Skóra to największy narząd ludzkiego organizmu. Jej warstwę zewnętrzną stanowi naskórek, który pełni funkcje ochronne – tworzy barierę pomiędzy oddziałującym na organizm środowiskiem zewnętrznym i środowiskiem wewnętrznym. Dermatozy, które związane są z nadmiernym i nieprawidłowym rogowaceniem naskórka, to duża grupa schorzeń o różnym przebiegu. Zaliczamy do nich zarówno łagodne zaburzenia dermatologiczne, które są uciążliwym, jednak niezagrażającym zdrowiu kosmetycznym defektem, jak i uogólnione zmiany w obrębie naskórka, które znacząco utrudniają normalne funkcjonowanie oraz wymagają specjalistycznego leczenia np. rybia łuska.
Nadmierne rogowacenie naskórka i inne zaburzenia związane z pełnionymi przez powierzchniową warstwę skóry funkcjami mogą pojawiać się w przebiegu niektórych chorób ogólnoustrojowych. Pojawiające się nagle nadmierne rogowacenie powinno skłonić do wizyty u dermatologa i wykonania badań diagnostycznych. Zdarza się, że nieprawidłowe rogowacenie ma związek np. z chorobami tarczycy oraz znacznym osłabieniem organizmu na skutek braku ważnych dla funkcjonowania skóry witamin i minerałów.
Czym jest rogowacenie okołomieszkowe naskórka?
Rogowacenie okołomieszkowe (rogowacenie mieszkowe, rogowacenie przymieszkowe) to niezagrażające zdrowiu zaburzenie dermatologiczne. Niekiedy zmiany skórne, które wywołuje rogowacenie okołomieszkowe, mylone są z reakcją alergiczną i skórnymi objawami nietolerancji pokarmowych.
Rogowacenie okołomieszkowe to najczęściej choroba uwarunkowana genetycznie, jednak zdarza się, że nadmierne rogowacenie w obrębie mieszków włosowych rozwija się jako schorzenie nabyte. Rogowacenie okołomieszkowe może być związane z toczącymi się w organizmie schorzeniami. Choroby, którym często towarzyszy to m.in.:
- zaburzenia naczynioruchowe,
- zaburzenia endokrynologiczne.
Rogowacenie okołomieszkowe często występuje u osób z różnymi problemami skórnymi np. trądzikiem i łojotokiem oraz atopowym zapaleniem skóry. Na skutek braku właściwej pielęgnacji może dojść do rozwoju stanu zapalnego, a także nasilenia się objawów chorobowych.
Rogowacenie okołomieszkowe jest schorzeniem okresowym. Objawy rogowacenia okołomieszkowego nasilają się pod wpływem działania m.in. czynników środowiskowych. Symptomy choroby nasila również stosowanie silnych detergentów do prania, niektórych środków do zmiękczania tkanin, a także niewłaściwie dobranych kosmetyków do mycia ciała oraz nawilżania skóry. Na przebieg choroby może wpływać również stosowana dieta – zaostrzeniu się objawów choroby sprzyja spożywanie wysoko przetworzonej żywności.
W wielu przypadkach rogowacenie okołomieszkowe jest chorobą przewlekłą, jednak istnieją skuteczne sposoby redukcji uciążliwych objawów oraz poprawy wyglądu skóry. W przypadku rogowacenia okołomieszkowego istotną rolę odgrywa właściwa pielęgnacja, która pomaga redukować suchość skóry oraz towarzyszący nadmiernemu rogowaceniu dyskomfort – w tym celu stosowane są m.in. preparaty zawierające kwas salicylowy. Rogowacenie okołomieszkowe nie zagraża zdrowiu – jest kosmetycznym defektem, który zwykle nie wywołuje dodatkowych dolegliwości. Warto jednak wiedzieć, że rogowacenie okołomieszkowe to częsta przyczyna uciążliwego świądu. Drapanie skóry zwiększa ryzyko zakażenia bakteryjnego, które może doprowadzić do powikłań.
Przyczyny powodujące rogowacenie okołomieszkowe
Jak już zostało wspomniane, rogowacenie okołomieszkowe to choroba, która często ma charakter wrodzony i rodzinny. Rogowacenie okołomieszkowe dziedziczone jest najczęściej w sposób dominujący. Charakterystyczną cechą rogowacenia mieszkowego jest związek pomiędzy rozwojem choroby i indywidualnymi skłonnościami do nadmiernego rogowacenia naskórka. Niektóre badania dowiodły związku pomiędzy rozwojem tego schorzenia i niewłaściwym wchłanianiem witaminy A.
W przypadku rogowacenia okołomieszkowego nabytego częstą przyczyną rozwoju choroby jest przesuszenie skóry, wywołane np. działaniem czynników pielęgnacyjnych.
Objawy związane z rogowaceniem okołomieszkowym, pojawiają się na skutek nieprawidłowości w obrębie naskórka i mieszków włosa. Obejmują one nadmierne gromadzenie keratyny (białko naturalnie występujące w skórze i włosach) w obrębie naskórka oraz w okolicy ujścia mieszków włosowych i zlokalizowanych w ich otoczeniu gruczołów łojowych.
W przypadku zdrowej skóry martwy naskórek nie zatyka jednostki włosowo-łojowej, bo dochodzi do jego fizjologicznego złuszczania. W przebiegu rogowacenia okołomieszkowego nadmiar keratyny przyczynia się do powstawania zgrubień i przerostów, zmian zaskórnikopodobnych, a także zmian barwnikowych w obrębie naskórka. Choroba zwiększa ryzyko związane z zatykaniem się porów skóry oraz powstawaniem ropnych wykwitów.
Objawy rogowacenia okołomieszkowego
Objawy rogowacenia okołomieszkowego pojawiają się na owłosionych częściach ciała m.in. na kończynach oraz twarzy. Zmiany skórne mają postać niewielkich grudek o początkowo cielistym, a następnie czerwonym lub brunatnym zabarwieniu. Są one zlokalizowane w okolicy ujść mieszków włosowych. Rogowacenie okołomieszkowe objawia się również powstawaniem czopów rogowych w ujściach mieszków włosowych. Objawem choroby jest także wyczuwalna szorstkość skóry, która jest nadmiernie wysuszona. Jeżeli w obrębie zlokalizowanych w skupiskach zmian grudkowych pojawi się zaczerwienienie, to doszło do rozwoju stanu zapalnego.
Czytaj też:
Masz wrażliwą skórę? Poznaj 4 sprawdzone sposoby na podrażnienia i stan zapalny
Zmiany skórne typowe dla rogowacenia okołomieszkowego pojawiają się głównie na ramionach i udach. W obrębie zmienionej skóry dość często można zauważyć wrastające włosy, jednak poza nimi nie powodują dodatkowych dolegliwości.
Leczenie, czyli jak uporać się z rogowaceniem okołomieszkowym
Podstawą w leczeniu rogowacenia okołomieszkowego i innych dermatoz, które przebiegają z nadmierną keratynizacją, jest odpowiednia pielęgnacja skóry. Środki myjące oraz kosmetyki pielęgnacyjne nie powinny pozostawiać na powierzchni skóry substancji zatykających pory.
Leczenie polega przede wszystkim na stosowaniu preparatów, które ułatwiają oddzielanie się nawarstwionych rogowaceń, łagodzą podrażnienia, ułatwiają gojenie uszkodzonego naskórka, a także uelastyczniają warstwę rogową naskórka i zapewniają właściwe nawilżenie.
Dermokosmetyki przeznaczone do mycia i pielęgnacji skóry, na której powstają zmiany związane z rogowaceniem okołomieszkowym, zawierają m.in. kwas salicylowy, mocznik, alantoinę i masło shea. Wsparciem w leczeniu są dieta i suplementy dostarczające do organizmu witaminę A i witaminę C oraz inne, wpływające na stan zdrowia skóry makro i mikroelementy.
Wygląd skóry można poprawić, stosując kosmetyki ułatwiające złuszczanie martwego naskórka np. gruboziarniste peelingi i masaże gąbką, szczotką z miękkiego włosia lub rękawicą, a także profesjonalne zabiegi kosmetyczne np. peelingi chemiczne i laseroterapię.
Ważne! Zabiegi złuszczające nie powinny być wykonywane w przypadku uszkodzonego naskórka i objawów stanu zapalnego, na który wskazuje m.in. zaczerwienienie i pieczenie skóry oraz obecność ropnych wykwitów.
Czytaj też:
Maść ichtiolowa – skład, działanie i dawkowanie. Na co pomaga ichtiol?Czytaj też:
Zajady – przyczyny i objawy. Jak przebiega leczenie zapalenia kątów ust?
Źródła:
- S. Jabłońska, S. Majewski: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL, 2005
- Szepietowski, J., Baran, W. (2019). Terapia w dermatologii. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, s. 334
- Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H.: Dermatologia w praktyce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2020