Jak wiadomo, płuca umożliwiają oddychanie, czyli proces, w którym dochodzi do wymiany tlenu i dwutlenku węgla między organizmem a otoczeniem zewnętrznym. Niestety w płucach może dojść do zaburzenia wymiany gazowej (czyli wymiany tlenu i dwutlenku węgla), powodując niedotlenienie tkanek organizmu.
Jak dochodzi do niewydolności oddechowej?
Niewydolność oddechowa jest stanem, w którym jakiś element (lub elementy) układu oddechowego nie działa poprawnie i w efekcie, proces oddychania zostaje zaburzony. W konsekwencji upośledzona wymiana gazowa powoduje zmniejszenie ilości tlenu we krwi oraz zwiększenie w niej ilości dwutlenku węgla. To z kolei powoduje niedotlenienie organizmu, co przekłada się na pogorszenie pracy wszystkich układów i narządów, a ostatecznie może spowodować zgon.
Niewydolność oddechowa – rodzaje i przyczyny
Warto wiedzieć, że niewydolność oddechowa może mieć różne tempo przebiegu, co wynika przede wszystkim z przyczyn jej wystąpienia. Tym samym niewydolność oddechowa może być: ostra lub przewlekła.
Niewydolność oddechowa ostra powstaje nagle i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, gdyż w krótkim czasie może prowadzić do niewydolności wielonarządowej i śmierci chorego. Jeśli specjalistyczna pomoc zostanie wdrożona odpowiednio wcześnie, niewydolność oddechową można odwrócić i przywrócić pacjentowi właściwą pracę układu oddechowego, i tym samym całego organizmu. Powstaje m.in. w przebiegu ciężkiego zapalenia płuc, sepsy, ostrego zapalenia trzustki, podczas obrzęku płuc i powikłań ciąży (np. rzucawki). Ten rodzaj niewydolności oddechowej pojawia się również przy ciężkim przebiegu COVID-19.
Niewydolność przewlekła rozwija się stopniowo i powoli, co sprawia, że nawet przez wiele miesięcy lub lat może być tolerowana przez chorego. Chociaż stan pacjenta może wyglądać mniej poważnie niż przy ostrej niewydolności oddechowej, to także w tym przypadku stanowi zagrożenie życia, gdyż nie jest możliwe jej odwrócenie. Przewlekła niewydolność oddechowa najczęściej jest wynikiem POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc), nowotworów układu oddechowego, chorób układu sercowo-naczyniowego (np. wad serca) oraz chorób układu nerwowego (np. choroby Parkinsona).
Niewydolność oddechowa – choroby
Do niewydolności oddechowej mogą prowadzić następujące choroby układu oddechowego:
- infekcje górnych (np. zapalenie krtani) i dolnych dróg oddechowych (zapalenie płuc, zapalenie oskrzelików),
- choroby opłucnej (np. odma opłucnowa),
- dostanie się ciała obcego do dróg oddechowych (cząstki pokarmu, zabawki),
- zaostrzenie przewlekłych chorób płuc (np. aastmy oskrzelowej, mukowiscydozy),
- choroby wieku noworodkowego (m.in. wady układu oddechowego, zespół zachłyśnięcia smółką).
Istnieje też grupa schorzeń, które nie dotyczą układu oddechowego, a mogą prowadzić do niewydolności oddechowej. Zaliczamy do nich:
- choroby układu sercowo-naczyniowego (m.in. wady serca i niewydolność krążenia),
- choroby mięśni (miastenia, dystrofia),
- schorzenia klatki piersiowej, które upośledzają oddychanie (np. znaczne skrzywienia kręgosłupa, złamania mostka, żeber,
- sepsa (posocznica),
- choroby neurologiczne (np. guzy mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- zatrucia (m.in. lekami, jadem kiełbasianym czy tlenkiem węgla).
Jak objawia się niewydolność oddechowa?
U chorych z niewydolnością oddechową pojawia się przede wszystkim duszność, a wraz z nią trudności np. w mówieniu, przyspieszony oddech, nierzadko też zasinienie (początkowo ust i czubka nosa, później całego ciała). Oprócz tego zmienia się także rytm serca (przyspiesza lub zwalnia) oraz ciśnienia tętniczego – w najgorszym przypadku może dojść do zatrzymania krążenia. Oprócz tego objawami niewydolności oddechowej są m.in. zaburzenia świadomości, drgawki, apatia oraz śpiączka.
Jak rozpoznaje się niewydolność oddechową?
Rozpoznanie niewydolności oddechowej jest możliwe poprzez przeprowadzenie wywiadu i badania lekarskiego, a także poprzez badanie gazometryczne krwi, morfologię krwi (wskaźnik stanu zapalnego CRP) oraz badania specjalistyczne takie jak EKG i RTG klatki piersiowej. U pacjentów wykonuje się także pomiar saturacji krwi za pomocą pulsoksymetru.
Niewydolność oddechowa – leczenie
Bardzo ważne podczas wdrożenia leczenia niewydolności oddechowej jest określenie jej rodzaju oraz przyczyny powstania. Jeśli w wyniku niewydolności doszło do zatrzymania krążenia, konieczna jest resuscytacja krążeniowo-oddechowa w celu przywrócenia krążenia i oddychania. Następnie specjaliści starają się, jak najszybciej zapewnić drożność dróg oddechowych oraz zwiększyć ilość tlenu we krwi tętniczej chorego. Dlatego często pacjent podłączany jest do urządzeń wspomagających wentylację, czyli np. do respiratora. W kolejnych etapach specjaliści starają się usunąć przyczynę, która wywołała niewydolność oddechową, dlatego jej leczenie jest zwykle wielokierunkowe.
Czytaj też:
Tracheotomia – na czym polega, wskazania, możliwe powikłania i opieka nad pacjentemCzytaj też:
Tak zaczyna się sepsa. Co 2,8 sekundy ktoś umiera z jej powodu