Półpasiec jest chorobą zakaźną, która rozwija się na skutek wtórnego zakażenia wirusem ospy wietrznej (wirus VZV). Objawy choroby zwykle pojawiają się u osób, które przechorowały ospę, jednak na skutek obniżenia odporności obecne w organizmie przetrwalniki wirusa zaczęły się namnażać. Półpasiec diagnozowany jest przede wszystkim u osób dorosłych. Grupą szczególnie narażoną na zachorowanie są osoby po 50. roku życia, u których występuje osłabienie odporności o różnym podłożu. Dość często zakażenie dotyczy także rodziców i opiekunów dzieci chorujących na ospę wietrzną, która pomimo dostępności skutecznej szczepionki, nadal jest jedną z częstych chorób wieku dziecięcego.
Półpasiec – co to jest?
Półpasiec to nieprzyjemna choroba wirusowa, która może powodować różne powikłania zdrowotne. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla osób osłabionych, chorujących na choroby przewlekłe i nowotwory, a także osób po przeszczepach i przechodzących kuracje antynowotworowe.
Półpasiec rzadko diagnozowany jest u dzieci. Osoba, która nie chorowała na ospę wietrzną, może zarazić się tą chorobą od osoby chorej na półpasiec. Nie jest możliwe, aby półpasiec ujawnił się jako choroba pierwotna — zawsze związany jest z wtórnym zakażeniem wirusem ospy wietrznej, którego przetrwalniki pozostają w organizmie m.in. w zwojach nerwów czaszkowych.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy kobieta ciężarna przechodzi ospę wietrzną po 20. tygodniu ciąży. Wówczas dziecko nie rodzi się z objawami tej choroby zakaźnej i nie występuje u niego ospa wrodzona, ale ze względu na kontakt z wirusem VZV w życiu płodowym może zachorować na półpasiec wcześniej niż reszta populacji.
Przebieg choroby
Zakażenie półpaścem to niebezpieczna i nieprzyjemna choroba, która rozwija się w ciągu 10-21 dni od momentu kontaktu z wirusem. Choroba ta przenosi się drogą kropelkową; do zakażenia może także dojść przez bezpośredni kontakt z wydzieliną, która wydostaje się z powstających na skórze pęcherzyków.
Warto wiedzieć, że w tym przypadku mamy do czynienia ze znacznie mniejszą zakaźnością niż w przypadku ospy wietrznej, która bardzo szybko atakuje osoby mające kontakt z chorym – ryzyko zakażenia ospą wynosi nawet 90% w przypadku kontaktów domowych. Półpaścem zakaża się średnio 20-30% osób, które przechorowały ospę, jednak są szczególnie wrażliwe na zakażenie wirusem VZV lub występują u nich inne czynniki ryzyka, czyli przede wszystkim spadek odporności organizmu związany z innymi chorobami, przemęczeniem, aktywnymi infekcjami, podeszłym wiekiem.
Półpasiec jest więc nieco inną postacią zakażenia wirusem VZV, którego przetrwalniki reaktywują się i atakują organizm jedynie w przypadku wystąpienia sprzyjających ku temu okoliczności. Nie każda osoba mająca kontakt z wirusem choruje – o tym, czy choroba się rozwinie, decyduje ogólna kondycja organizmu. Jeżeli półpasiec nawraca, to niezbędna jest wnikliwa diagnostyka w celu wykluczenia m.in. złośliwej choroby nowotworowej.
Półpasiec – przyczyny
Jak już zostało wspomniane, przyczyną zachorowania na półpasiec jest reaktywacja obecnych w organizmie przetrwalników wirusa ospy wietrznej. Do rozwoju choroby dochodzi, gdy układ immunologiczny nie działa w pełni efektywnie na skutek walki z innymi schorzeniami, znacznego osłabienia organizmu, wyniszczającej terapii bądź wrodzonych i nabytych chorób, które upośledzają przebieg naturalnych mechanizmów odpornościowych.
Zachorowanie na półpasiec jest jednym z objawów wskazujących na zaburzenia odporności i zawsze powinno wiązać się z wnikliwą oceną ogólnego stanu zdrowia. Skutkiem wtórnego zakażenia wirusem VZV jest zajęcie nerwów oraz pojawienie się wysypki pęcherzykowatej (osutki), a także dodatkowych objawów.
W przypadku zamieszkującej Polskę ludności większość osób po 50. roku życia przechorowało ospę wietrzną, więc znaczna część osób w średnim i starszym wieku jest potencjalnie narażona na zakażenie np. w wyniku kontaktu z chorującymi na ospę wnukami. Warto wiedzieć, że przed zakażeniem chroni szczepienie przeciw ospie wietrznej.
Półpasiec – rodzaje
Półpasiec to choroba zakaźna, która może ujawnić się pod różną postacią. Najczęściej diagnozowana jest typowa, niepowikłana postać półpaśca, która objawia się charakterystyczną wysypką po jednej stronie tułowia – stąd nazwa choroby. Wyróżniamy także groźniejsze, szczególne postaci kliniczne półpaśca, czyli:
- półpasiec oczny,
- półpasiec nawracający,
- półpasiec uszny,
- półpasiec rozsiany.
W przypadku typowej postaci półpaśca mamy do czynienia z łagodną postacią choroby, która dość szybko przemija i zwykle nie wiąże się z poważnymi problemami zdrowotnymi.
Półpasiec oczny wywołuje zmiany w obrębie nerwu trójdzielnego, a jego objawy dotyczą przede wszystkim okolicy oczu i czoła. Półpasiec oczny może doprowadzić do utraty wzroku.
Półpasiec nawracający jest jednym z objawów poważnych schorzeń. Często staje się wskazaniem do diagnostyki w kierunku nowotworów złośliwych. Jeżeli choroby o podłożu nowotworowym zostają wykluczone, to nawracająca postać półpaśca najczęściej świadczy o zaburzeniach odporności komórkowej na innym tle.
Półpasiec uszny atakuje nerwy obwodowe w okolicy uszu, wywołując ból i inne dolegliwości m.in. zawroty głowy związane z procesem zapalnym w obrębie nerwu VIII. Powikłaniem półpaśca usznego może być upośledzenie słuchu.
Do szczególnych postaci półpaśca zaliczamy także półpasiec rozsiany. W tym przypadku dominują liczne zmiany skórne, którym towarzyszy ból związany z zajęciem nerwów obwodowych. Półpasiec rozsiany diagnozowany jest przede wszystkim u chorych na chłoniaki. Chorobie często towarzyszy zapalenie płuc, zapalenie mózgu oraz zapalenie wątroby.
Objawy półpaśca
Objawy półpaśca związane są m.in. z atakowaniem przez wirusy nerwów obwodowych. Stąd towarzyszący chorobie ból i inne dolegliwości odczuwane w obrębie skóry. Jak wygląda półpasiec? Spektrum objawów półpaśca zależne jest od postaci choroby. W przypadku typowej postaci półpaśca pojawia się pęcherzykowata wysypka, której wystąpienie poprzedza ból jednej strony tułowia. Oprócz dolegliwości bólowych mogą także występować świąd skóry, uczucie pieczenia, mrowienia i zaburzenia czucia. Zakażeniu półpaścem towarzyszą również objawy grypopodobne, czyli m.in.:
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- uczucie zmęczenia,
- osłabienie,
- ból mięśni i stawów,
- dreszcze.
W przypadku szczególnych postaci półpaśca objawy przepowiadające są podobne.
Półpasiec jest chorobą, która cechuje się występowaniem po sobie poszczególnych faz zakażenia. Pierwsza z nich to wspomniane już objawy przepowiadające. Następnie choroba wchodzi w fazę zmian skórnych. Początkowo są to jedynie czerwone plamy tworzące skupiska, które przeobrażają się w wypełnione płynem surowiczym pęcherzyki i krosty.
Wygląd pęcherzyków przypomina zmiany obserwowane w przypadku zakażenia wirusem opryszczki. Obecna w pęcherzykach i krostach treść surowicza lub mętna wydzielina stanowią źródło wirusa, który rozprzestrzenia się w momencie ich pękania. Pękanie osutek skutkuje pojawieniem się bolesnych ranek i owrzodzeń, na których tworzą się strupki. Drapanie zmian sprzyja ich nadkażeniu bakteryjnemu. Po odpadnięciu strupków na skórze mogą być przez dłuższy czas widoczne jasne blizny. Jeżeli doszło do infekcji bakteryjnej, to blizny mogą być dość głębokie, co jest skutkiem ubytku tkanki.
Z uwagi na to, że półpasiec atakuje nerwy obwodowe, do objawów tej choroby zaliczamy także przemijający niedowład kończyn. Zmiany skórne pojawiają się przede wszystkim na silnie unerwionych obszarach skóry, czyli m.in. w okolicy żeber, na plecach, brzuchu oraz przedramionach. Mogą występować także na błonach śluzowych. W przypadku półpaśca ocznego oprócz bólu okolicy oczu i czoła, który związany jest z porażeniem nerwu trójdzielnego, pojawia się także m.in. zapalenie spojówek. Półpasiec uszny wywołuje m.in. ból małżowiny usznej, okolicy za uchem oraz ból ucha związany z infekcją w obrębie kanału słuchowego. Półpasiec rozsiany objawia się rozległymi zmianami skórnymi oraz bólem, pieczeniem, kłuciem i mrowieniem skóry. W przypadku półpaśca nawracającego możemy mieć do czynienia z różnymi postaciami choroby i typowymi dla nich objawami.
Leczenie półpaśca
Półpasiec jest zwykle diagnozowany na podstawie historii bólu po jednej stronie ciała, wraz z charakterystyczną wysypką i pęcherzami. Lekarz może również pobrać zeskrobanie tkanki lub posiew pęcherzy do badania w laboratorium.
Dostępne jest leczenie przeciwwirusowe, które ma na celu skrócić czas trwania i nasilenie choroby. Będzie najskuteczniejsze, jeśli zaczniesz je przyjmować tak szybko, jak to możliwe po pojawieniu się objawów. Dodatkowo możesz otrzymać leki przeciwbólowe, aby złagodzić ból spowodowany przez wirus półpaśca. Dodatkowo stosuje się mokre okłady, balsamy i kąpiele owsiane.
Półpasiec nie jest stanem zagrażającym życiu, ale choroba bywa bardzo bolesna. Szczepionki mogą pomóc zmniejszyć ryzyko zachorowania. Wczesne leczenie może pomóc skrócić infekcję półpaśca i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Możliwe powikłania
Powikłania półpaśca to neuralgia popółpaścowa, czyli ból długo po ustąpieniu pęcherzy. Wystąpienie neuralgii jest związane z uszkodzeniem włókien nerwowych, które wysyłają nieprawidłowe wiadomości o bólu ze skóry do mózgu. Po przebytej chorobie mogą wystąpić również powikłania neurologiczne. Może dojść do porażenia nerwów obwodowych, w wyniku czego pojawia się pogorszenie ostrości widzenia, bóle głowy, zaburzenia słuchu, porażenie nerwu twarzowego. Jeśli pęcherze półpaśca nie są odpowiednio leczone, mogą rozwinąć się bakteryjne infekcje skóry. Poważne powikłania nie zdarzają się często, jeśli chory zachowa szczególną ostrożność podczas leczenia półpaśca.
Czytaj też:
Ospa wietrzna u dzieci – przyczyny, objawy i leczenieCzytaj też:
Infekcja – co to takiego i jakie są rodzaje infekcji?