Stwardnienie rozsiane: objawy, leczenie. Jak rozpoznać SM?

Stwardnienie rozsiane jest bardzo podstępną chorobą, która miewa okresy remisji. Oznacza to, że przez jakiś czas może dawać pewne mniej lub bardziej uciążliwe objawy, by zaraz na chwilę odejść w zapomnienie. Zdarza się jednak, że choroba postępuje i nie daje chwili wytchnienia. Stwardnienie rozsiane jest obecnie chorobą nieuleczalną. Jednak istnieją sposoby łagodzenia objawów, a ponieważ medycyna wciąż się rozwija, być może uda się znaleźć skuteczną metodę walki z chorobą.

Co to jest stwardnienie rozsiane?

Stwardnienie rozsiane to choroba autoimmunologiczna, która dotyczy układu nerwowego. Nie jest to choroba często występująca, diagnozuje się ją u od 2 do 150 osób na 100 tysięcy ludzi. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, zwłaszcza młodych. Chorobę wykrywa się z reguły pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Obecnie nie ma na nią lekarstwa, dlatego uznaje się ją za chorobę przewlekłą.

Stwardnienie rozsiane jest postępującą chorobą ośrodkowego układu nerwowego. Występuje, gdy układ odpornościowy ciała błędnie atakuje zdrowe nerwy mózgu i rdzenia kręgowego. Według National Multiple Sclerosis Society choroba dotyka ponad 2,3 miliona osób na całym świecie. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym lepsze rokowania. Ważne więc, by nie bagatelizować pierwszych objawów.

SM to choroba naczyniowa mózgu, która polega na nieprawidłowym przekazywaniu impulsów nerwowych. Zaburzenia wywołują różne problemy neurologiczne, niekiedy prowadząc nawet do inwalidztwa.

Ile osób w Polsce choruje na stwardnienie rozsiane?

W Polsce na stwardnienie rozsiane choruje około 50 tysięcy osób. Niestety, nie wszyscy objęci są koniecznym leczeniem, ponieważ aby NFZ zrefundowało leczenie stwardnienia rozsianego, należy spełniać pewne warunki dotyczące przebiegu choroby.

Medycyna jednak postępuje, dlatego obecnie chorzy na stwardnienie rozsiane żyją dłużej niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu.

W jakim wieku zaczyna się stwardnienie rozsiane?

Stwardnienie rozsiane najczęściej diagnozowane jest u osób dorosłych, pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Szacuje się, że w ciągu kilku lat od postawienia diagnozy stan chorego znacznie się pogarsza, a sprawność zostaje ograniczona.

Przyczyny stwardnienia rozsianego

Przyczyny SM wciąż nie są znane. Choroba ma złożony charakter, może ujawnić się na skutek czynników genetycznych, immunologicznych, a nawet środowiskowych. Z ostatnich doniesień wynika, że może powodować ją wirus (zakażenie wirusem epstein) lub antygen, który nie został jeszcze przebadany. W trakcie choroby układ immunologiczny atakuje komórki układu nerwowego, powodując wielorakie zaburzenia na różnych poziomach. Z tego względu stwardnienie rozsiane uważa się za chorobę autoimmunologiczną i autoagresywną.

Choroba występuje w tzw. rzutach. Atakuje mielinę, która osłania włókna nerwowe w mózgu. W wykryciu SM pomocne jest wykonanie rezonansu magnetycznego, który wskazuje obszary demielinizacji w mózgu.

Stwardnienie rozsiane - rodzaje choroby

Wyróżnia się cztery rodzaje stwardnienia rozsianego:

• postać rzutowo-remisyjna - początkowa faza choroby, która charakteryzuje się występowaniem rzutów stwardnienia rozsianego i okresami remisji
• postać pierwotnie postępująca - uważana za wyniszczającą, bez rzutów, ale ze stopniowym nasilaniem objawów choroby.
• postać wtórnie postępująca - u niemal 50 procent chorych postać ta rozwija się po około 10-15 latach. Jest to postać z rzutami choroby, po której najczęściej nie ma remisji objawów neurologicznych
• postać pierwotnie postępująca z zaostrzeniami - bardzo rzadko występująca

Przebieg choroby SM

Stwardnienie rozsiane to przewlekła choroba układu nerwowego, która objawia się u młodych dorosłych. Początkowo może dawać objawy nieswoiste, np. silne bóle głowy czy kręgosłupa. Jest to tzw. faza przedkliniczna, w czasie której pacjent zaczyna wykonywać różne badania, by dowiedzieć się, jakie są przyczyny nawracających migren czy silnych dolegliwości bólowych.

Następnie następuje postać rzutowo-remisyjna. Wczesne objawy stwardnienia rozsianego mogą być różne. W trakcie rzutu choroby pojawiają się zaburzenia równowagi, zaburzenia czucia powierzchniowego, parestezje, sztywność mięśni, zawroty głowy. Choroba nagle się pojawia, po czym często cofa, powodując poprawę samopoczucia pacjenta. Rzuty występują rzadko: jeden raz lub maksymalnie kilka razy w roku.

Po kilku latach następuje postęp choroby, a objawy neurologiczne się nasilają. Nie mają one jednak już charakteru rzutowego, a jedynie stopniowo i powoli nasilają się różne dolegliwości ze strony układu nerwowego. Oprócz początkowych objawów takich jak sztywność mięśni czy zaburzenia pamięci, mogą wystąpić również zaburzenia mowy, zmienione odczuwanie dotyku, problemy ze słuchem, wzrokiem czy nawet problemy z oddawaniem moczu Przebieg choroby jest różny, ale stopniowo odbiera ona choremu sprawność i ogranicza ruchomość.

Leczenie stwardnienia rozsianego skupia się na leczeniu objawowym, które łagodzi objawy choroby i hamuje jej postępy. Nie opracowano dotąd leczenia przyczynowego, dlatego po kilkunastu latach choroby większość chorych na SM ma problemy z samodzielnym poruszaniem się. Stosowane leczenie nie jest w stanie temu zapobiec, obecne terapie skupiają się na spowolnieniu postępu stwardnienia rozsianego.

Stwardnienie rozsiane – objawy

Objawy stwardnienia rozsianego różnią się znacznie i mogą być zarówno łagodne, jak i ciężkie. Choroba może powodować zmęczenie, drętwienie, mrowienie, problemy ze wzrokiem, utratę ruchliwości i paraliż. Z czasem objawy się nasilają, wywołując zaburzenia czucia, zaburzenia widzenia, niedowład kończyn.

Większość osób ze stwardnieniem rozsianym doświadcza pierwszych objawów między 20. a 30. rokiem życia. Wczesne objawy obejmują:

• Problemy ze wzrokiem. Może wystąpić: rozmazany obraz, podwójne widzenie, zniekształcenie koloru czerwono-zielonego, utrata wzroku, ból podczas patrzenia w górę lub w bok, zapalenie nerwu wzrokowego, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, zaburzenia ruchu gałek ocznych.
• Zmęczenie. Większość osób ze stwardnieniem rozsianym doświadcza zmęczenia i słabości. Uszkodzenie nerwu w obrębie kręgosłupa powoduje długotrwałe lub przewlekłe zmęczenie. Należy jednak pamiętać, że zmęczenie towarzyszy większości poważnych chorób, więc nawet jeśli nie pojawiły się inne, wymienione objawy, konsultacja z lekarzem jest konieczna.
• Mrowienie i drętwienie. Najczęściej występuje w obrębie stóp, twarzy, ramion, palców. Drętwienie początkowo jest łagodne, ale nasila się z biegiem czasu. Chorzy wskazują, że jest to uczucie przypominające porażenia prądem.
• Bóle i skurcze. Mogą pojawiać się przeróżne odczucia: skurcze nóg, uczucie kłucia lub szczypania, przebiegające impulsy przez ciało.
• Problemy z pęcherzem. Może zwiększyć się częstotliwość oddawania moczu, trudności z rozpoczęciem oddawania moczu, parcie na pęcherz, popuszczanie. Mogą pojawić się również zaburzenia oddawania moczu.
• Zawroty głowy. Mogą powodować problemy z utrzymaniem równowagi, niezdarność lub trudności w chodzeniu.
• Problemy z koncentracją. Często występuje dezorientacja, problemy ze skupieniem uwagi, uczeniem się, pamięcią.
• Problemy ze słuchem. Mogą pojawić się zaburzenia słuchu
• Zaburzenia snu
• Zaburzenia poznawcze
• Zaburzenia nastroju
• Choroby tarczycy
  

Stwardnienie rozsiane jest chorobą autoimmunologiczną, która uszkadza ośrodkowy układ nerwowy. Dokładna przyczyna nie jest jasna, ale czynniki genetyczne i środowiskowe prawdopodobnie mają ogromne znaczenie. Choroba może częściej wystąpić u osób, których członkowie rodziny chorowali na SM.

Jak postępuje stwardnienie rozsiane (choroba SM)?

Początkowo choroba postępuje gwałtownie. Objawy pojawiają się nagle, w ciągu kilku dni i ustępują po pewnym czasie. Są to tzw. okresy remisji. Choroba ma charakter rzutów. Po pewnym czasie spowalnia, objawy stwardnienia rozsianego stopniowo się nasilają, ale już nie ustępują. Powodują postępujące inwalidztwo i mogą prowadzić do wielu innych chorób.

Czy stwardnienie rozsiane to choroba śmiertelna?

Stwardnienie rozsiane samo w sobie niej jest chorobą śmiertelną, ale jest chorobą nieuleczalną. Choroby, które mogą pojawić się w wyniku powikłań SM, mogą doprowadzić do przedwczesnej śmierci. Chorobę najczęściej wykrywa się pomiędzy 20. a 40. rokiem życia i szacuje się, że długość życia chorego wynosi od 25 do 35 lat od momentu postawienia diagnozy. Przedwczesna śmierć może pojawić się na skutek zapalenia nerek czy sepsy rozwijającej się w odleżynach.

Jak sprawdzić, czy ma się stwardnienie rozsiane?

Każde niepokojące objawy ze strony układu nerwowego należy skonsultować początkowo z lekarzem pierwszego kontaktu, a następnie z neurologiem. Jeśli chory skarży się na zawroty głowy, bóle głowy, problemy z koncentracją, zaburzenia czucia, zaburzenia równowagi, neurolog zleci rezonans magnetyczny. To badanie obrazowe, które pozwala zobaczyć, czy u chorego występują zmiany demielinizacyjne w mózgu i rdzeniu kręgowym. Oprócz tego zaleca się wykonanie tomografii głowy oraz morfologii krwi.

Jak lekarz stawia diagnozę stwardnienia rozsianego?

Lekarz diagnozuje stwardnienie rozsiane po wykonaniu szeregu badań obrazowych i morfologicznych. Dopiero po pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego i wykonaniu rezonansu magnetycznego, który jest bardzo dokładny, stawiana jest diagnoza SM.

Nie oznacza to jednak zakończenia diagnostyki. Po postawieniu diagnozy podejmowane jest leczenie, które polega na spowolnieniu rzutów choroby.

Leczenie stwardnienia rozsianego

Leczenie stwardnienia rozsianego polega na stosowaniu glikokortykosteroidów. Leki te nie blokują postępów choroby, ale spowalniają jej rozwój i łagodzą jej objawy. Oprócz glikokortykosteroidów stosuje się również leki przeciwbólowe i suplementy, które uzupełniają niedobory witamin.

Ważne jest również regularne stosowanie innych metod leczenia, do których zalicza się m.in. fizjoterapię i psychoterapię. Konieczne jest również prowadzenie spokojnego trybu życia, stosowanie racjonalnej i zbilansowanej diety, unikanie stresu.

Wszystkie te czynniki mogą poprawić komfort życia chorego i sprawić, że organizm dłużej będzie bronił się przed chorobą.

Czytaj też:
Czy twój układ odpornościowy może być osłabiony? 5 sygnałów ostrzegawczych