Obecnie toksyczność selenu jest diagnozowana na podstawie obecności cech selenozy u ludzi, ponieważ nie znamy dokładnych parametrów biochemicznych ani przedklinicznych.
Czytaj też:
Oznaki niedoboru selenu. Czy rozpoznajesz je u siebie?
Toksyczność selenu – wykrywanie u zwierząt i ludzi
Toksyczność selenu u zwierząt została wykryta na podstawie występowania objawów neurologicznych i mięśniowych u bydła w latach trzydziestych XX wieku. Było to nazywane chorobą alkaliczną i obecnie uważa się, że są różne stadia tego stanu.
Objawy kliniczne obejmują utratę lub upośledzenie wzroku, nieprawidłowy chód, złe odżywianie i paraliż. W chorobach alkalicznych zwierząt występuje wypadanie włosów, zdeformowane i łuszczące się kopyta, nadżerki stawów, niedokrwistość oraz problemy sercowo-naczyniowe, wątrobowe i nerkowe.
U zwierząt toksyczność selenu była również związana z nieprawidłowym rozwojem płodu u bydła, świń i owiec, ale z bezpłodnością i większym odsetkiem płodów potomstwa i zgonów płodów.
Przewlekła toksyczność selenu
Objawy toksyczności zależą od drogi jego zażycia.
Wdychanie selenu
Wdychanie związków selenu powoduje podrażnienie błon oddechowych, obrzęk płuc, zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc. Ekspozycja na pył selenu powoduje również podrażnienie błon śluzowych, krwawienie z nosa i kaszel, oprócz innych objawów.
Inne objawy obejmują wymioty i nudności, problemy sercowo-naczyniowe, bóle głowy i złe samopoczucie oraz podrażnienie oczu.
Spożycie selenu
Długotrwałe spożycie nadmiernej ilości selenu może dotyczyć zarówno organicznych, jak i nieorganicznych form w żywności lub wodzie. Objawy przewlekłej toksyczności selenu lub selenozy pojawiają się najpierw jako czosnkowy zapach w oddechu i metaliczny posmak w ustach. Następnie u ponad 70-75% pacjentów pojawiają się objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności lub biegunka, zmęczenie i drażliwość oraz bóle stawów.
Inne charakterystyczne cechy to utrata umysłu, parestezje, hiperrefleksja, zmiany paznokci powodujące ich łamliwość, deformację i utratę paznokci, łysienie, przebarwienia i utratę zębów oraz wysypki skórne. Są one widoczne u ponad 60-65% pacjentów.
Ostra toksyczność selenu
Ostra toksyczność objawia się zespołem ostrej niewydolności oddechowej, zawałem mięśnia sercowego, niewydolnością nerek, objawami naczyniowymi, takimi jak tachykardia i zaczerwienienie twarzy, cechami neurologicznymi, w tym drżeniem, drażliwością i bólami mięśni. Często obserwuje się nieprawidłowości w EKG, takie jak odwrócenie załamka T i wydłużenie odstępu QT, a śmierć jest spowodowana opornym niedociśnieniem.
Czytaj też:
Żywność, która zwalcza tłuszcz. Dzięki niej zachowasz zgrabną talię bez uczucia głodu
Przyczyny selenozy
Przyczyny selenozy obejmują spożycie nadmiernej ilości selenu, jak w przypadku regularnego podjadania orzechów brazylijskich, które mogą zawierać do 90 mcg selenu w jednym orzechu. Istnieje również wiele innych roślin, które mają zdolność koncentracji selenu pobieranego z gleby i są one określane jako akumulatory selenu.
W przeciwieństwie do normalnej zawartości selenu wynoszącej 10 ppm, nawet gdy rosną na glebie bogatej w selen, akumulatory selenu mogą mieć stężenie w tysiącach ppm. Stwierdzono, że Astragalus racemosus ma stężenie prawie 15 000 ppm selenu.
Rośliny te mogą rosnąć tylko na glebach selenowych i nazywane są pierwotnymi wskaźnikami selenu. Chociaż występują głównie w Ameryce Północnej, niektóre gatunki rosną w Australii. Istnieją również inne akumulatory selenu, które mogą rosnąć na glebach ubogich w selen i są to wtórne akumulatory glebowe.
Toksyczne związki selenu
Najbardziej toksycznym związkiem selenu po inhalacji jest selenowodór. Inne toksyczne związki to dwutlenek selenu, selenin sodu i siarczek selenu. Selenin sodu jest najbardziej toksycznym związkiem po spożyciu doustnym.
Siarczek selenu jest powiązany z występowaniem guzów wątroby i płuc u myszy i szczurów po podaniu doustnym i jest rakotwórczy z grupy B2 zgodnie z klasyfikacją EPA. Selen pierwiastkowy ma niską toksyczność po podaniu doustnym.
EPA sklasyfikowała selen pierwiastkowy jako grupę D, której nie można sklasyfikować jako czynnik rakotwórczy dla ludzi, a siarczek selenu jako grupę B2, prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi.
Przyczyny toksyczności selenu
Ekspozycja na selen następuje głównie poprzez żywność, a na niektórych obszarach, na których występują gleby z wysoką zawartością selenu, przez wodę pitną. Narażenie drogą powietrzną jest rzadkie, ale narażenie zawodowe jest możliwe w przypadku procesów chemicznych odzyskiwania selenu, rzemiosła malarskiego i przemysłu metalowego. Chemikalia do barwienia broni palnej zawierają wysokie stężenie selenu i często są zaangażowane w ostre zatrucia. Potencjalne źródła toksycznych poziomów selenu to astragal i spożycie miedzi.
Toksyczny poziom selenu
Niektóre agencje zaproponowały chroniczny referencyjny poziom narażenia wynoszący 0,02 mg / m3 dla selenu i jego związków oraz 0,00008 mg / m3 dla selenowodoru, w oparciu o wyniki badań u ludzi z selenozą i świnek morskich z toksycznością inhalacyjną selenu.
Czytaj też:
Selen i arsen mogą być istotne dla rozwoju kobiecych nowotworów