Glejak mózgu może mieć charakter łagodny lub złośliwy. W zależności od rodzaju zmiany, mamy do czynienia z nieco innymi rokowaniami. Jednym z glejaków, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, jest glejak wielopostaciowy. Ten rodzaj nowotworu mózgu dotyczy 50% pacjentów, u których zdiagnozowano glejaka.
W przypadku małych pacjentów glejaki znajdują się na drugim miejscu listy najczęściej diagnozowanych nowotworów. U osób dorosłych diagnozowane są znacznie rzadziej, jednak warto poznać charakterystyczne objawy guza mózgu, które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Czym jest glejak mózgu?
Glejak to guz, który wywodzi się z komórek glejowych. Są one obecne w mózgu oraz rdzeniu kręgowym. Pod wspólną nazwą „glejak” kryje się kilka różnych zmian nowotworowych. Mogą się one różnić pod względem charakteru, stopnia złośliwości, a także umiejscowienia guza, tempa wzrostu i ogólnego wpływu na samopoczucie chorego.
Jak już zostało wspomniane, glejaki są najczęściej diagnozowanymi guzami wewnątrzczaszkowymi. Szczyt zachorowania na glejaka mózgu przypada na wczesne lata życia – glejaki zwykle rozwijają się pomiędzy 3. a 10. rokiem życia. U osób dorosłych szczyt zachorowania na glejaki przypada na 45.-50. rok życia.
Proces nowotworowy, który obejmuje komórki glejowe, może przebiegać w różnym tempie. Szybko rosnącym i szczególnie niebezpiecznym glejakiem jest glejak wielopostaciowy. Ten szczególnie agresywny guz mózgu wywodzi się z gleju gwiaździstego i szybko nacieka okoliczne tkanki, co pogarsza rokowania pacjentów. Najczęściej glejak wielopostaciowy powstaje w płacie skroniowym i w płacie czołowym. Ze względu na lokalizację glejaki wielopostaciowe powodują zmiany w zachowaniu osoby chorej np. stany lękowe i zaburzenia nastroju.
Przyczyny glejaka mózgu
Glejak to jeden z rodzajów nowotworów, których przyczyny nie zostały dokładnie poznane. Prowadzone badania pozwoliły wyodrębnić kilka czynników ryzyka, które mogą spowodować rozwój tego rodzaju nowotworu. Zaliczamy do nich m.in.:
- czynniki genetyczne,
- czynniki środowiskowe,
- promieniowanie jonizujące,
- niektóre zakażenia wirusowe,
- schorzenia o podłożu genetycznym, które zwiększają ryzyko rozwoju nowotworów np. zespół Cowden,
- konserwanty i inne dodatki do żywności,
- praca w warunkach szkodliwych m.in. w przemyśle chemicznym.
Rodzaje glejaka mózgu
Glejakiem określa się kilka rodzajów nowotworów mózgu, które wywodzą się z komórek ośrodkowego układu nerwowego. Wśród glejaków wyróżniamy guzy powstałe z:
- komórek zarodkowych – z tego rodzaju komórek powstają diagnozowane przede wszystkim u dzieci rdzeniaki,
- komórek, które wyściełają komory mózgu – z tego rodzaju komórek powstają wyściółczaki,
- komórek szeregu astrocytarnego – z tego rodzaju komórek powstają gwiaździaki oraz glejak wielopostaciowy,
- komórek skąpowypustkowych – z tego rodzaju komórek powstają skąpodrzewiaki.
Każdy z rodzajów glejaków nieco inaczej rokuje, a także może wywoływać odmienne objawy. Spektrum objawów glejaka mózgu związane jest m.in. z jego lokalizacją, a także tempem wzrostu. Szybko rosnące zmiany, które naciekają okoliczne tkanki, powodują zarówno objawy ogólne, które są typowe także dla innych guzów mózgu, jak i objawy ogniskowe, które związane są z zaburzeniami funkcji konkretnego płata mózgu, w którym wzrasta zmiana nowotworowa.
Pojawienie się guza mózgu prowadzi również do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, co wpływa na ogólne samopoczucie chorego. Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego jest szczególnie odczuwany w nocy, nad ranem i tuż po przebudzeniu, a związane z nim objawy stają się mniej uciążliwe w ciągu dnia. Agresywny przebieg, który powoduje szybkie pojawienie się objawów, jest typowy dla glejaka wielopostaciowego. Inne glejaki mogą przez dłuższy czas nie wywoływać typowych objawów guza mózgu.
Objawy glejaka mózgu
Jak już zostało wspomniane, objawy glejaka mózgu mogą różnić się w przypadku poszczególnych pacjentów. Ich nasilenie zależne jest od stopnia złośliwości guza, w tym m.in. od wielkości guza. Niewielkie zmiany w mózgu często nie wywołują objawów chorobowych lub są one na tyle niespecyficzne, że nie są kojarzone z nowotworem wewnątrzczaszkowym.
Do typowych objawów ogniskowych (związanych z lokalizacją guza) zaliczamy m.in.:
- zaburzenia słuchu,
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia wzroku (np. podwójne widzenie),
- zaburzenia równowagi.
Pierwsze objawy glejaka, które występują najczęściej, to także m.in. utrata siły mięśniowej (zaburzenia czucia), zaburzenia zachowania (np. zmiany osobowości), zaburzenia świadomości, napady padaczkowe, zmiany w obrębie nerwów czaszkowych.
Ogólne objawy glejaka i innych guzów mózgu to m.in.:
- nasilający się w nocy i po przebudzeniu ból głowy,
- zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym (np. zaburzenia pamięci i koncentracji)
- zawroty głowy,
- poranne mdłości i wymioty.
U pacjentów chorych na glejaka, w tym glejaka wielopostaciowego, oraz inne nowotwory mózgu często obserwowana jest diametralna zmiana zachowania, co ma związek z uciskiem masy guza i naciekaniem tkanek w obrębie płatów mózgu, odpowiedzialnych m.in. za emocje i rytm dobowy. Niekiedy guz mózgu może wywoływać objawy chorób psychicznych m.in. omamy wzrokowe i słuchowe.
Rokowania – glejak mózgu. Stopnie złośliwości i zaawansowania nowotworu
Rokowania chorych zwiększa wykrycie glejaka o niskim stopniu złośliwości. U pacjentów z glejakiem złośliwym rokowania poprawia wykrycie choroby we wczesnym stadium zaawansowania.
Stopień złośliwości glejaków określany jest m.in. na podstawie dojrzałości komórek, z których się wywodzą. Glejaki łagodne to zmiany, które wywodzą się ze zróżnicowanych komórek wysokodojrzałych – komórki te nie ulegają intensywnym podziałom. Glejaki złośliwe wywodzą się z komórek niezróżnicowanych oraz komórek anaplastycznych, co sprawia, że charakteryzują się szybkim wzrostem.
Światowa Organizacja Zdrowia WHO ustanowiła 4-stopniową skalę złośliwości glejaków. Dzieli ona glejaki na zmiany o:
- I stopniu złośliwości,
- II stopniu złośliwości,
- III stopniu złośliwości,
- IV stopniu złośliwości.
Zmiany o IV stopniu złośliwości rokują najgorzej – do tej grupy zaliczamy glejaka wielopostaciowego i rdzeniaka.
Diagnostyka i leczenie glejaka mózgu
Glejak jest zmianą, która wywołuje różne objawy neurologiczne. Na etapie diagnostyki wykonywane są badania obrazowe m.in. tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Większość glejaków wymaga specjalistycznego leczenia neurochirurgicznego, które ma na celu całkowite lub częściowe usunięcie guza. Nowoczesną metodą leczenia glejaków jest radiochirurgia, w której stosowany jest nóż gamma. Radiochirurgia pozwala na skuteczne, nieinwazyjne leczenie różnych rodzajów guzów mózgu. W zależności od wielkości zmiany, możliwości przeprowadzenia operacji, a także ogólnego stanu zdrowia chorego pacjenta, stosowane są również wspomagające metody leczenia glejaka np. chemio i radioterapia, a także terapia genowa.
Czytaj też:
Makrogruczolak przysadki – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenieCzytaj też:
Co odpowiada za rozwój raka? Coraz bliżej rozwiązania zagadki