Paracetamol (nazwa stosowana w Europie) lub acetaminofen (nazwa stosowana w USA), a także N-acetylo-para-aminophenol (nazwa chemiczna) to substancja wchodząca w skład wielu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, stosowanych na całym świecie. Paracetamol stanowi także alternatywę wobec niesteroidowych leków przeciwzapalnych (takich jak np. ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy), których niektóre osoby nie mogą przyjmować. Należą do nich pacjenci z chorobą wrzodową żołądka, dwunastnicy lub jelit, z zaburzeniami krzepnięcia krwi.
Historia paracetamolu
Paracetamol został zatwierdzony do stosowania ustnego przez amerykańską Agencję Żywności i Leków w 1951 roku, a na rynku pojawił się w roku 1953. Dwanaście miesięcy później znalazł się w sprzedaży w Wielkiej Brytanii, a do Polski trafił w roku 1961. I właśnie od drugiej połowy XX wieku rozpoczęła się zawrotna kariera tego leku na całym świecie. W naszym kraju medykamenty zawierające tę substancję są dostępne bez recepty, w wielu różnych postaciach: tabletek, tabletek musujących, zawiesiny, proszku do sporządzenia roztworu doustnego, czopków, a w przypadku lecznictwa zamkniętego także w postaci do podawania dożylnego.
Jak działa paracetamol?
Paracetamol nie ma działania przeciwzapalnego, więc nie należy do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), a jednak jest często z nimi porównywany. Podobnie jak one działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, jednak w przeciwieństwie do nich, jeśli jest stosowany w zalecanych dawkach, nie powoduje skutków ubocznych pojawiających się ze strony układu pokarmowego.
Choć paracetamolu używa się już od kilkudziesięciu lat, mechanizm jego działania nadal nie został do końca poznany. Wiadomo, że – tak jak wspomniane NLPZ – hamuje produkcję prostaglandyn w mózgu. Dzieje się tak na skutek wybiórczego hamowania cyklooksygenazy kwasu arachidonowego (COX-2) w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Prostaglandyny odpowiadają w naszym organizmie za reakcję na czynniki chorobotwórcze, przez co odczuwamy ból, pojawia się obrzęk, zaczerwienienia. Paracetamol łagodzi ból, podnosząc jego próg, to znaczy, że musiałby się on zwiększyć, by osoba, która zażyła lek z tą substancją w składzie, znów go poczuła. Paracetamol pomaga także zwalczyć gorączkę, działając na regulujący ciepło ośrodek w mózgu.
Zastosowanie paracetamolu
Paracetamol stosuje się nie tylko jako środek na gorączkę i różnego rodzaju ból: głowy, mięśni, pleców, zębów czy menstruacyjny. Zalecany jest również do użytkowania przy łagodnych objawach artretyzmu, choć na sam stan zapalny nie ma wpływu, zadziała więc w przypadku, gdy ból nie jest spowodowany stanem zapalnym. W połączeniu z innymi lekami paracetamol wykorzystuje się także w przypadku leczenia objawów przeziębienia.
Dawkowanie paracetamolu u dorosłych
Dawkowanie paracetamolu powinno przebiegać według dokładnych zaleceń lekarza i/lub tych znajdujących się na ulotce konkretnego leku zawierającego tę substancję. Dawki paracetamolu dla osób dorosłych przedstawiają się następująco:
- 300-500 mg co 3 godziny lub
- 300-600 mg co 4 godziny lub
- 500-1000 mg co 6 godzin.
W przypadku bólu przewlekłego paracetamol może być stosowany co 4-6 godzin w dawce 500-750 mg. Niekiedy paracetamol stosuje się również w przypadku łagodnych bóli nowotworowych, wtedy zaleca się stosowanie dawki 10 mg/kilogram masy ciała, co 4 godziny.
Należy pamiętać, że bez konsultacji z lekarzem można stosować paracetamol do 10 dni w przypadku walki z bólem, do 3 dni w walce z gorączką i do 2 dni w czasie zakażenia. Maksymalna dawka dobowa paracetamolu, jaką może przyjąć dorosły, wynosi 4 g, a jeśli lek jest stosowany kilka dni –2,5 g.
Dawkowanie paracetamolu u dzieci
Paracetamol może być stosowany u dzieci. Od 3. miesiąca do 18 r.ż. podaje się tę substancję przeciwgorączkowo, w dawce 10-15mg/kilogram masy ciała, w przypadku działania przeciwbólowego w dawce 10-20 mg/kg masy ciała, do 4 razy na dobę. U dzieci maksymalna dobowa dawka paracetamolu wynosi 60 mg/kg masy ciała. Odstęp między poszczególnymi dawkami powinien wynosić nie mniej niż 4 godziny.
Stosowanie paracetamolu w ciąży
Paracetamol jest uważany za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy do stosowania przez kobiety w ciąży. Jednak, jak zauważają autorzy raportu, gromadzącego informacje o badaniach skupionych na działaniu tej substancji właśnie na organizm matki i dziecka, powinien być on stosowany w jak najmniejszej skutecznej dawce i możliwie przez jak najkrótszy czas. Tylko wtedy, gdy jest to konieczne i nie ma innego sposobu na poradzenie sobie z bólem i gorączką. Autorzy raportu zaznaczają jednak, że powstało wiele badań, donoszących o potencjalnym negatywnym działaniu na płód, m. in. o tym, że może on powodować u narodzonego już dziecka astmę oskrzelową czy – w przypadku chłopców – krótszą odległość odbytowo-płciową (a w konsekwencji słabszy potencjał rozrodczy), jednak każde z tych badań należałoby potwierdzić kolejnymi.
Skutki uboczne przyjmowania paracetamolu
Przy stosowaniu paracetamolu w zalecanych dawkach nie powinny wystąpić żadne skutki uboczne, oprócz ewentualnej alergii skórnej. Przy długotrwałym stosowaniu w większych dawkach mogą się jednak pojawić objawy ze strony wątroby. W skrajnie rzadkich przypadkach występują krwawe lub czarne stolce, krwawy lub mętny mocz, ból gardła (nieobecny przed leczeniem).
Objawami przedawkowania paracetamolu są: biegunka, wymioty, utrata apetytu, zwiększona potliwość, skurcze lub ból żołądka, ból lub tkliwość w górnej części brzucha. W takich przypadkach należy natychmiast wezwać pogotowie.
Źródła:
-
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28986045/ [dostęp z dn. 21.01.2021]
-
https://wszechswiat.ptpk.org/index.php/wszechswiat/article/view/651/512 [dostęp z dn. 21.01.2021]
-
https://www.drugs.com/acetaminophen.html [dostęp z dn. 21.01.2021]
Czytaj też:
Paracetamol coraz częściej powoduje zatrucia. Powód? Za duże dawki