Impulsowe pole magnetyczne w leczeniu spastyczności

Spastyczność, zaburzenia czuciowo-ruchowe, które charakteryzują się wzmożonym napięciem mięśni i nieprawidłowym ich działanie – występuje praktycznie w każdym wieku: zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Najczęściej dotyczy mięśni rąk i nóg. Powoduje ból, czasami uniemożliwia chodzenie czy też wykonywanie nieskomplikowanych codziennych czynności. Nie jest chorobą samą w sobie, tylko symptomem innych chorób, najczęściej neurologicznych. Zamiatanie nogą podczas chodzenia, zgięta, nienaturalnie przywiedziona do ciała ręka – tak między innymi manifestuje się spastyczność.

Dlaczego pojawia się spastyczność? Jej najczęstszą przyczyną są uszkodzenia ośrodków mózgu odpowiadających za ruch oraz drogi przewodzenia sygnałów do rdzenia kręgowego. Dlatego spastyczność występuje jako objaw chorób o podłożu neurologicznym: u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, u osób po udarze mózgu, u chorych na stwardnienie rozsiane, po urazach rdzenia kręgowego czy zapaleniu opon mózgowych.

Spastyczność obniża jakość życia, zmniejsza aktywność i, co więcej, wzmożone napięcie mięśniowe bardzo utrudnia rehabilitację pacjenta. Nieleczona może doprowadzić do zwłóknienia, a nawet zwapnienia mięśni, rozwoju trwałych przykurczy, a także deformacji stawowych, dlatego jej leczenie jest po prostu niezbędne. W terapii spastyczności stosuje się rehabilitację, farmakoterapię – leki czy iniekcje z toksyny botulinowej, która powoduje hamowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego i przez to przyczynia się do rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni.

Pole magnetyczne kontra spastyczność

Korzystne działanie w leczeniu spastyczności mają również metody poprawiające przewodnictwo neuronalne, które pozytywnie oddziałują na przekazywanie impulsów nerwowych do mięśni oraz na poprawę czucia. Poprawa przewodnictwa neuronalnego może pomóc w przywróceniu kontroli nad mięśniami i zmniejszeniu objawów. A to z kolei usprawnia rehabilitację i wpływa na polepszenie jakości życia pacjentów. Taką metodą są zabiegi impulsowym polem magnetycznym, czyli magnetostymulacja i magnetoterapia.

Czym jest leczenie i rehabilitacja impulsowym polem magnetycznym? To oddziaływanie na organizm polem magnetycznym o parametrach terapeutycznych. Terapia z zastosowaniem impulsowego pola magnetycznego jest dziś jedną z najlepiej udokumentowanych w badaniach i obserwacjach klinicznych dziedziną medycyny fizykalnej. Pola magnetyczne powszechnie wykorzystuje się w wielu obszarach medycyny od ponad 25 lat. Skuteczność działania pól magnetycznych urządzeniem Viofor została potwierdzona w leczeniu wielu schorzeń, a badania nad ich zastosowaniem w medycynie obejmowały łącznie ponad 10 tysięcy osób.

W przypadku spastyczności szybkie wprowadzenie zabiegów magnetostymulacji i terapii manualnej w znaczący sposób przyspiesza proces leczenia. Łagodzi objawy związane ze spastycznością – napięcie mięśniowe i ból. Pomaga wraz z ćwiczeniami w zwiększeniu zakresu ruchu w kończynach i poprawie mobilności pacjenta. Wszelkie opóźnienia w rozpoczęciu leczenia i rehabilitacji mogą spowodować nieodwracalne zmiany, doprowadzając do niepełnosprawności, a w najlepszym przypadku opóźnić proces powrotu do zdrowia.

Pole magnetyczne a komunikacja komórek nerwowych

Potencjał błonowy neuronów (komórek nerwowych) ma istotne znaczenie dla przekazywania informacji w układzie nerwowym. Komórki nerwowe mają specjalne kanały, które kontrolują przepływ jonów. Jak terapia impulsowym polem magnetycznym wpływa na komunikację między neuronami?

W trakcje zabiegu odpowiednio dobranymi impulsami pola magnetycznego neuron jest pobudzony, co powoduje zmianę w potencjale błony komórkowej. Prowadzi to do wyzwolenia impulsów nerwowych, umożliwiając przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi. Pozytywne efekty w leczeniu polami magnetycznymi są również wynikiem m.in. efektu bioelektrycznego, powodującego normalizację potencjału błon komórkowych. Podczas zabiegu magnetostymulacji wytwarzane są siły elektromagnetyczne, które wpływają na ładunki elektryczne wewnątrz komórek. Prowadzi to nie tylko do zmian w potencjale błon komórkowych, ale także do poprawy ich przepuszczalności. Ma to istotny wpływ na podstawowe funkcje komórki zarówno zdrowej, jak i chorej oraz na lepsze przekazywania informacji w układzie nerwowym.

Korzystne w rehabilitacji osób ze spastycznością jest również działanie przeciwbólowe (analgetyczne) terapii polem magnetycznym. Magnetostymulacja wpływa na wzrost wydzielania beta-endorfin – endogennych, wytwarzanych przez organizm peptydów opioidowych, które działają jako naturalne analgetyki (środki przeciwbólowe). Beta-endorfiny nie tylko zmniejszają odczuwanie bólu, ale także wywołują uczucie „euforii”. Są produkowane przez komórki nerwowe w różnych częściach układu nerwowego i uwalniane m.in. w odpowiedzi na stres, ból lub wysiłek fizyczny (np. podczas biegania).

Stany po udarze mózgu

Co roku 70-90 tysięcy Polaków doznaje udaru mózgu. To najczęstsza przyczyna niepełnosprawności osób po 40. roku życia w Polsce – dotyczy ona prawie 70 proc. pacjentów, którzy przeżyją udar. Jak wynika z badań, niemal połowa z nich wymaga pomocy drugiej osoby.

Jednym z następstw udaru może być spastyczność. Wzmożone napięcie mięśniowe występuje u osób, które cierpiały na niedowład lub porażenie połowicze. Spastyczność poudarowa rąk i nóg dotyka nawet 4 na 10 pacjentów po udarze. Sprawia, że wykonywanie – wydawałoby się – prostych czynności jak ubieranie się, zakładanie butów czy chodzenie – staje się trudne albo samodzielnie wręcz niemożliwe. Spastyczność powoduje również ból. Jeśli jest długotrwała, skutkuje nie tylko zmianami w mięśniach, ale także m.in. deformacją stawów czy przykurczami. Takie stany są już bardzo trudne do leczenia.

Korzystne działanie zabiegów impulsowym polem magnetycznym w stanach po udarze mózgu wykazano w badaniach i obserwacjach. Na przykład w badaniu przeprowadzonym na Oddziale Rehabilitacji SPZOZ w Hrubieszowie poddano działaniu pola magnetycznego 53 chorych po udarze mózgu o różnej etiologii. Terapia aparatem Viofor JPS była zalecana m.in. w celu zmniejszenia spastyczności, a także normalizacji sfery emocjonalnej (m.in. nadpobudliwość, nadmierna nerwowość, zaburzenia snu, zaburzenia depresyjne) i uzyskania efektu przeciwbólowego. Wykazano, że bez względu na etiologię udaru i czas, który upłynął od początku choroby, uzyskano znaczną poprawę u 52,8 proc. oraz poprawę u 37,8 proc. uczestników badania. Leczenie aparatem Viofor JPS było uzupełnieniem farmakoterapii i kinezyterapii.

Inne badanie wykazało, że rehabilitacja pacjentów po udarze mózgu z wykorzystaniem magnetostymulacji Viofor JPS i farmakoterapii znacząco poprawia sprawność motoryczną, zmniejsza spastyczność i poprawia funkcje poznawcze. Zabiegi magnetostymulacji zastosowano we wczesnej rehabilitacji u pacjentów z poudarowym zaburzeniem poznawczym. Znacząco poprawiły one funkcje poznawcze w porównaniu z grupą pacjentów, którzy uczestniczyli wyłącznie w standardowym programie rehabilitacji – potwierdziły to badania oraz testy neurologiczne.

Dziecięce porażenie mózgowe

Mózgowe porażenie dziecięce (w skrócie – MPD) nie jest jednolitą jednostką chorobową, ale zespołem objawów określających różnorodne trwałe zaburzenia ruchu i postawy, będące konsekwencją uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium rozwoju – płodowym czy niemowlęcym. Zaburzenia te mogą przejawiać się w różny sposób i w różnym nasileniu. Podstawowymi następstwami mięśniowymi uszkodzenia centralnego układu nerwowego są zaburzenia napięcia mięśniowego, m.in. spastyczność, która dotyka większość dzieci z MPD. Również w takich przypadkach w obniżaniu napięcia mięśniowego pomocne może być impulsowe pole magnetyczne.

Potwierdza to m.in. badanie „Magnetoterapia słabym zmiennym polem magnetycznym u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym z wykorzystaniem urządzenia Viofor JPS”. Sprawdzano w nim wpływ zabiegów polem magnetycznym na dzieci ze spastyczną formą MPD poddanych kompleksowej rehabilitacji. W badaniu, w którym uczestniczyło 137 dzieci, sprawdzano zmiany kinetyki przy użyciu platformy biomechanicznej, a do oceny stopnia niedowładu spastycznego posłużyła skala Ashwortha i pięciostopniowa skala siły mięśniowej.

Analiza uzyskanych danych pokazała, że w wyniku zastosowania zabiegów magnetostymulacji Viofor JPS nastąpiło obniżenie napięcia mięśniowego u 127 dzieci (92,7 proc.), wzrost siły mięśniowej u 115 pacjentów (83,9 proc.), u 15 dzieci nie odnotowano wpływu na siłę mięśniową, ale zarejestrowano obniżenie napięcia mięśniowego i zwiększenie zakresu ruchów biernych w stawach skokowych.

W innych obserwacjach klinicznych wykazano również, że magnetostymulacja Viofor korzystnie wpływa nie tylko na polepszenie sprawności ruchowej dzieci z MPD, ale także zdolność poznawczą oraz umiejętności wysławiania się. Dzieci korzystające regularnie z magnetostymulacji mają mniejsze problemy z motoryką i utrzymaniem równowagi oraz ustępuje u nich spowolnienie ruchowe. Dzięki działaniu relaksacyjnemu magnetostymulacji Viofor zabiegi hamują impulsywność i nadpobudliwość psychoruchową u dzieci.

Stwardnienie rozsiane

W stwardnieniu rozsianym (łac. sclerosis multiplex – SM), postępującej, przewlekłej autoimmunologicznej chorobie ośrodkowego układy nerwowego, dochodzi do zaniku osłonek mielinowych włókien nerwowych. Prowadzi to do uszkodzenia mózgu i rdzenia kręgowego i wywołuje wiele objawów neurologicznych. To np. zaburzenie czucia w rękach i nogach, brak koordynacji ruchowej, niedowład nóg, zaburzenia kontroli zwieraczy. SM to kolejna choroba neurologiczna w której objawem jest spastyczność. W wyniku nieprawidłowego przekazywania impulsów nerwowych do mięśni dochodzi do wystąpienia wzmożonego napięcia mięśniowego. Skurcze i sztywność mięśni to symptomy, które mogą dotykać nawet 20 proc. chorych na SM.

Chorzy na SM odczuwają także zmęczenie, cierpią na depresję, mogą odczuwać zaburzenia pamięci, pogorszenie uwagi i zdolności analizy informacji. W zaawansowanym stadium chory może stracić zdolność chodzenia i wykonywania innych czynności.

Jak pokazały badania, zmienne pola magnetyczne mogą pomóc w łagodzeniu objawów występujących u chorych na stwardnienie rozsiane. W badaniu „Wpływ magnetostymulacji na jakość życia chorych na SM” przeprowadzonym przez badaczy z Poradni rehabilitacji dla chorych na stwardnienie rozsiane i inne schorzenia neurologiczne przy Towarzystwie Walki z Kalectwem w Krakowie oraz Krakowskiego Centrum Rehabilitacji Kraków wzięło udział 87 chorych na stwardnienie rozsiane w zaawansowanym stadium choroby. Uczestników podzielono na dwie grupy: poddawaną magnetostymulacji urządzeniem Viofor JPS i kontrolną. Wpływ terapii polem magnetycznym i ćwiczeń na jakość życia oraz stan kliniczny pacjentów ze stwardzeniem rozsianym rehabilitowanych oceniono w warunkach domowych.

Jak się okazało, u osób poddawanych zabiegom w sposób istotny statystycznie poprawiła się siła mięśniowa, kontrola zwieraczy, jak również zmniejszyło się napięcie mięśni, męczliwość, zaburzenia czucia czy zaburzenia równowagi. Zaobserwowano również istotną statystycznie poprawę w zakresie takich zmiennych jak spożywanie posiłków, męczliwość czy osłabienia czucia. „Magnetostymulacja w sposób znamienny wpływa na polepszenie jakości życia chorych na stwardnienie rozsiane. Ćwiczenia i magnetostymulacja u osób z zaawansowanym stopniem niepełnosprawności wpływają korzystnie na poprawę sprawności ruchowej chorego, jak również jego kondycji psychicznej. Zabiegi wspomagają i ułatwiają wykonywanie ćwiczeń w trakcie prowadzenia rehabilitacji domowej chorych na stwardnienie rozsiane” – podsumowali wyniki badania jego autorzy.

Z kolei uczestnicy badania „Wpływ zmiennego pola magnetycznego na zmęczenie i wybrane aspekty jakości życia chorych ze stwardnieniem rozsianym” po sześciotygodniowym cyklu zabiegów deklarowali lepszą ogólną jakość życia w ocenie kwestionariusza FAMS. Analiza poszczególnych obszarów jakości ocenianych w kwestionariuszu wykazała znamienną różnicę w „stanie emocjonalnym”, „zadowoleniu z życia” oraz „myśleniu i zmęczeniu” (badanie przeprowadzono na próbie 48 osób podzielonych na 2 grupy: kontrolną i badaną). Autorzy badania podkreślili, że pole magnetyczne Viofor zmniejsza napięcie mięśni, poprawia siłę mięśniową, łagodzi bóle i zaburzenia czucia, przez co pośrednio wpływa na lepsze wykonywanie czynności dnia codziennego. Wnioski zespołu badaczy – „Magnetostymulacja może stanowić alternatywną metodę leczenia objawowego chorych na stwardnienie rozsiane”.

Magnetostymulacja jest pomocna w niwelowaniu objawów spastyczności, na przykład skurcze mięśni szkieletowych, powodujące znaczny dyskomfort i ból. Mogą się one pojawiać podczas intensywnego wysiłku fizycznego, po jego zakończeniu, w skutek przewlekłego stresu, a nawet podczas snu. Objawy te oprócz dyskomfortu nie stanowią większego problemu. W przypadku gdy towarzyszy im sztywność mięśni lub inne niepokojące symptomy jak niedowład, osłabienie, ból mięśni, drżenie – nie należy ich lekceważyć i skonsultować się z lekarzem w celu odpowiedniej diagnozy oraz leczenia.