Przeczulica jest dość rzadko występującą jednostką chorobową o różnym nasileniu. Może ona dotyczyć jednego lub kilku zmysłów i powoduje, że normalne dla większości osób bodźce są odbierane w sposób nieproporcjonalny do ich natężenia i powodują ból. Jakie objawy mogą świadczyć o przeczulicy? Jakie są przyczyny tego schorzenia?
Czym jest przeczulica?
Przeczulica (hiperestezja) to choroba, która objawia się nadmierną wrażliwością ciała na różnorodne bodźce. Osoby chore mogą odczuwać ból i inne nieprzyjemne dolegliwości np. w wyniku ocierania odzieży o ciało i delikatnego dotyku.
Przeczulica – charakterystyka choroby
Hiperestezja może dotknąć każdego ze zmysłów, ale najczęściej spotykana jest przeczulica skóry. Chorzy odczuwają silny ból przy każdym kontakcie ze skórą, nawet w trakcie zwykłego dotyku. Ich ciało nadmiernie odczuwa ból, co często jest spowodowane uszkodzeniem nerwów obwodowych lub centralnego układu nerwowego.
Wyróżnia się kilka rodzajów przeczulicy, m.in.:
- przeczulicę skórną (przeczulica dotykowa), mogącą obejmować różne obszary ciała np. głowę, twarz, plecy lub skórę, która uległa uszkodzeniu np. w wyniku poparzenia,
- przeczulicę słuchową – nieprzyjemne doznania powodują określone dźwięki,
- przeczulicę wzrokową – nieprzyjemne doznania powodują np. rozbłyski światła,
- przeczulicę zapachową – nieprzyjemne doznania wywołują zapachy,
- przeczulicę smakową – nieprzyjemne doznania pojawiają się podczas spożywania pokarmów o określonym smaku.
Zdecydowanie najczęściej spotykana jest przeczulica skóry, która może się rozwinąć pod wpływem działania różnorodnych czynników. Choroba ta ma związek z nadmierną wrażliwością sensoryczną, która może wystąpić u osób w każdym wieku i czasami świadczy o poważnych schorzeniach neurologicznych.
Przeczulica skórna
Przeczulicę skóry łatwo rozpoznaje się u małych dzieci, które często bardzo intensywnie reagują na wszelkie bodźce. Przeczulica może dotyczyć całej skóry, ale także wybranej części ciała, np. twarzy, kończyn czy pleców. Każde dotknięcie tej okolicy powoduje dyskomfort, pieczenie, swędzenie czy ból.
Warto podkreślić, że ból nie jest chwilowy, ale trwały i może być tak silny, że utrudnia codzienne funkcjonowanie choremu. Wiele osób cierpiących na przeczulicę wycofuje się z życia społecznego, ogranicza kontakty towarzyskie. Bojąc się wszelkiego dotyku, osoby cierpiące na przeczulicę unikają tłocznych miejsc, komunikacji miejskiej, sklepów.
Przyczyną przeczulicy skóry najczęściej jest uszkodzenie nerwów obwodowych lub ośrodkowego układu nerwowego. Przeczulica może rozwinąć się także na skutek urazu, ucisku na nerwy.
Przeczulica wzrokowa
Nadwrażliwość na bodźce wzrokowe często jest związana z chorobą oczu lub ze schorzeniami układu nerwowego. Niekiedy zwykła migrena wywołuje silny dyskomfort, światłowstręt i mdłości na widok światła czy słońca. Podobnie dzieje się w przypadku zapalenia spojówek, chorób rogówki i innych schorzeń oczu. Czasem także alergia doprowadza do problemów z nadwrażliwością na bodźce.
Przeczulica słuchowa
Przeczulica słuchowa może być związana z nadwrażliwością sensoryczną na bodźce spowodowane schorzeniami uszu. Przyczyny mogą być różne – czasem niedosłuch, uszkodzenie nerwów, zaburzenia neurologiczne, psychiczne, a nawet zakażenie bakteryjne czy wirusowe doprowadzają do nadmiernego odczuwania bólu. Osoba, cierpiąca na hiperestezję słuchową, nie jest w stanie znieść pewnych dźwięków, czując silny ból w głowie i w uszach. Trąbienie, klaksony, głośna muzyka, sprawiają, że chory nie jest w stanie funkcjonować ani skupić się na wykonywaniu danej czynności.
Przeczulica – objawy
Objawem przeczulicy jest przede wszystkim nadwrażliwość na bodźce sensoryczne, które wcześniej nie powodowały żadnych nieprzyjemnych doznań oraz są normalnie odbierane przez inne osoby.
Nieprzyjemne doznania sensoryczne np. ból i uczucie pieczenia, które pojawiają się u chorych z różnym nasileniem, znacząco utrudniają normalne funkcjonowanie i z czasem mogą stać się przyczyną stopniowego wycofywania się osoby chorej z normalnego życia, trwałej izolacji społecznej oraz rozwoju schorzeń o podłożu emocjonalnym.
Jedną z cięższych postaci przeczulicy jest allodynia – schorzenie, które objawia się bólem, pieczeniem oraz parzeniem skóry podczas działania nawet tak delikatnych bodźców, jak dotyk materiału, z którego wykonane jest ubranie lub dotyk skóry do skóry.
Niezależnie od przyczyny, nasilenia dolegliwości oraz częstotliwości ich występowania osoby zauważające u siebie objawy przeczulicy powinny zasięgnąć porady lekarza neurologa, gdyż mogą one sugerować poważne problemy zdrowotne.
Przeczulica – przyczyny
Najczęściej przeczulica ma związek z występowaniem różnych schorzeń. Bardzo często pojawia się na skutek infekcji wirusowych i bakteryjnych, uszkodzenia nerwów, spożywania nadmiernej ilości alkoholu oraz kofeiny, a także innych substancji, które działają stymulująco na układ nerwowy. Przyczyną wystąpienia przeczulicy może być także niedobór witaminy B12, nadużywanie niektórych leków oraz zatrucie organizmu niektórymi substancjami toksycznymi.
Przeczulicę obserwuje się jako objaw współtowarzyszący, m.in.:
- migrenie,
- chorobom zwyrodnieniowym stawów oraz kręgosłupa,
- stwardnieniu rozsianemu,
- autyzmowi,
- zapaleniu zatok,
- zapaleniu nerwu trójdzielnego,
- półpaścowi,
- ADHD,
- wściekliźnie,
- chorobom nerwów wzrokowych,
- nerwicy i depresji oraz innym schorzeniom o podłożu psychicznym.
Przeczulica może pojawić się także u osób po operacjach, poparzeniach, innych urazach, przebiegających np. z martwicą tkanek oraz powodujących uszkodzenia nerwów powierzchniowych; jest też bardzo często obserwowana u pacjentów po amputacji kończyn.
Przeczulica skórna u dzieci
Przeczulica skórna u dzieci objawia się np. unikaniem dotyku, płaczem podczas ubierania, kąpania lub przewijania. Często dzieci nie dają się przytulić ani przebrać nawet swoim rodzicom. Niektóre maluchy stają się nerwowe i płaczliwe po nadmiernej ekspozycji na głośne dźwięki lub migające światło. Jeśli zauważymy u malucha takie objawy, powinniśmy zgłosić się do pediatry, który pokieruje nas dalej (najczęściej najpierw do neurologa). Badanie neurologiczne pozwala ocenić, czy hiperestezję powoduje neuropatia obwodowa.
Przyczyny hiperestezji u dzieci często tkwią w ośrodkowym układzie nerwowym, który jest zbyt wrażliwy. Leczenie przeczulicy polega na unikaniu intensywnych bodźców i często na terapii polegającej na uczęszczaniu na zajęcia z integracji sensorycznej. Terapia nie zwalczy przyczyny przeczulicy, ale oswaja dziecko z różnymi teksturami, materiałami, zapachami i doznaniami, łagodząc objawy hiperestezji. U dzieci środki przeciwbólowe nie zdają egzaminu i nie zaleca się ich podawania.
Rozpoznanie przeczulicy
Przeczulicę łatwo rozpoznać, ponieważ chory nieustannie odczuwa dyskomfort spowodowany nadmierną wrażliwością na bodźce. W przypadku przeczulicy skóry każdy dotyk sprawia ból, a zwykłe czynności takie jak przebieranie się czy wycieranie ciała ręcznikiem po kąpieli, powodują ból. W przypadku przeczulicy wzrokowej czy słuchowej takie rzeczy jak wyjście do galerii handlowej, kina czy na koncert powodują silną migrenę, atak bólu, czasem nawet paniki.
Aby rozpoznać przeczulicę, należy przeprowadzić badanie czucia powierzchniowego, które sprawdza reakcje na bodźce dotykowe. Jeśli nawet delikatne muśnięcia skóry powodują ból, może to oznaczać hiperestezję.
Przeczulica skórna – jak leczyć?
Leczenie hiperestezji polega przede wszystkim na rozwiązaniu problemu. Niekiedy wystarcza suplementacja witaminą B12, czasem koniecznie jest włączenie leków przeciwbólowych. Pomocne mogą być również leki przeciwpadaczkowe, preparaty uspokajające, a także masaże, które przyzwyczajają do dotyku i zmniejszają nadwrażliwość.
Leczenie przeczulicy polega na leczeniu bólu neuropatycznego. Nadmierne odczuwanie bólu jest trudne do wyleczenia, dlatego choremu często zalecana jest dodatkowo psychoterapia, która oswaja go ze stresem i uczy na niego odpowiednio reagować. Stres i lęk mogą wywoływać napady bólu i paniki.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.