Koronawirus SARS-CoV-2, który łatwo przenosi się z człowieka na człowieka, powoduje COVID-19. Objawy wahają się od łagodnych do ciężkich, chociaż nie występują u każdego. Osoby, które doświadczają poważnych lub nawet wyniszczających objawów, mogą potrzebować wsparcia podczas rekonwalescencji, takiego jak:
- fizjoterapia
- rehabilitacja oddechowa
- rehabilitacja poznawcza
- terapia zdrowia psychicznego.
Badania sugerują, że stan osób z niektórymi powikłaniami, takimi jak uszkodzenie serca lub płuc, może z czasem ulec poprawie, zwłaszcza jeśli szybko zostanie zorganizowana dla nich opieka rehabilitacyjna.
Czytaj też:
Połowa Polaków nie chce zaszczepić się przeciwko COVID-19. Dlaczego?
Rehabilitacja po COVID: kto powinien z niej skorzystać?
COVID-19 może wpływać na organizm na różne sposoby. 81% osób ma przebieg choroby łagodny do umiarkowanego i wyzdrowieje bez leczenia, ale 14% ma poważne objawy, które mogą trwać kilka tygodni lub miesięcy. U niektórych osób rozwija się również „długi COVID”, który występuje, gdy objawy COVID-19 utrzymują się przez tygodnie lub miesiące po nabyciu początkowej infekcji.
Osoby, które dochodzą do siebie po ciężkiej chorobie lub mają długi COVID, mogą wymagać rehabilitacji, aby poradzić sobie z następstwami COVID-19. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazania do rehabilitacji to:
- uszkodzenie płuc
- uszkodzenie serca lub stan zapalny, taki jak zapalenie mięśnia sercowego lub zapalenie osierdzia
- zaburzenia poznawcze, które wpływają na pamięć lub koncentrację
- stany wpływające na naczynia krwionośne, takie jak nadkrzepliwość
- trwałe skutki powikłań, takich jak zawał serca, udar lub zator tętnicy płucnej
- stany lękowe, depresja
- ból mięśni lub stawów
- chroniczne zmęczenie.
Osoby, które wymagały użycia respiratora w przebiegu COVID-19, mogą doświadczyć dalszych komplikacji, takich jak majaczenie lub uszkodzenie dróg oddechowych. Utrzymujące się zmęczenie lub długie pobyty na oddziale intensywnej terapii mogą również osłabiać mięśnie z powodu długotrwałego leżenia.
COVID-19: fizjoterapia
Niektóre osoby, które dochodzą do siebie po COVID-19, mogą potrzebować rehabilitacji fizycznej, która może pomóc im wznowić normalne czynności po pobycie w szpitalu lub po okresach przedłużonej izolacji.
Fizjoterapia może pomóc osobom z obniżonym poziomem siły zacząć więcej się poruszać, stopniowo zwiększając ich wytrzymałość. Według przeglądu z 2020 r. fizjoterapia osób ozdrowiałych z COVID-19 ma na celu:
- przywrócenie funkcji mięśni
- zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia chorób psychicznych, które mogą wystąpić w wyniku ograniczonej mobilności
- umożliwienie ludziom powrotu do normalnego życia.
Sposób, w jaki fizjoterapeuci pomagają to osiągnąć, jest zależny od okoliczności indywidualnych dla danej osoby i etapu powrotu do zdrowia. Jeśli nadal takie osoby w szpitalu, może to obejmować:
- pomaganie ludziom w nauce zmiany pozycji w łóżku
- wykonywanie biernego ruchu stawowego, polegającego na poruszaniu przez terapeutę ciałem pacjenta
- uczenie rozciągania, które pacjent może wykonywać w łóżku lub przy łóżku
- pomaganie ludziom w ćwiczeniu chodzenia bez pomocy.
Po opuszczeniu przez kogoś szpitala fizjoterapeuta może zalecić:
- ćwiczenia aerobowe, które ludzie mogą wykonywać w domu, na przykład chodzenie po schodach
- trening oporowy o niskiej intensywności, taki jak przysiady lub noszenie przedmiotów
- trening równowagi.
Złe samopoczucie po wysiłku
Ważne jest, aby pamiętać, że wiele osób z długookresowym COVID-19 zgłasza, że ćwiczenia fizyczne tymczasowo pogorszyły ich objawy. Jest to znane jako złe samopoczucie po wysiłku. Z tego powodu National Institute for Health and Care Excellence (NICE) w Wielkiej Brytanii radzi lekarzom, aby nie stosowali stopniowanej terapii ruchowej w leczeniu osób z „długim COVID-em”.
Jeśli pacjent zauważy, że objawy nasilają się w trakcie lub po ćwiczeniach, powinien przerwać aktywność i odpocząć. Ważne jest, aby każdy, kto dochodzi do siebie po COVID-19, ostrożnie wykonywał ćwiczenia, aby nie doświadczył kontuzji lub innych skutków ubocznych.
COVID-19: rehabilitacja oddechowa
COVID-19 może mieć długoterminowy wpływ na czynność płuc u niektórych osób. Jest to bardziej prawdopodobne u osób z istniejącą przewlekłą chorobą, która atakuje płuca, taką jak przewlekła obturacyjna choroba płuc.
Rehabilitacja oddechowa, czyli fizjoterapia oddechowa, ma następujące cele:
- zmniejszenie duszności
- poprawa pojemności płuc
- radzenie sobie z powikłaniami oddechowymi
- zmniejszenie wpływu objawów oddechowych na zdrowie psychiczne.
Podobnie jak fizjoterapia, rehabilitacja oddechowa prowadzona jesy również w celu poprawy siły i wytrzymałości mięśni. Jednak określone interwencje mogą złagodzić objawy, takie jak kaszel, świszczący oddech i duszność. Te ćwiczenia obejmują:
- trening dostosowywania rytmu oddechu
- techniki wzmacniające mięśnie oddechowe
- trening odkrztuszania, który pomaga usunąć śluz z dróg oddechowych.
Czytaj też:
Dr Grzesiowski: Co najmniej przez kilka dni nawet 700-800 zgonów z powodu COVID-19
COVID-19: rehabilitacja poznawcza
COVID-19 może również wpływać na układ nerwowy, w tym mózg. W przypadku niektórych osób może to skutkować zmianami w poznaniu. Według artykułu z września 2020 r. z The Lancet osoby z „długim COVID-em” mogą doświadczyć skutków choroby takich jak:
- problemy z pamięcią
- problemy z koncentracją
- zaćmienie mózgu
- nagłe, wyraźne zmiany nastroju
- utrata smaku lub węchu.
Osoby z ciężkim COVID-19 mogą również doświadczać zmian poznawczych. Nawet 80% osób, które są podłącozne pod respirator, doświadcza majaczenia, które może obejmować halucynacje. U pacjentów w stanie krytycznym, którzy nie wymagają użycia respiratora, stan ten dotyka 20-40%.
Lekarze wciąż uczą się najlepszych sposobów na zmniejszenie prawdopodobieństwa tych powikłań. Jednak terapia rehabilitacji poznawczej może pomóc w radzeniu sobie z nimi lub potencjalnym wyzdrowieniu. Terapia pomaga ćwiczyć określone wzorce myślenia i zachowania, aby wzmocnić zdolności poznawcze. Może to obejmować praktyki takie jak:
- trening pamięci
- terapia mowy
- ćwiczenia umysłowe
- wsparcie psychologiczne dla osób, które czują się zagubione lub zdezorientowane.
COVID-19: terapia zdrowia psychicznego
Życie w ciężkiej chorobie może wpływać na zdrowie psychiczne na kilka sposobów. Niektóre osoby, które przeżyły COVID-19, mogą doświadczyć traumy psychicznej będącej odpowiedzią na ekstremalny stres.
Trauma może powodować niepokój, depresję lub odłączenie, które odnosi się do poczucia odłączenia od myśli, uczuć lub doświadczeń danej osoby. Osoby, które przeżyły traumatyczne wydarzenie, mogą nie pamiętać go dokładnie lub pamiętać tylko niektóre jego części.
U niektórych osób, które doświadczyły traumy, rozwija się zespół stresu pourazowego, który powoduje długotrwałe objawy, w tym retrospekcje, koszmary i nadpobudliwość. Może to być szczególnie prawdopodobne u osób, które musiały pozostać na OIOM-ie lub w nagłych wypadkach.
Oprócz wpływu pierwotnej choroby wyzwaniem mogą być również przewlekłe objawy lub komplikacje, których mogą doświadczać ozdrowieńcy. Według National Institute of Mental Health (NIH) osoby z przewlekłą chorobą są bardziej narażone na depresję. Dostępne są jednak skuteczne terapie i terapie urazów, depresji i wszelkich innych stanów zdrowia psychicznego, które mogą powstać w wyniku zakażenia COVID-19. Pacjent może skorzystać z opcji takich jak:
- terapia, czy to online, czy osobiście
- grupy wsparcia dla osób ze szczególnymi schorzeniami
- grupy ozdrowieńców, dla osób, które przeżyły COVID-19
- czynności łagodzące stres i niepokój.
Rehabilitacja po COVID – Głuchołazy
W Polsce Ministerstwo Zdrowia niedawno uruchomiło program pilotażowy obejmujący rehabilitację osób po COVID-19. Pilotaż prowadzony jest przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Głuchołazach im. św. Jana Pawła II. Jak informuje strona szpitala, rejestracja ruszyła w dniu 01. 09. 2020 r.
Z rehabilitacji po COVID w Głuchołazach będą mogły skorzystać osoby, które przebyły COVID-19 i uzyskały skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Czas trwania rehabilitacji ma wynosić maksymalnie 21 dni. Resort zdrowia zakłada, że program ma trwać dwa lata.
Rehabilitacja po COVID: jakie ćwiczenia?
Na stronie szpitala w Głuchołazach czytamy:
Rehabilitacja będzie opierała się na wykorzystywanych obecnie modelach fizjoterapii oddechowej. Kwalifikacja pacjentów do poszczególnych modeli zostanie przeprowadzona po testach wysiłkowych na ergometrze rowerowym lub na bieżni ruchomej albo też podczas 6-minutowego marszu. Procedura będzie uwzględniała również duszność ocenianą według zmodyfikowanej skali Borga.
Rehabilitacja po COVID – Głuchołazy. Jakie warunki musi spełniać pacjent?
Jak podaje strona szpitala MSW w Głuchołazach, pacjent, który zgłasza się do przyjęcia na rehabilitację po COVID powinien posiadać:
- Skierowanie do Szpitala: Oddział Rehabilitacji Pulmonologicznej – rehabilitacja lecznicza po przebytej chorobie COVID – 19,
- Dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający tożsamość,
- Dokumentację medyczną związaną z dotychczasowym leczeniem, potwierdzającą przebycie COVID – 19,
- Przyjmowane leki (w oryginalnych opakowaniach),
- Ubiór dostosowany do prowadzonej rehabilitacji (ćwiczeń) np. dres, obuwie sportowe.
Szpital podał również, jakie są przeciwwskazania do rehabilitacji pulmonologicznej:
- brak samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności dnia codziennego;
- zaburzenia psychiczne uniemożlwiające właściwe wykonywanie poleceń;
- ciężkie nadciśnienie płucne;
- ostra postać serca płucnego;
- niestabilna choroba niedokrwienna serca;
- zastoinowa niewydolność krążenia;
- choroby przewlekłe w okresie zaostrzenia;
- choroby nowotworowe w stadium przerzutów;
- stany przebiegające z krwiopluciem i po niedawno przebytych krwotokach;
- stan po świeżo przebytym udarze mózgu;
- stany po zabiegach operacyjnych (do 3 m-cy);
- uzależnienie od leków i substancji, które w nadmiernym stopniu mogą zaburzyć proces rehabilitacji.
Czytaj też:
Pandemia COVID-19. Jak ogromne będzie zapotrzebowanie na szczepionkę?