Krew to jeden z najważniejszych płynów ustrojowych w organizmie człowieka. Dzięki niej transportowany jest tlen, składniki odżywcze oraz wydzielane przez gruczoły dokrewne hormony, a także odbierany jest z nich dwutlenek węgla, który wraz z innymi produktami przemiany materii, jest wydalany z organizmu. Krew produkowana jest przez narządy układu krwiotwórczego. Składa się z komórek krwi, czyli erytrocytów, leukocytów i płytek krwi, które są zawieszone w osoczu krwi. Wyróżniamy wiele różnych chorób hemolitycznych, a jedną z najpoważniejszych, jest nowotwór krwi.
Nowotworem krwi jest białaczka, która może mieć postać ostrą lub przewlekłą. Postać białaczki wpływa na przebieg choroby oraz stopień nasilenia związanych z nią objawów. Rodzaje białaczki dzielimy pod względem kilku kryteriów m.in. przebiegu choroby.
Białaczka to nowotwór złośliwy, co oznacza, że wiąże się z dużym ryzykiem powstawania przerzutów m.in. w mózgu, płucach oraz innych narządach. Wpływa to na rokowania chorych, które może poprawić wykrycie choroby w jej wczesnym stadium. Z tego względu tak ważne jest, aby systematycznie wykonywać kontrolne badania krwi obwodowej z rozmazem oraz reagować, gdy pojawią się objawy, które mogą wskazywać na nowotwór krwi.
Białaczka wywołuje objawy wynikające z niewłaściwego składu krwi oraz zaburzeń powodowanych upośledzeniem funkcji, które ona pełni. Co ważne – białaczka rzadko występuje rodzinnie, jednak na rozwój choroby mają wpływ czynniki środowiskowe. Rosnąca liczba chorych może być związana m.in. ze zwiększającym się zanieczyszczeniem środowiska naturalnego oraz skażeniem produktów spożywczych różnymi związkami chemicznymi. W ostatnich latach dowiedziono, że ryzyko rozwoju białaczek zwiększa stosowanie pestycydów, herbicydów i insektycydów w gospodarstwach domowych, w których są one używane w niekontrolowany sposób oraz bez niezbędnych środków ochrony osobistej. Ryzyko rozwoju białaczki zwiększa np. coraz częściej występujący w produktach spożywczych glifosat. Z tego względu warto dwa razy zastanowić się, zanim sięgniemy np. po bardzo popularny środek chwastobójczy, który ułatwia utrzymanie kostki brukowej w idealnym stanie, szybko niszcząc wyrastającą pomiędzy nią trawę.
Białaczka jest bardzo poważną chorobą. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn jej rozwoju oraz objawów, które mogą wskazywać na nowotwór krwi, bo pozwoli to uniknąć bagatelizowania dość charakterystycznych symptomów choroby.
Białaczka – co trzeba wiedzieć?
Jak już zostało wspomniane, białaczka jest złośliwym nowotworem krwi. Wyróżniamy 4 podstawowe rodzaje białaczki, które występują u osób w określonym wieku. Białaczki, w których przypadku szczyt zachorowań przypada na pierwsze lata życia, są rzadko diagnozowane u osób dorosłych, a białaczki typowe dla dorosłych, są rzadko diagnozowane u dzieci.
Białaczka zwykle rozwija się na skutek przypadku, który prowadzi do powstania jednej zmutowanej komórki. Na skutek jej niekontrolowanego namnażania rozwija się nowotwór krwi. W większości przypadków nie da się uniknąć rozwoju choroby, jednak wyodrębniono czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania. Do powstania chorej komórki (czyli tzw. komórki nowotworowe), która daje początek chorobie, może przyczynić się m.in. czynne i bierne palenie papierosów. Co więcej, czynnikiem ryzyka jest częsty kontakt z promieniowaniem jonizującym, a także niektórymi substancjami chemicznymi, które wnikają do organizmu m.in. przez drogi oddechowe oraz układ pokarmowy, a jedną z takich substancji jest benzen. Ryzyko rozwoju białaczki zwiększa również przebyte leczenie antynowotworowe – białaczka może być jednym ze skutków ubocznych m.in. radioterapii.
Białaczki dzieli się pod względem przebiegu choroby na ostre i przewlekłe oraz na białaczki limfoidalne i białaczki szpikowe.
Rodzaje białaczek
Najczęściej stosowany podział białaczek ze względu na przebieg choroby, dzieli je na ostre białaczki i przewlekłe białaczki. Zalicza się do nich:
- ostrą białaczkę szpikową,
- ostrą białaczkę limfoblastyczną,
- przewlekłą białaczkę szpikową,
- przewlekłą białaczkę limfoblastyczną.
W przypadku ostrej białaczki szpikowej, ostrej białaczki limfoblastycznej oraz przewlekłej białaczki limfoblastycznej wyróżnia się również liczne podrodzaje choroby.
Ostre białaczki cechują się agresywnym przebiegiem, który nawet w ciągu tygodni lub miesięcy może doprowadzić do zgonu. W tym przypadku objawy pojawiają się nagle i są bardzo nasilone. Przewlekłe białaczki to choroby, które rozwijają się powoli, co sprawia, że przez długi czas nie są wykrywane. Wskazują na nie mniej nasilone objawy, jednak nie mamy w tym przypadku do czynienia z brakiem zagrożenia dla życia. Na rokowania pacjentów wpływa m.in. rozpoznanie choroby w jej początkowej fazie. Rokowania chorych leczonych we wczesnej fazie choroby są znacznie lepsze niż w przypadku rozpoznania nowotworu w stadium zaawansowanym. Reguła ta dotyczy wszystkich nowotworów złośliwych! Co ważne – nowotwory złośliwe mogą zostać wykryte dzięki wykonywanym systematycznie badaniom krwi oraz innym badaniom okresowym, które służą w celu oceny ogólnego stanu zdrowia.
Niestety, w przypadku białaczki uzyskanie remisji choroby nie zawsze świadczy o wygranej walce z chorobą, bo białaczki mogą nawracać, stając się na nowo poważnym zagrożeniem dla życia.
W przypadku białaczki szpikowej mamy do czynienia z chorobą, która dotyczy szpiku kostnego i krwi, wywodząc się z komórek odpowiedzialnych za wytwarzanie składników morfotycznych krwi, z wyjątkiem limfocytów. Białaczka limfoblastyczna dotyczy szpiku kostnego, krwi oraz węzłów chłonnych, a początek chorobie dają komórki odpowiedzialne za produkcję limfocytów.
Białaczki ostre
Białaczki ostre zaliczane są do grupy rzadkich nowotworów złośliwych. Początek tym chorobą dają nieprawidłowe, najmłodsze komórki układu krwiotwórczego. Białaczki ostre charakteryzują się bardzo szybkim przebiegiem, który powoduje, że w krwi obwodowej pojawiają się liczne komórki nowotworowe. Agresywny przebieg białaczek ostrych wpływa na rokowania pacjentów, sprawiając, że są one zaliczane do grupy najbardziej niebezpiecznych nowotworów. Białaczki ostre rozwijają się z produkowanych przez układ krwiotwórczy blastów, które nie dojrzewają w prawidłowy sposób oraz zaczynają intensywnie się namnażać.
Na skutek nieprawidłowego podziału blastów może rozwinąć się ostra białaczka szpikowa lub ostra białaczka limfoblastyczna.
Wśród ostrych białaczek wyróżniamy ich liczne podrodzaje. To m.in.:
- ostra białaczka mieloblastyczna,
- ostra białaczka megakariocytowa,
- ostra białaczka mielomonocytowa,
- ostra białaczka promielocytowa.
Ostra białaczka limfoblastyczna jest najczęściej diagnozowaną białaczką u dzieci oraz młodzieży do 15. roku życia, stanowiąc 80% wszystkich nowotworów krwi, które diagnozowane są w tej grupie wiekowej. Ostrą białaczkę limfoblastyczną stosunkowo rzadko diagnozuje się u osób dorosłych, które częściej chorują na ostrą białaczkę szpikową.
Białaczki przewlekłe
Przewlekłe białaczki cechują się wolniejszym przebiegiem i przez długi czas nie wywołują uciążliwych objawów. W przypadku dzieci nie jest diagnozowana przewlekła białaczka limfocytowa, która rozwija się przede wszystkim u seniorów. Białaczka przewlekła szpikowa najczęściej diagnozowana jest u młodych dorosłych. Do białaczek przewlekłych zalicza się również przewlekła białaczka neutrofilowa i przewlekła białaczka mielomonocytowa.
Objawy białaczki
Objawy białaczki mogą mieć różne nasilenie, które zależne jest od przebiegu choroby. Charakterystyczne objawy białaczki to m.in.:
- powiększenie węzłów chłonnych,
- narastające osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
- przewlekła gorączka,
- ból głowy,
- ból kości,
- skaza krwotoczna,
- wybroczyny i siniaki,
- samoczynne krwawienie z dziąseł i przerost dziąseł,
- spadek wydolności fizycznej,
- pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego,
- powiększenie śledziony.
Na skutek zaburzeń w funkcjonowaniu układu krwiotwórczego osoby chore na białaczkę często zapadają na różne infekcje, co ma związek z brakiem ochrony w postaci zdolnych do obrony organizmu limfocytów. Zaburzenia funkcji krwiotwórczych wywołują również objawy związane z anemią (niedokrwistość) i zaburzeniami krzepnięcia krwi.
Ważne! Powyższe objawy powinny skłonić do wykonania badań laboratoryjnych. Należy m.in. wykonać morfologię krwi obwodowej z rozmazem. Badanie to stanowi podstawę diagnostyki nowotworów układu krwiotwórczego oraz innych chorób krwi i powinno być wykonywane profilaktycznie raz w roku. Jeżeli morfologia krwi obwodowej z rozmazem ujawni nieprawidłowości, to niezbędne jest wykonanie biopsji szpiku kostnego.
Leczenie białaczki. Czy tylko przeszczepienie szpiku?
Białaczka wymaga specjalistycznego leczenia, które uwzględnia kilka metod postępowania. Są one dobierane pod względem rodzaju białaczki, wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W leczeniu białaczek stosowana jest chemioterapia i radioterapia, immunosupresja, a także przeszczepienie komórek krwiotwórczych.
Czytaj też:
Chłoniak migdałka – objawy, diagnostyka i leczenie