Ból głowy nie jest chorobą. Choć często pojawia się w przebiegu różnych schorzeń, to nie zawsze można ustalić jego dokładną przyczynę. W klasyfikacji bólu głowy wyróżnia się pierwotne bóle głowy (samoistne bóle głowy), które nie są związane z chorobami i wtórne bóle głowy, które są objawem wywoływanym przez różne schorzenia. Wtórny ból głowy związany jest np. z nadciśnieniem tętniczym krwi. Nie każdy rodzaj bólu głowy wymaga stosowania leków przeciwbólowych. Czasami, aby pozbyć się bólu głowy, wystarczy przyjmować odpowiednią ilość płynów, regularnie spożywać posiłki i pamiętać o codziennym przebywaniu na świeżym powietrzu.
Jaki ból głowy może wskazywać na poważne schorzenia?
Ból głowy bywa bagatelizowany. Wiele osób radzi sobie z bólem głowy za pomocą dostępnych bez recepty leków o działaniu przeciwbólowym, które nie zawsze okazują się skuteczne i mogą powodować różne skutki uboczne.
Każdy musi znać objawy, które w połączeniu z bólem głowy, powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza. Sygnały alarmowe, których nie można bagatelizować, nawet jeżeli ból głowy jest często odczuwaną przez nas dolegliwością, to m.in.:
- Silny, narastający ból głowy, który nie mija po zastosowaniu leków przeciwbólowych.
- Ból głowy, któremu towarzyszą objawy neurologiczne np. sztywność karku, zawroty głowy, mdłości, wymioty, zaburzenia widzenia, zaburzenia mowy, zaburzenia równowagi, drętwienie lub niedowład jednej strony ciała, zaburzenia świadomości, splątanie – może wskazywać m.in. na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, udar mózgu i inne zagrażające zdrowiu i życiu schorzenia.
- Ból głowy, któremu towarzyszy wysoka, oporna na działanie leków przeciwgorączkowych temperatura ciała – może wskazywać m.in. na infekcję mózgu lub inne wymagające natychmiastowego rozpoczęcia leczenia choroby np. o podłożu bakteryjnym.
- Silny ból głowy po urazie głowy, któremu towarzyszą wymioty, nadmierna senność, zawroty głowy – może wskazywać na wstrząs mózgu lub inne powikłania, do których prowadzi uraz głowy np. krwotok podpajęczynówkowy.
- Ból głowy, który uporczywie nawraca lub występuje przewlekle – może być związany m.in. z chorobami ogólnoustrojowymi np. cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym lub zaburzeniami hormonalnymi.
- Ból głowy, który pojawia się w nocy oraz rano i towarzyszą mu wymioty na czczo – może wskazywać m.in. na guzy mózgu oraz wysokie ciśnienie śródczaszkowe.
- Ból głowy, któremu towarzyszą zawroty głowy, osłabienie i omdlenia – może wskazywać m.in. na niedotlenienie, które jest związane z niedokrwistością.
Niepokojący jest również chroniczny ból głowy, który utrzymuje się przez długi czas – jego przyczyną może być np. zwyrodnienie kręgosłupa w odcinku szyjnym. Ból głowy, któremu towarzyszą powyższe objawy, zawsze powinien skłonić do niezwłocznej wizyty u lekarza i wykonania badań.
W większości przypadków ból głowy nie jest związany z poważnymi chorobami, ale nie należy go bagatelizować, bo zdarza się, że jest pierwszym objawem zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu o różnym podłożu, których wczesne wykrycie pomaga uniknąć groźnych powikłań.
Rodzaje bólu głowy
Ból głowy może mieć różne podłoże. Szacuje się, że istnieje ponad 300 rodzajów bólów głowy. Niestety jedynie ok. 10 proc. ma znaną przyczynę. Najczęściej mamy do czynienia z pierwotnymi bólami głowy, które nie mają podłoża chorobowego i są związane np. ze stosowaną dietą, zmęczeniem, długim przebywaniem w pozycji wymuszonej oraz przewlekłym stresem. Pierwotne bóle głowy, inaczej samoistne bóle głowy, występują u osób w różnym wieku. Choć bywają bardzo uciążliwe, to w wielu przypadkach, można stosunkowo łatwo pozbyć się dolegliwości bólowych.
Wtórne bóle głowy to poważniejszy problem. Wtórne bóle głowy pojawiają się w przebiegu m.in. chorób szyi i głowy, stanowiąc jeden z objawów chorobowych. Wtórne bóle głowy mogą wywoływać np. choroby naczyń krwionośnych.
Poszczególne rodzaje bólu głowy różnią się pod względem stopnia nasilenia, charakteru, a także w różnym stopniu wpływają na codzienne funkcjonowanie. Trudno jest samodzielnie stwierdzić, z jakim bólem głowy mamy do czynienia. Z tego względu nie tylko silne, występujące przewlekle i uporczywie nawracające bóle głowy są wskazaniem do skorzystania z porady lekarskiej. Ze specjalistą warto konsultować wszystkie niepokojące objawy, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Wykrycie przyczyny bólu głowy ułatwia zapisywanie, kiedy najczęściej pojawiają się uciążliwe dolegliwości oraz jaki mają charakter i nasilenie.
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu głowy?
Wyróżniamy wiele przyczyn bólów głowy. W przypadku samoistnych bólów głowy, które nie są związane z chorobą, najczęściej diagnozowane są:
- napięciowe bóle głowy,
- migrenowe bóle głowy.
Rzadziej diagnozowane są trójdzielno-autonomiczne bóle głowy, do których zaliczamy m.in. klasterowe bóle głowy i napady jednostronnego bólu głowy, któremu towarzyszy zaczerwienienie spojówek oraz łzawienie oczu.
Inne pierwotne bóle głowy, które diagnozowane są stosunkowo rzadko, to m.in.:
- kłujący ból głowy,
- wysiłkowy ból głowy,
- krążkowy ból głowy.
Wielu osobom dokuczają również bóle głowy związane z oddziaływaniem na organizm różnych czynników zewnętrznych. Są to np.:
- bóle głowy związane ze zmianami ciśnienia atmosferycznego,
- bóle głowy związane ze zmęczeniem,
- bóle głowy związane z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi np. upałem,
- bóle głowy związane ze stresem.
Przewlekłe bóle głowy mogą być związane z odwodnieniem organizmu, stosowaniem ubogiej w składniki odżywcze diety, a także nadmiernym napięciem mięśni, które pojawia się na skutek wielogodzinnego przebywania w wymuszonej pozycji np. wykonywania pracy siedzącej.
Zanim sięgniemy po tabletkę na ból głowy, warto nawodnić organizm, wypijając 2 szklanki wody małymi porcjami, zjeść posiłek dostarczający do organizmu węglowodany złożone i zaczerpnąć świeżego powietrza, bo często narastający ból głowy ma związek z zapominaniem o konieczności przyjmowania płynów, dostarczania do organizmu energii, a także przebywaniem w dusznych pomieszczeniach.
Najczęstsze przyczyny bólu głowy o podłożu chorobowym to m.in.:
- urazy w obrębie głowy,
- zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego i urazy w obrębie szyi,
- choroby naczyń np. choroby tętnic szyjnych,
- zaburzenia psychiczne np. depresja i zaburzenia nerwicowe,
- choroby oczu – ból głowy może występować, zanim pojawią typowe dla poszczególnych wad wzroku zaburzenia widzenia,
- choroby o podłożu zakaźnym,
- choroby jamy ustnej i zębów,
- choroby zatok przynosowych,
- choroby uszu.
Wywoływać bóle głowy mogą także m.in. uszkodzenia struktur nerwowych, uszkodzenia okostnej i kości w obrębie twarzoczaszki i stany zapalne opon mózgowo-rdzeniowych.
W niektórych przypadkach za uporczywie nawracający, silny ból głowy mogą odpowiadać stosowane leki. U osób, które często sięgają po dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu uśmierzenia bólu głowy, może pojawić się tzw. ból głowy z odbicia, czyli polekowy ból głowy.
W przypadku poważnych przyczyn bólu głowy dolegliwości bólowe nie ustępują po przyjęciu dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych, a narastający ból głowy nie jest jedynym objawem i często towarzyszy mu bardzo złe ogólne samopoczucie.
Ból głowy, który nie jest bardzo silny, jednak często nawraca, może wskazywać na m.in.:
- nadciśnienie tętnicze, które powoduje np. uporczywy ból z tyłu głowy,
- związane z postępującą miażdżycą i utrudnionym krążeniem mózgowym niedotlenienie mózgu,
- cukrzycę,
- zaburzenia endokrynologiczne.
Ból głowy a nadużywanie leków
Do tego rodzaju bólu dochodzi w przypadku osób, które zbyt częstego przyjmują leki przeciwbólowe, aby złagodzić właśnie ból głowy. Dochodzi do efektu błędnego koła, ponieważ w wyniku nadużywania leków przeciwbólowych ból głowy pojawia się codziennie lub prawie codziennie. Ten rodzaj bólu nazywa się również: przeciwbólowym bólem głowy z odbicia, bólem głowy wywołanym przez leki lub bólem głowy związanym z nadużywaniem leków.
Ból głowy będący wynikiem nadużywania leków ma swoją definicję. To ból głowy trwający przez 15 lub więcej dni w miesiącu u osoby, która cierpi na wcześniejszy ból głowy (bez innej znanej przyczyny) i przez co najmniej trzy miesiące przyjmowała jeden lub więcej ostrych leków, by złagodzić objawy.
Bóle głowy związane z nadużywaniem leków mogą być powodowane zbyt częstym przyjmowaniem dostępnych leków doraźnych, do których zaliczamy m.in.: kwas acetylosalicylowy (potocznie nazywany aspiryną), paracetamol, leki łagodzące ból zatok, niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen), preparaty uspokajające na sen, kodeinę, złożone środki przeciwbólowe dostępne bez recepty (OTC) z kofeiną.
Aby leczyć ból głowy związany z nadużywaniem leków, należy zacząć od zaprzestania nadużywania leków. Ma to na w celu przerwanie cyklu bólu głowy.
Ból głowy u dzieci
Ból głowy, który występuje u dziecka, zawsze wymaga konsultacji lekarskiej! W przypadku niemowląt i małych dzieci na ból głowy mogą wskazywać np.:
- nadmierna płaczliwość,
- dotykanie rączkami główki podczas płaczu i rozdrażnienia,
- problemy ze snem,
- zaburzenia równowagi,
- poranne wymioty przed posiłkiem.
Najczęstsze pierwotne bóle głowy – przyczyny, objawy, leczenie
Napięciowe bóle głowy
Napięciowe bóle głowy to bóle spowodowane nadmiernym napięciem mięśni, które pojawia się z powodu stresu, nierozładowanego napięcia nerwowego, długotrwałego przebywania w wymuszonej pozycji, odwodnienia organizmu, głodu, przemęczenia, a także nadużywania napojów z kofeiną np. kawy, czarnej herbaty i napojów energetycznych.
Napięciowe bóle głowy częściej występują u kobiet. W tym przypadku pojawia się uciskający ból głowy, który zlokalizowany jest w okolicy skroni lub obejmuje całą głowę. Często napięciowemu bólowi głowy towarzyszy światłowstręt. Napięciowy ból głowy może trwać kilkadziesiąt minut, stopniowo zmniejszając swoje nasilenie np. po zmianie pozycji, rozluźnieniu napiętych mięśni i uspokojeniu emocji lub utrzymywać się nawet kilka dni.
Napięciowy ból głowy często jest jednym z objawów nerwicy oraz depresji. Jego leczenie uwzględnia m.in. przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ćwiczenia rozluźniające, a także masaż głowy i karku, który redukuje nadmierne napięcie mięśni.
W przypadku napięciowego bólu głowy szybką ulgę może również przynieść aktywność na świeżym powietrzu, medytacja i inne techniki relaksacyjne, a także redukcja źródła stresu.
Migrenowe bóle głowy
Migrenowy ból głowy może pojawić się w każdym wieku. Częściej występuje u kobiet. Wyróżniamy kilka rodzajów migreny m.in. migrenę z aurą, której wystąpienie poprzedzają charakterystyczne objawy np. rozbłyski światła, a także migrenę bez aury, czyli migrenowy ból głowy bez objawów przepowiadających jego wystąpienie. Migrena powoduje jednostronny ból głowy.
Migrenowy ból głowy to ból o umiarkowanym lub silnym nasileniu. Na napad migreny wskazuje pulsujący ból głowy, który może utrzymywać się nawet 72 godziny.
Migrenowemu bólowi głowy towarzyszą inne objawy m.in.:
- nudności,
- wymioty,
- zawroty głowy lub uczucie kołysania,
- mrowienie okolicy twarzy lub drętwienie kończyn,
- nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy.
W przypadku migreny charakterystyczne jest nasilanie się dolegliwości bólowych podczas aktywności fizycznej. Ulgę podczas migreny przynoszą nie tylko leki przeciwbólowe, które trzeba przyjąć, zanim ból osiągnie duże nasilenie, ale także np.:
- zimne okłady na kark,
- masaż okolicy skroni i czoła powyżej nasady nosa,
- stosowanie ziół.
Diagnostyka i leczenie bólu głowy
Ze względu na różne przyczyny bólu głowy jego zdiagnozowanie może wymagać odwiedzenia kilku specjalistów m.in. neurologa, okulisty oraz ortopedy. Na etapie diagnostyki bólu głowy wykonywane są różne badania np. badania laboratoryjne, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, a także badanie RTG. Brak widocznych w badaniach obrazowych zmian powinien skłonić do wizyty u psychoterapeuty i psychiatry, bo ból głowy może mieć w tym przypadku związek z zaburzeniami psychicznymi.
Leczenie bólu głowy zależy od jego przyczyny. W przypadku wtórnego bólu głowy bardzo ważne jest rozpoczęcie leczenia choroby podstawowej. W leczeniu bólu głowy stosowane są leki przeciwbólowe, a także inne metody walki z bólem.
Domowe sposoby na ból głowy
Domowe sposoby radzenia sobie z bólem mogą ograniczyć stosowanie leków, a czasem stać się dla nich alternatywą. Ich dobór często podyktowany jest przyczyną bólu. Domowe sposoby na gól głowy to:
- nawodnienie ogranizmu,
- odpoczynek i techniki relaksacyjne,
- masaż karku i ramion,
- akupresura,
- zaczerpnięcie świeżego powietrza
- aromaterapia.
Czytaj też:
Domowe sposoby na ból głowy – co warto pić, jeść i jak pomóc sobie skutecznie?Czytaj też:
Mroczki przed oczami. To może być objaw migreny z aurąCzytaj też:
Udar mózgu – rodzaje, przyczyny, objawy i pierwsza pomoc
Źródła:
- A. Stępień, Neurologia, Tom 2, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa, 2020
- A. Stępień, Neurologia, Tom 3, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa, 2022
- A. Stępień, Bóle głowy – diagnostyka i leczenie, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2004
- A. Stępień, Bóle głowy Patofizjologia – diagnostyka – leczenie. Medical Tribune Polska, Warszawa, 2017