pozwalają przystosować się do trudnej sytuacji, nasilają się wraz z postępem uzależnienia partnera, powodując różne zaburzenia ogólnego stanu zdrowia i utrudniając funkcjonowanie osobie współuzależnionej w społeczeństwie.
Objawy współuzależnienia
Objawy współuzależnienia są trudne do uchwycenia. Współuzależnienie to stan, który wiąże się z określonymi zachowaniami. Typowe objawy współuzależnienia to m.in.:
- przedkładanie potrzeb innych członków rodziny nad własne potrzeby,
- usprawiedliwianie uzależnionego partnera w pracy, na rodzinnych spotkaniach itp.,
- usprawiedliwianie i tłumaczenie zachowania osoby uzależnionej przed samym sobą i dziećmi,
- kontrolowanie osoby uzależnionej,
- poświęcanie się dla osoby uzależnionej,
- przekonanie, że odpowiednim zachowaniem osoba współuzależniona skłoni partnera do zerwania z nałogiem,
- zamartwianie się o osobę uzależnioną pod jej nieobecność,
- poczucie winy.
Współuzależnienie powoduje, że partner osoby uzależnionej bierze na siebie wszystkie konsekwencje jej picia, rozwiązuje problemy, naprawia błędy i stara się „zatrzeć ślady” pozostawione we wspólnym życiu przez nałóg.
Skutki współuzależnienia
Współuzależnienie to utrwalona forma funkcjonowania, której skutkiem są m.in.:
- niskie poczucie własnej wartości,
- poczucie beznadziejności,
- występowanie stanów lękowych,
- zmiany zachowania,
- chwiejność emocjonalna.
Współuzależnienie powoduje poważne szkody na psychice oraz pogarsza ogólny stan zdrowia, sprawiając, że uzależniony partner koncentruje się jedynie na nałogu bliskiej osoby, nieświadomie zapewniając jej komfort i umożliwiając pogrążanie się w nałogu bez żadnych konsekwencji.
Leczenie współuzależnienia
Współuzależnienie wymaga długotrwałej terapii. Leczenie osób współuzależnionych to trudny proces, który ma na celu zmianę ich toku myślenia. Pierwsze kroki w celu znalezienia fachowej pomocy można skierować np. do Ośrodka Interwencji Kryzysowej lub Centrum Leczenia Uzależnień, w którym pomoc mogą otrzymać nie tylko osoby uzależnione, ale także członkowie ich rodzin. Terapia całej rodziny znacząco zwiększa szansę na naprawienie relacji partnerskich oraz rodzinnych. Istnieją również grupy wsparcia, dzięki którym można poznać historie równie doświadczonych przez życie partnerów osób uzależnionych.
Czytaj też:
Te zachowania świadczą o toksycznym związku. Sprawdź objawy „chorej” miłościCzytaj też:
Depresja alkoholowa – co to jest, jak się objawia i jak wygląda leczenie
Źródła:
- A. Margasiński, „Syndrom współuzależnienia”, Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia, numer: 5, rok: 2000
- M. Hędzelek, M. Wnuk, J. T. Marcinkowski, „Choroba współuzależnienia od alkoholu – diagnoza, konsekwencje, leczenie”, Probl Hig Epidemiol 2009, 90(3): 309-315
- K. M. Stanek, P. Konowalska, „Współuzależnieni. Relacje kobiet z uzależnionym partnerem w perspektywie pracy socjalnej”, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie