- Czym są zaburzenia lękowe (stany lękowe)?
- Rodzaje zaburzeń lękowych (stanów lękowych)
- Gdzie szukać przyczyn lęku? Oto najczęstsze przyczyny zaburzeń lękowych
- Jakie symptomy zaburzeń lękowych pojawiają się najczęściej? Czy częste są objawy somatyczne?
- Diagnostyka zaburzeń lękowych
- Inhibitory wychwytu, ćwiczenia oddechowe i aktywność. Leczenie zaburzeń lękowych
Lęk jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie lub stres, ale gdy jest zbyt silny, długotrwały lub występuje bez wyraźnego powodu, zaczyna utrudniać lub wręcz uniemożliwiać codzienne funkcjonowanie, obniżając jakość życia. Stany lękowe to często spotykane zaburzenia psychiczne, które charakteryzują się nadmiernym i nieadekwatnym do zaistniałej sytuacji uczuciem lęku lub niepokoju. Szacuje się, że na zaburzenia lękowe cierpi blisko 4,5% ludzkiej populacji, jednak niektórzy specjaliści twierdzą, że stany lękowe mogą występować nawet u 7-28% ludzi na całym świecie.
Czym są zaburzenia lękowe (stany lękowe)?
Zaburzenia lękowe (nerwica lękowa, zaburzenia nerwicowe) są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Stany lękowe związane są z nieuzasadnionym lub nadmiernym lękiem i niepokojem, które osoba chora odczuwa w różnych sytuacjach życiowych. Stanom lękowym towarzyszą bardzo nieprzyjemne objawy somatyczne. U wielu chorych zaburzenia lękowe (stany lękowe) wywołują napady paniki, których unikanie, staje się przyczyną kolejnych problemów. Z roku na rok zwiększa się odsetek osób, u których okresowo lub stale występują stany lękowe. Wielu chorych nie trafia do specjalisty i stara się leczyć na własną rękę, stosując np. zioła na uspokojenie. To błąd, który może doprowadzić do pogorszenia się kondycji zdrowotnej oraz nasilenia objawów zaburzeń lękowych. Co więcej, zaburzenia lękowe bywają traktowane przez otoczenie osoby chorej w sposób lekceważący. Należy unikać takiej postawy, bo stany lękowe związane są z poważnymi zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu. Na skutek ciągłego odczuwania lęku i niepokoju oraz występowania objawów somatycznych u osoby chorej mogą pojawić się np. myśli samobójcze.
Rodzaje zaburzeń lękowych (stanów lękowych)
Zaburzenia lękowe mogą przybierać różne formy, w zależności od rodzajów lęku, jego przyczyn i oddziaływania innych czynników. Najczęściej diagnozowane rodzaje zaburzeń lękowych to m.in.:
- zaburzenia lękowe uogólnione,
- zespół lęku panicznego,
- lęk separacyjny,
- zaburzenia lękowe w postaci fobii (np. fobia społeczna, fobie specyficzne np. arachnofobia, agorafobia),
- zaburzenie obsesyjno-kompulsywne,
- zaburzenia lękowe mieszane.
Wspólną cechą zaburzeń lękowych (stanów lękowych) jest odczuwanie nieuzasadnionego lęku w różnych sytuacjach i na skutek oddziaływania na organizm różnych czynników. Lęk może być skierowany na określone obiekty, sytuacje lub zdarzenia (np. fobia społeczna, która objawia się odczuwaniem lęku w sytuacjach społecznych), utrzymywać się przez długi czas lub ujawniać się pod postacią nagłych i intensywnych napadów (np. napady paniki) i być związany z traumą lub stresem (np. zespół stresu pourazowego). Zaburzenia lękowe (stany lękowe) mogą też współwystępować z innymi zaburzeniami psychicznymi (np. zaburzenia depresyjne, zaburzenia odżywiania).
Gdzie szukać przyczyn lęku? Oto najczęstsze przyczyny zaburzeń lękowych
Przyczyny zaburzeń lękowych nie zostały w pełni poznane. Do rozwoju zaburzeń lękowych przyczyniają się różne czynniki. Zaliczamy do nich:
- czynniki biologiczne – stany lekowe mogą wskazywać na różne choroby np. choroby serca, zaburzenia hormonalne i niedobory żywieniowe, a także zaburzenia w wydzielaniu serotoniny i dopaminy oraz niski poziom kwasu GABA;
- czynniki genetyczne – stany lękowe często występują rodzinnie;
- czynniki psychologiczne i czynniki środowiskowe – stany lękowe mogą zostać wywołane przez m.in. ciężki stres, traumatyczne przeżycie (np. śmierć bliskiej osoby, wypadek, molestowanie seksualne), zaniedbywanie w okresie dzieciństwa, przemoc fizyczną i psychiczną, zbyt wysokie wymagania ze strony otoczenia, utrwalony sposób myślenia i działania w określonych sytuacjach, trudne warunki życia, dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej.
Istotną rolę w rozwoju zaburzeń lękowych odgrywają substancje psychoaktywne, które prowadzą do uzależnienia i występowania objawów odstawiennych (np. nikotyna, alkohol, narkotyki miękkie i twarde). Nasilenie objawów lęku często powoduje stosowanie stymulującej układ nerwowy kofeiny.
Jakie symptomy zaburzeń lękowych pojawiają się najczęściej? Czy częste są objawy somatyczne?
Objawy zaburzeń lękowych dzieli się na trzy grupy. Wyróżniamy:
- objawy psychopatologiczne lęku – dotyczą sfery emocjonalnej oraz sfery poznawczej (np. martwienie się, uczucie zagrożenia, wewnętrzny niepokój, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci, derealizacja, przewlekłe zmęczenie);
- objawy behawioralne lęku – dotyczą reakcji na sytuacje, które wywołują lęk (np. niepokój ruchowy, wzmożone reakcje na zaskoczenie lub przestrach, mutyzm, fuga dysocjacyjna);
- objawy wegetatywno-somatyzacyjne – związane z nadmiernym pobudzeniem układu autonomicznego (objawy somatyczne takie jak np. suchość w ustach, drżenie ciała, kołatania serca, bóle brzucha, zawroty głowy, bóle głowy, zaburzenia snu).
Najczęściej występujące objawy zaburzeń lękowych to m.in.:
- nieuzasadnione uczucie lęku i niepokoju,
- poczucie zagrożenia,
- poczucie braku kontroli,
- drażliwość,
- myśli katastroficzne,
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (np. bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka),
- częste oddawanie moczu,
- drżenie mięśni rąk i nóg,
- kołatanie serca,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- zawroty głowy,
- bóle i zawroty głowy,
- uczucie zbliżającego się omdlenia,
- uczucie braku oddechu,
- parestezje,
- zaburzenia snu,
- napady paniki,
- ogólne złe samopoczucie.
Diagnostyka zaburzeń lękowych
Stan lękowy wymaga specjalistycznej diagnostyki, która obejmuje wykonanie badań ukierunkowanych na wykrycie chorób somatycznych oraz konsultację psychiatryczną. Wstępnie stany lękowe może wykryć psycholog.
Inhibitory wychwytu, ćwiczenia oddechowe i aktywność. Leczenie zaburzeń lękowych
Leczenie zaburzeń lękowych dobierane jest do potrzeb pacjenta, uwzględniając terapię psychologiczną (np. terapia poznawczo-behawioralna) i przyjmowanie przepisanych przez lekarza psychiatrę farmaceutyków (np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne).
Istotną rolę w leczeniu zaburzeń lękowych, które minimalizują m.in. dolegliwości somatyczne i inne objawy chorobowe odgrywa wsparcie bliskich chorego oraz techniki relaksacyjne, które ułatwiają radzenie sobie ze stresem (np. głębokie oddychanie, medytacja) i codzienne funkcjonowanie. Chorzy cierpiący na różnego rodzaju stany lękowe powinni również zadbać o regularną aktywność fizyczną, stosować dietę bogatą w składniki odżywcze i unikać używek.
Czytaj też:
Chudniesz nagle i bez wyraźnego powodu? Nie lekceważ tego, to może być objaw chorobyCzytaj też:
Korzystanie ze smartfona poważnie szkodzi nastolatkom. Ile czasu dziennie przed telefonem to za dużo?
Źródła:
- Anna Nitka-Siemińska, Zaburzenia lękowe – charakterystyka i zasady leczenia, Forum Medycyny Rodzinnej, 8 (1), s. 37–43, 2014
- P. Gałecki, A. Szulc, Psychiatria, Tom 1-2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2023
- P. Gałecki, A. Szulc, Badanie Stanu Psychicznego Rozpoznanie Według ICD-11, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2022
- Harald J. Freyberger, Wolfgang Schneider, Rolf-Dieter Stieglitz, Kompendium psychiatrii, psychoterapii, medycyny psychosomatycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005