Pandemia COVID-19 była zaskoczeniem dla wszystkich, a wyjątkowa sytuacja, jaką był pierwszy lockdown, wymagała dużych zdolności adaptacyjnych. Badanie przeprowadzone w paryskim Instytucie Mózgu właśnie ujawniło, jak rozwijała się kreatywność ludzi w tym okresie, i jakie czynniki mogły mieć na nią wpływ. Mimo lockdownu ludzka kreatywność wzrosła i skupiła się głównie na działaniach związanych z sytuacją.
Bycie kreatywnym, czyli dostosowanie się
Kreatywność jest jedną z funkcji poznawczych, która pozwala ludziom być elastycznymi w nowych środowiskach i znajdować rozwiązania w nowych sytuacjach. Niezwykłe warunki pandemii Covid-19 zmusiły do przemyślenia nawyków, nałożyły nowe ograniczenia i zmusiły do dostosowania się – czyli do bycia kreatywnym.
Grupa badaczy z Frontlab w Paryskim Instytucie Mózgu przeprowadziła ankietę internetową w celu oceny wpływu lockdownu na kreatywność za pomocą dwuczęściowego kwestionariusza. Pierwsza część składała się z pytań, mających pomóc zrozumieć sytuację, w jakiej znaleźli się uczestnicy marcu i kwietniu 2020 (Czy byłeś zamknięty sam, czy z innymi? Czy miałeś więcej pracy lub czasu wolnego niż wcześniej?), ich stanu psychicznego w tym czasie (Czy czułeś się bardziej zmotywowany? Czy odczuwałeś spadek lub wzrost nastroju lub stres?) i wreszcie to, czy czuli się bardziej lub mniej kreatywni, niż wcześniej.
W drugiej części pytano uczestników o twórcze działania wykonywane podczas lockdownu, ich częstotliwość, dziedzinę, ocenę sukcesu i wartości oraz powody, które ich motywowały lub uniemożliwiały działanie. Naukowcy zebrali prawie 400 możliwych do przeanalizowania odpowiedzi.
Gotowanie, malowanie, ogrodnictwo. W czym ludzie byli najbardziej kreatywni?
– Nasze pierwsze spostrzeżenie jest takie, że lockdown był psychologicznie niepokojący dla większości uczestników, co wykazały inne badania, ale średnio czuli się bardziej kreatywni – powiedział Théophile Bieth, współautor badania. – Korelując te dwie informacje, pokazaliśmy, że im lepiej ludzie się czuli, tym bardziej myśleli, że są kreatywni – dodał.
Natomiast gdy badacze pytali o liczbę przeszkód, na jakie napotkali respondenci, zaobserwowali nieliniowy związek. Niezależnie od tego, czy zmiany w kreatywności były pozytywne, czy negatywne, uczestnicy czuli, że napotkali wiele przeszkód. Rzeczywiście wiele osób napotkało w ramach swoich zwykłych czynności przeszkody, a konieczność wykonania tych zadań zmuszała ich do bycia kreatywnymi. I odwrotnie, niektórzy ludzie uważali, że nie są kreatywni, ponieważ napotykają na zbyt wiele problemów.
Druga część kwestionariusza składała się z listy 30 różnych czynności, z których większość jest częścią międzynarodowych standardów stosowanych w badaniach nad kreatywnością (Inventory Creativty Activities and Achievements), takich jak gotowanie, malowanie, szycie, ogrodnictwo, dekorowanie i muzyka. Uczestników zapytano, czy angażowali się w te działania w ciągu ostatnich pięciu lat, czy ich praktykowanie wzrosło podczas lockdownu, dlaczego i jak często je wykonywali, a jeśli nie, to dlaczego spadła ich częstotliwość.
Pozytywna zmiana podczas lockdownu
– W tej części kwestionariusza starano się bardziej obiektywnie zmierzyć ilościowe i jakościowe zmiany zachowań twórczych, podczas gdy pierwsza część opierała się na subiektywnym sprawozdaniu z sytuacji – wyjaśnia Emmanuelle Volle, główna autorka badania. – Nasze wyniki pokazują, że ta miara twórczych zachowań jest zgodna z miarą subiektywnej zmiany zgłaszanej przez badanych. W obu przypadkach zaobserwowane zmiany dotyczyły czasu wolnego i uczuć emocjonalnych.
Pięć działań, które najbardziej wzrosły podczas blokady, to: gotowanie, zajęcia sportowe i taneczne, inicjatywy samopomocy i ogrodnictwo. Średnio spośród 28 zbadanych działań, które obejmowały również na przykład projektowanie wnętrz, szycie, tworzenie lub przerabianie obiektów, około 40 proc. osób już je praktykujących w ciągu pięciu lat przed lockdownem praktykowało je w większym zakresie.
Wyniki badania wskazują na ogólny wzrost kreatywności podczas pierwszego lockdownu. Ta pozytywna zmiana może być związana z posiadaniem większej ilości wolnego czasu, poczuciem większej motywacji, potrzebą rozwiązania problemu lub koniecznością przystosowania się do nowej sytuacji. Jednak gdy doświadczano negatywnych zmian w kreatywności, wiązały się one z negatywnymi emocjami, takimi jak stres lub lęk, poczucie presji, brak zasobów materialnych lub możliwości.
Związek między pozytywnym nastrojem a kreatywnością jest dość dyskusyjny. „W literaturze naukowej istnieją dowody na to, że aby być kreatywnym, trzeba czuć się dobrze, podczas gdy inne wskazują na to, że jest inaczej. Nie wiadomo też, w jakim kierunku ten proces zmierza: czy czujemy się dobrze, bo jesteśmy kreatywni, czy też nie? – konkluduje Alizée Lopez-Persem, współautorka. – Tutaj jedna z naszych analiz sugeruje, że twórcza ekspresja umożliwiła jednostkom lepsze zarządzanie negatywnymi emocjami związanymi z lockdownem, a tym samym lepsze samopoczucie podczas tego trudnego okresu – dodaje.
Czytaj też:
Dlaczego warto robić odręczne notatki? Tradycyjne pisanie jest dobre dla mózgu