Wulwodynia to dolegliwość, która dotyczy zarówno młodych kobiet w wieku rozrodczym, jak i kobiet po menopauzie. Szacuje się, że duży odsetek globalnej populacji dorosłych kobiet może cierpieć z jej powodu. Najczęściej dolegliwość ta dotyczy młodych, bezdzietnych kobiet – niektóre badania naukowe wskazują, że nawet 16 proc. kobiet może na nią cierpieć.
Syndrom wulwodynii znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie i utrudnia odbycie stosunku płciowego. Z tego względu powoduje poważne zaburzenia, m.in. obniża poczucie własnej wartości i w negatywny sposób wpływa na relacje z partnerem. Kobiety cierpiące na wulwodynię często unikają współżycia, a także rezygnują z aktywności fizycznej, którą utrudnia m.in. przewlekły ból okolicy sromu i pieczenie. Wiele kobiet przez długi czas wędruje od lekarza do lekarza, zanim zostanie postawiona właściwa diagnoza.
Czym jest wulwodynia?
Ból sromu może mieć różne podłoże. Najczęściej ma związek z przebiegiem różnych schorzeń, np. wywołują go infekcje intymne o podłożu bakteryjnym, grzybiczym i mieszanym. Ból okolicy sromu może być także związany z przebiegiem chorób układu moczowego, reakcją alergiczną po zastosowaniu kosmetyków oraz otarciami śluzówki, do których dochodzi przy współżyciu i schorzeniami nowotworowymi.
Zdarza się, że ból ma związek z korzystaniem z wkładek higienicznych, noszeniem zbyt ciasnej bielizny lub spodni, podrażnieniami po goleniu i depilacji, a także przerostem warg sromowych. Ból podbrzusza, który promieniuje do sromu, może wskazywać na choroby jajników. W przebiegu większości schorzeń, których objawem są dolegliwości bólowe w obrębie sromu, występują również inne objawy np. świąd, pieczenie i upławy.
Wulwodynia również wywołuje ból okolicy sromu (i niekiedy ból odbytu), jednak nie jest on związany z przebiegiem klinicznym chorób zewnętrznych narządów płciowych, wadami w budowie anatomicznej i schorzeniami układu moczowego, które wywołują objawy bólowe oraz pieczenie podczas oddawania moczu. Syndrom wulwodynii to tajemnicza dolegliwość, z którą wiele kobiet nie zgłasza się do lekarza. Zdarza się, że pacjentki zaprzestają szukania przyczyn odczuwanych dolegliwości po kolejnej wizycie u ginekologa, urologa i dermatologa, podczas których nie uzyskały pomocy lub zaproponowane leczenie okazało się nieskuteczne.
Wulwodynia nie ma typowego przebiegu. Syndromowi nie towarzyszą widoczne objawy zapalenia np. zaczerwienie przedsionka pochwy, upławy i inne objawy chorób miejsc intymnych. Brak typowych objawów, które tłumaczyłyby utrzymujący się przewlekły ból i inne uciążliwe objawy, sprawia, że zaczyna się poszukiwanie psychologicznych przyczyn występujących u pacjentki dolegliwości.
W ostatnich latach definicja syndromu wuwlodynii była wielokrotnie zmieniana. Formułowaniem definicji, kryteriów diagnostycznych oraz typologii wulwodynii zajmuje się powstałe w 1970 r. Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Chorobami Wulwo-waginalnymi – International Society for the Study of Vulvovaginal Disease (ISSVD).
Zgodnie z obecnie obowiązującą definicją ISSVD – wulwodynia to chroniczny dyskomfort odczuwany w okolicach sromu, często określany jako palący ból, bez obserwowalnych, obiektywnych przyczyn lub oznak zaburzeń neurologicznych. Można rozróżnić wulwodynię ze względu na to, czy ból jest zlokalizowany w jednym miejscu, czy też zgeneralizowany, a także gdy ból pojawia się w odpowiedzi na podrażnienie (provoked), czy też bez niego (unprovoked).
Wulwodynia i jej przyczyny
Przyczyny tej dolegliwości nie zostały dokładnie poznane. Badania ginekologiczne, urologiczne, a także dermatologiczne nie pozwoliły jednoznacznie określić etiologii schorzenia. Specjaliści uważają, że objawy tego zaburzenia mają złożone podłoże. Na etapie badań wykluczono szereg możliwych przyczyn odczuwania chronicznego bólu sromu np. infekcje intymne, zaburzenia neurologiczne i uszkodzenia naskórka.
Możliwą przyczyną bólu pojawiającego się w przebiegu wulwodynii są różne czynniki fizyczne np. czynniki somatyczne i biologiczne oraz psychologiczne. Niektórzy badacze wskazują na możliwe genetyczne, hormonalne i immunologiczne podłoże tego zaburzenia. Wieloczynnikowa etiologia wulwodynii utrudnia wyodrębnienie kilku, a nawet kilkunastu przyczyn odczuwania bólu w obrębie sromu i pochwy.
Zauważono, że nawet połowa kobiet, które przeszły menopauzę cierpi z powodu wulwodynii. Część z nich odczuwała ból okolicy sromu oraz pochwy o nieznanej przyczynie także przed wejściem w okres okołomenopauzalny. Nasilenie objawów jest różne – nie zawsze pacjentki zgłaszają silny ból sromu. Na wulwodynię może również wskazywać pieczenie o różnym nasileniu, kłucie sromu, palenie ujścia cewki moczowej, a także wejścia do pochwy i przedsionka pochwy, ból lub pieczenie odbytu, uczucie suchości i trudny do określenia dyskomfort w obrębie miejsc intymnych.
Choć wulwodynia nie jest związana z aktywną infekcją grzybiczą, to niektóre badania wskazują, że wyleczone zakażenia drożdżakami mogą być czynnikiem powodującym występowanie nieprzyjemnych objawów. Według niektórych przypadłość ta może wynikać ze zbyt dużej gęstości zakończeń nerwowych i tym samym związaną z nią nadwrażliwością. Inne możliwe przyczyny to np. neuralgia nerwu sromowego, nawracające zapalenie sromu i pochwy, a także przemoc i molestowanie, które są zaliczane do grupy czynników psychospołecznych.
Wulwodynia jako choroba nie jest ujęta w obowiązujących klasyfikacjach jednostek chorobowych np. ICD-10. Nadal trwa poszukiwanie przyczyn tego zaburzenia oraz klasyfikowanie objawów i modyfikowanie definicji z uwzględnieniem wyników prowadzonych badań.
Jakie objawy daje wulwodynia?
Jak już zostało wspomniane, objawy wulwodynii to m.in. ból, pieczenie i świąd sromu, którym nie towarzyszą typowe objawy infekcji. Okolica miejsc intymnych nie jest podrażniona, zaczerwieniona oraz w inny sposób zmieniona, co mogłoby wskazywać na konkretne schorzenie ginekologiczne lub np. chorobę weneryczną. Dolegliwości mogą utrzymywać się stale lub występować w określonych sytuacjach np. podczas stosunku i po stosunku, mieć związek z uciskiem na sromu, przyjmowaniem konkretnej pozycji (co często jest związane z próbą uśmierzenia nieprzyjemnych symptomów). Objawy wulwodynii mogą także występować spontanicznie. Do typowych objawów tej przypadłości zaliczamy m.in.:
- palący lub piekący ból o różnym nasileniu, który koncentruje się tylko w jednym miejscu lub jest zgeneralizowany, obejmując nie tylko srom, ale także okolicę odbytu,
- pieczenie sromu,
- świąd sromu,
- uczucie suchości w obrębie sromu oraz pochwy,
- nadwrażliwość sromu na różne bodźce, która wskazuje na przeczulicę,
- kłucie i inne nieprzyjemne symptomy w obrębie sromu.
Badanie ginekologiczne nie pozwala jednoznacznie wykryć przyczyn odczuwanych przez pacjentkę dolegliwości. Należy podkreślić, że wulwodynia, choć jest zaburzeniem, które sprawia poważne trudności diagnostyczne, wymaga specjalistycznego leczenia. Jej objawy nie tylko utrudniają codzienne funkcjonowanie, ale także stanowią poważne zagrożenie dla kobiecego poczucia własnej wartości i samooceny oraz powodują trudności w życiu intymnym.
Odczuwając objawy wskazujące na wulwodynię, trzeba niezwłocznie udać się do lekarza. Lekarz ginekolog wykona badania w kierunku różnych schorzeń układu moczowo-płciowego i ewentualnie zleci dodatkowe badania urologiczne. Nieznana etiologia bólu, który utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące, może wskazywać na wulwodynię. Wówczas rozpoczyna się leczenie wulwodynii, które ukierunkowane jest na redukcję chronicznego bólu i innych objawów odczuwanych przez pacjentkę.
Jak radzić sobie z bólem sromu? Jak wygląda leczenie wulwodynii?
Przyczyny bólu wskazującego na wulwodynię wymagają szczególnego podejścia terapeutycznego. Leczenie jest wielokierunkowe. Wymaga współpracy różnych specjalistów, a także pomocy psychologa. W leczeniu wulwodynii stosowane są m.in. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, działające miejscowo leki znieczulające i estrogeny. Wsparciem terapii jest fizjoterapia uroginekologiczna. Niekiedy jedynym sposobem na uśmierzenie bólu sromu w przypadku wulwodynii, który utrzymuje się pomimo stosowania farmaceutyków i stosowania innych terapii, jest zastosowanie blokady nerwów.
Czytaj też:
Nie 10 lat, lecz 10 dni na diagnozę. Test na endometriozę ma skrócić kobietom drogę przez mękęCzytaj też:
Nerwoból, czyli neuralgia – czy coś może boleć bez przyczyny?
Źródła:
- Wachowska K., Florkowski A., Orzeczhowska A., „Wulwodynia – epidemiologia, etiologia i klasyfikacja cz.1”, Przegląd Menopauzalny, 4, 2012, 269–274
- Wachowska K., Florkowski A., Orzeczhowska A., „Wulwodynia – diagnoza i metody terapeutyczne cz. 2”, Przegląd Menopauzalny, 5, 2012, 364-371
- Baszak-Radomańska E., Radomański T., „Wulwodynia – problem interdyscyplinarny dotyczący także kobiet pomenopauzalnych”, Przegląd Menopauzalny, 4, 2011, 324–327