Wielomocz (poliuria) oraz skąpomocz (oliguria) mogą wskazywać na różne schorzenia. Zaburzenia w wydzielaniu moczu, które prowadzą do jego zwiększonego lub zmniejszonego wydalania, zawsze powinny zostać skonsultowane z lekarzem.
Zdrowy człowiek dorosły, który przyjmuje prawidłową ilość płynów i nie stosuje leków moczopędnych, powinien wydalać około 1,5-2 litry moczu na dobę. Na moczówkę oraz wielomocz o innym podłożu wskazuje wydalanie powyżej 3 litrów moczu na dobę przez osobę, która nie przyjmuje więcej niż 2-2,5 litra płynów. Moczówka prosta nie jest często diagnozowanym schorzeniem – dotyczy 1 na 25 000 osób. Choroba objawia się nadmiernym wydalaniem płynów z organizmu, co może doprowadzić do odwodnienia.
Ze skąpomoczem mamy do czynienia, gdy zmniejsza się ilość wydalanego moczu u osoby, która przyjmuje prawidłową ilość płynów. Skąpomocz powoduje, że z organizmu wydalane jest nie więcej niż 0,5 litra moczu na dobę.
W przypadku wielomoczu i skąpomoczu możemy mieć do czynienia z różnym podłożem zaburzeń. Zauważenie zmian dotyczących ilości wydalanego moczu, a także jego zapachu i koloru, powinny skłonić do wykonania badania moczu oraz konsultacji ze specjalistą.
Czym jest moczówka prosta?
Moczówka prosta to jedna z przyczyn poliurii. Na skutek wydalania zbyt dużej ilości niezagęszczonego moczu dochodzi do wpływających na funkcjonowanie organizmu zaburzeń elektrolitowych. Zwiększenie stężenia sodu oraz niedobory innych elektrolitów powodują m.in. objawy neurologiczne. Nieleczona moczówka prosta może doprowadzić do śpiączki wskutek odwodnienia.
Moczówka prosta powoduje wzmożone pragnienie, które trudno jest ugasić, pomimo spożycia dużej ilości płynów. Może być związana z nieprawidłową pracą nerek lub zaburzeniami hormonalnymi, które są skutkiem zaburzeń w funkcjonowaniu przysadki mózgowej bądź podwzgórza.
Objawy moczówki prostej bywają mylone z objawami cukrzycy. W jednym i w drugim przypadku występuje m.in. wzmożone pragnienie i nocne oddawanie moczu. Co ważne, zarówno moczówka prosta, jak i cukrzyca wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
Co wpływa na gospodarkę wodną organizmu?
Za wydalanie wody z organizmu odpowiedzialne są nerki, których pracą steruje mózg, a dokładnie wydzielany przez podwzgórze mózgowe i magazynowany w przysadce mózgowej hormon antydiuretyczny (antidiuretic hormone – ADH, wazopresyna). Zaburzenia gospodarki wodnej organizmu są zagrożeniem dla zdrowia, prowadząc do zatrucia organizmu toksynami (w przypadku skąpomoczu) lub odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych (w przypadku wielomoczu).
W organizmie zdrowego człowieka homeostaza wodno-elektrolitowa utrzymywana jest dzięki prawidłowej pracy nerek oraz niezaburzonej regulacji ich czynności. Warto jednak pamiętać, że istotny wpływ na gospodarkę wodną organizmu ma ilość wypijanych płynów, dzięki którym można nawadniać organizm. Pijąc zbyt mało lub za dużo, zaburzamy gospodarkę wodną organizmu, co skutkuje nie tylko zmniejszonym lub zwiększonym wydzielaniem moczu, ale także pojawieniem się nieprzyjemnych dolegliwości np. osłabienia, przewlekłego zmęczenia i drżenia mięśni.
Wpływ na gospodarkę wodną organizmu ma nie tylko ilość, ale także rodzaj wypijanych płynów. Sięgając przede wszystkim po napoje o działaniu odwadniającym np. kawę, herbatę i zioła moczopędne, możemy doprowadzić do odwodnienia, choć przyjmujemy właściwą ilość płynów.
Przyczyny moczówki prostej
Najczęstszą przyczyną moczówki prostej jest nieprawidłowa praca tylnego płata przysadki mózgowej lub podwzgórza mózgowego. Na wydzielanie wazopresyny mogą mieć wpływ m.in.:
- guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej,
- wady rozwojowe okolicy podwzgórzowo-przysadkowej,
- przebyte operacje neurochirurgiczne.
Moczówka prosta może być również spowodowana uszkodzeniem przysadki mózgowej. Z niedoborem wazopresyny mogą zmagać się osoby po ciężkich urazach głowy oraz infekcjach – do uszkodzenia przysadki mózgowej mogą doprowadzić np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz schorzenia zapalne o podłożu autoimmunologicznym.
Do rozwoju moczówki prostej może także dojść na skutek przewlekłej choroby nerek i niewydolności nerek. Wówczas, choć wazopresyna jest wydzielana w odpowiedniej ilości, to nie powoduje pożądanej reakcji, bo nerki nie reagują na działanie hormonów przysadki.
Zarówno w przypadku zaburzeń w pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego, jak i zaburzeń w pracy nerek, które prowadzą do nadmiernego wydzielania moczu, możemy mieć do czynienia z chorobą wrodzoną lub nabytą.
Jeżeli za nadmierne wydzielanie moczu odpowiadają hormony, to diagnozowana jest moczówka prosta centralna (ośrodkowa). W sytuacji, gdy za zwiększone wydzielanie moczu odpowiadają nerki, to diagnozowana jest moczówka prosta nerkowa. Niekiedy diagnozowana jest także moczówka ciążowa.
U około 1/3 pacjentów nie zostaje wykryta przyczyna moczówki prostej. Wówczas diagnozowana jest moczówka prosta idiopatyczna.
Objawy moczówki prostej
Wśród objawów moczówki prostej występują m.in.:
- wzmożone i trudne do ugaszenia pragnienie,
- oddawanie zwiększonej ilości rozcieńczonego moczu (powyżej 3 litrów na dobę) przy normalnym spożyciu płynów,
- niska osmolalność moczu, która wskazuje na usuwanie nadmiaru płynów z organizmu,
- objawy zaburzeń elektrolitowych np. ból głowy, kurcze mięśni, osłabienie, zaburzenia koncentracji, przesuszenie skóry i błon śluzowych.
Ponadto na skutek zmian w obrębie podwzgórza i przysadki mózgowej mogą występować objawy neurologiczne np. zaburzenia wzroku, zaburzenia świadomości i osłabienie mięśni.
Jak wygląda diagnostyka moczówki prostej?
Na etapie diagnostyki moczówki prostej wykonywane są różne badania. Zaliczamy do nich m.in.:
- badanie ogólne moczu,
- test zagęszczenia moczu,
- test wazopresynowy,
- badanie osmolalności osocza.
Leczenie moczówki prostej centralnej
Leczenie spowodowanej niedoborem wazopresyny moczówki prostej centralnej polega na podawaniu jej syntetycznego odpowiednika, czyli desmopresyny. W zależności od przyczyny moczówki prostej, którą może spowodować np. guz przysadki, niezbędne jest rozpoznanie i leczenie choroby podstawowej.
Leczenie moczówki prostej nerkowej
Moczówka prosta nerkowa wymaga przede wszystkim wykrycia i leczenia choroby podstawowej, która obniża wrażliwość nerek na działanie wazopresyny. Uzupełnienie leczenia stanowi dieta niskosodowa.
Pacjenci muszą pamiętać o uzupełnianiu płynów, a także stałym kontrolowaniu przebiegu choroby. Odpowiednio leczona moczówka prosta nie stanowi zagrożenia życia. W większości przypadków moczówka prosta jest chorobą przewlekłą.
Źródła:
Czytaj też:
Masz „worki” pod oczami? Skontroluj stan swoich nerek