Kolor stolca oraz jego konsystencja mogą zmieniać się w przebiegu różnych schorzeń. Zarówno wodniste, jak i zbyt twarde stolce, a także stolce o zmienionym kolorze, mogą wskazywać na choroby przewodu pokarmowego. Czarne zabarwienie stolca może oznaczać krew w kale, która pochodzi z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Stolec smolisty powstaje wskutek degradacji hemoglobiny (czerwony barwnik krwi), która rozkładana jest w przewodzie pokarmowym przez enzymy trawienne. Czarny kał pojawia się, gdy w przewodzie pokarmowym znajduje się około 100 ml krwi. Im wyżej znajduje się źródło krwawienia, tym stolec jest ciemniejszy. W przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego mogą również występować wymioty fusowate lub wymioty krwiste. Jeżeli źródło krwawienia znajduje się w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, to można zauważyć jasną krew w stolcu lub na jego powierzchni.
Najczęstszą przyczyną krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego jest wrzód żołądka, jednak krew w przewodzie pokarmowym może być związana również z innymi schorzeniami.
Warto dowiedzieć się, co powoduje czarny kolor stolca, a także poznać sygnały alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza.
Jaki kolor powinien mieć stolec?
Stolec składa się z niestrawionych resztek pokarmowych, a także m.in. złuszczonego nabłonka i soku żołądkowego. Prawidłowy stolec u zdrowej osoby dorosłej ma brązowy kolor. Jasnobrązowe i ciemnobrązowe stolce wskazują na prawidłową pracę układu pokarmowego. Prawidłowa konsystencja stolca przypomina plastelinę. Jeżeli stolec ulega odbarwieniu lub przybiera ciemną, smolistą barwę, to trzeba skonsultować się z lekarzem. Do konsultacji ze specjalistą powinny również skłonić nadmiernie zbite i luźne stolce. Konsystencja stolca zależy m.in. od szybkości pasażu przewodu pokarmowego. Jeżeli treść pokarmowa przechodzi powoli przez jelita, to stolec jest zbity; jeżeli treść pokarmowa przechodzi przez jelita zbyt szybko, to stolec nie zostaje prawidłowo uformowany i ma luźną konsystencję.
Czarny stolec może mieć przyczyny niechorobowe
Na barwę stolca wpływają spożywane przez nas pokarmy, a także leki i suplementy diety. Kolor stolca może zmienić się po spożyciu np. czarnych jagód, owoców aronii, buraków, a także pokarmów barwionych sepią, która nadaje im czarny kolor i innymi, naturalnymi oraz sztucznymi barwnikami. Barwa stolca staje się również ciemniejsza po spożyciu kakao i gorzkiej czekolady z wysoką zawartością kakao.
Stolec o czarnym zabarwieniu to także „skutek uboczny” działania przyjmowanych leków. Zmianę barwy stolca powoduje np. przyjmowanie bizmutu, preparatów żelaza i węgla lekarskiego, który stosowany jest m.in. przy zatruciach pokarmowych.
Czarny stolec – przyczyny chorobowe
Stolec smolisty może wskazywać na obecność krwi w przewodzie pokarmowym. Można wyróżnić wiele przyczyn chorobowych, których objawem jest pojawienie się czarnych stolców. Zwykle zmianę zabarwienia stolca powoduje krwawienie w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego. Im wyżej dojdzie do krwawienia, tym kolor stolca jest ciemniejszy.
Najczęstszą przyczyną obecności krwi w przewodzie pokarmowym są wrzody w obrębie błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy i owrzodzenia przełyku, które związane są z refluksem żołądkowo przełykowym – uszkodzenie błony śluzowej przełyku to częste powikłanie nieleczonej choroby refluksowej.
Inne schorzenia, które mogą wywoływać krwawienia do układu pokarmowego to np.:
- ostra gastropatia krwotoczna,
- gastropatia wrotna,
- nowotwory układu pokarmowego,
- urazy mechaniczne w obrębie układu pokarmowego.
Stolce smoliste mogą mieć również związek z krwawieniem z żylaków przełyku i żylaków żołądka. Niekiedy czarny stolec jest związany z przyjmowaniem leków przeciwzakrzepowych lub małopłytkowością.
Czarny stolec u osób nadużywających alkoholu może wskazywać na pęknięcie błony śluzowej żołądka, do którego dochodzi podczas bardzo silnych wymiotów. Wymioty pojawiają się po spożyciu alkoholu, wskazując na zatrucie alkoholem oraz są jednym z objawów zespołu abstynencyjnego.
Na krwawienie w dolnym odcinku przewodu pokarmowego wskazuje obecność świeżej krwi w stolcu. Krwawienie z dolnego odcinka układu pokarmowego mogą wywołać m.in.:
- schorzenia w obrębie jelita grubego np. nowotwory,
- guzki krwawnicze,
- szczelina odbytu,
- nowotwór odbytu.
Stolec z krwią może mieć stałą konsystencję, jednak obecność krwi w przewodzie pokarmowym często powoduje rozwolnienie – krew działa przeczyszczająco, przyśpieszając perystaltykę jelit.
Sygnały alarmowe, których nie należy bagatelizować przy czarnym stolcu
Ciemne zabarwienie stolca to nie jedyny objaw, który pojawia się, gdy do jelit przedostanie się krew. Na krwawienie z przewodu pokarmowego wskazują również m.in.:
- ból brzucha,
- fusowate wymioty (czarne wymioty, które przypominają fusy z kawy),
- krwiste wymioty,
- ogólne złe samopoczucie.
Masywne krwawienie może spowodować wstrząs. Objawy wstrząsu to m.in. nagłe osłabienie, zlewne poty, bladość skóry i błon śluzowych, zawroty głowy, przyśpieszony puls, utrata przytomności.
Krew w kale to zawsze niepokojący objaw. Nie wszystkie schorzenia powodują, że jest ona widoczna, dotyczy to m.in. nowotworów przewodu pokarmowego, dlatego warto po ukończeniu 50. roku życia systematycznie wykonywać badanie na krew utajoną w stolcu, które pozwala wykryć m.in. raka jelita grubego.
Czytaj też:
7 czynników ryzyka rozwoju raka jelita grubego wśród mężczyznCzytaj też:
Jeszcze tydzień temu „z bólu gryzł palce”. Lekarz: Pacjenci nie wiedzą, że mogą z tego korzystać
Źródła:
- S. Konturek, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2006
- J.J.Y. Sung, E.J. Kuipers, A.N. Barkun, wyd. I polskie, red. G. Rydzewska, Krwawienia z przewodu pokarmowego, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2014
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, tom 1, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005