Plemniki stanowią bardzo ważny składnik produkowanej przez mężczyzn spermy. Budowa plemnika uwzględnia główkę, szyjkę, wstawkę i ogon (witkę). Plemniki mają zdolność do aktywnego ruchu, dzięki czemu mogą dotrzeć do jajowodu, gdzie znajduje się gotowa do zapłodnienia komórka jajowa. Jeżeli dojdzie do spotkania gamety męskiej i żeńskiej, to w bańce jajowodu powstaje zygota, która następnie wędruje do jamy macicy.
Wytwarzanie plemników przez organizm rozpoczyna się w okresie pokwitania, czyli dojrzewania płciowego. Do zapłodnienia zdolne są już pierwsze z wytwarzanych przez nastoletnich chłopców plemniki. Niestety, nadal młodzież wierzy w mit bezpiecznego pierwszego razu, co sprawia, że pierwsze zbliżenia kończą się nastoletnią ciążą.
Plemniki – co warto o nich wiedzieć?
W męskim nasieniu znajduje się średnio 100 milionów plemników – tyle komórek rozrodczych znajduje się w jednej porcji nasienia, rozpoczynając wyścig do zapłodnienia podczas każdego stosunku. Oczywiście, zapłodnienie możliwe jest jedynie, gdy kobieta jajeczkuje, czyli raz w każdym cyklu menstruacyjnym, który trwa średnio 28 dni. W zależności od dnia owulacji do zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik dochodzi na kilka godzin lub nawet kilka dni od stosunku.
Plemniki to „sprytne” i bardzo ruchliwe gamety, których celem jest zapłodnienie komórki jajowej. W momencie ejakulacji, czyli wytrysku nasienia, rozpoczynają one wyścig w drogach rodnych kobiety. Wygra go najsilniejszy i najruchliwszy plemnik. Jakość nasienia jest niezwykle ważna, jeżeli mężczyźnie zależy na poczęciu dziecka. Niestety, coraz więcej mężczyzn zmaga się z problemem niepłodności, co jest skutkiem m.in. prowadzenia niezdrowego trybu życia, a także zapominania o tym, że o jądra, które są „fabryką” komórek rozrodczych, trzeba właściwie dbać. Produkcja plemników odbywa się poza wnętrzem ciała mężczyzny, bo proces spermatogenezy wymaga odpowiedniej temperatury – w mosznie panują optymalne warunki do produkcji plemników, jednak mężczyźni często w negatywny sposób wpływają na zdrowie jąder, zaburzając proces powstawania gamet.
Jakość spermy a szanse na zapłodnienie
Jakość spermy ma ogromne znaczenie podczas starania się o dziecko. Badania dowodzą, że u coraz większego odsetka mężczyzn pojawiają się problemy z płodnością, których można uniknąć, stosując się do prostych zasad dbania o ogólny stan zdrowia i unikając m.in. przegrzewania jąder, w których powinna panować odpowiednia temperatura, wpływająca na efektywność produkcji i proces wstępnego dojrzewania plemników.
Do zapłodnienia komórki jajowej może dojść jedynie wówczas, gdy w ejakulacie znajduje się odpowiednio dużo ruchliwych plemników. Mogą one przetrwać w sprzyjających warunkach, jakie panują w drogach rodnych kobiety w okresie owulacji, nawet 5-7 dni. Aby tak się stało, konieczna jest obecność odpowiedniej ilości śluzu, który nie tylko chroni plemniki przed niekorzystnym oddziaływaniem kwaśnego środowiska pochwy, ale także ułatwia im poruszanie się. Co więcej, plemniki są w stanie przetrwać dłużej, gdy cechują się odpowiednim zdrowiem.
Czy wygląd spermy ma znaczenie?
Choć plemniki są mikroskopijnych rozmiarów, to gołym okiem możemy dostrzec zmiany w wyglądzie spermy, które wskazują na niską jakość nasienia. To m.in. niewielka objętość ejakulatu, a także zmiana jego zabarwienia lub konsystencji. Zdrowa sperma ma biały lub szarawy kolor i lekko zasadowy odczyn. Aby mogło dojść do zapłodnienia, sperma powinna zostać wprowadzona do dróg rodnych kobiety z odpowiednią prędkością. Intensywny wytrysk ułatwia plemnikom dotarcie do komórki jajowej.
Problemy z jakością nasienia są obecnie dość częste, jednak jakość ejakulatu można poprawić, zwiększając tym samym szansę na poczęcie dziecka. Jeżeli brak jest możliwości naturalnego zapłodnienia, to alternatywnym rozwiązaniem jest m.in. zapłodnienie in vitro.
Jak przebiega proces spermatogenezy?
Na przebieg procesu spermatogenezy mają wpływ męskie hormony płciowe. Jednym z nich jest testosteron, którego wytwarzanie przez organizm znacząco się zwiększa w okresie dojrzewania płciowego. Kontrolę nad procesem wytwarzania plemników sprawują podwzgórze i przysadka mózgowa. Aby sperma miała wysoką jakość, organizm mężczyzny musi produkować odpowiednią ilość hormonów.
Sam proces powstawania i dojrzewania plemników trwa ponad 2 miesiące (średnio 74 dni). Życie plemników rozpoczyna się w plemnikotwórczych komórkach jąder. Męskie gamety produkowane są w kanalikach nasiennych jąder, skąd wędrują do najądrzy, gdzie odbywa się proces dojrzewania plemników. Dojrzałe plemniki oczekują w najądrzach do momentu wytrysku. Proces spermatogenezy trwa nieprzerwanie przez całe życie mężczyzny, jednak wraz z upływem lat, zmniejsza się jakość spermy oraz pojawiają się zaburzenia funkcji seksualnych, co ma związek z obniżeniem się poziomu hormonów płciowych w organizmie. O niskim poziomie testosteronu świadczy m.in. spadek libido.
Ile żyją plemniki?
Jak już zostało wspomniane, bardzo żywotne plemniki mogą przetrwać w drogach rodnych kobiety od 5-7 dni. To jednak nie jest średnia, bo tak doskonały wynik osiągają jedynie najlepsi z najlepszych. Na ruchliwość i żywotność plemników wpływa wiele czynników. Jeżeli do wytrysku dojdzie w sprzyjającym przeżyciu plemników czasie, to średnio żyją one około 3 doby. Brak odpowiedniej ilości śluzu zmniejsza żywotność plemników do około 24 godzin. Żywotność i ruchliwość plemników to kwestie indywidualne, które zależą m.in. od stanu zdrowia mężczyzny i momentu, w którym doszło do wytrysku.
Nie ma możliwości, aby do zapłodnienia doszło podczas kontaktu zewnętrznych narządów płciowych kobiety ze spermą, która znajduje się np. na ręczniku, prześcieradle lub w napełnionej wodą wannie. Plemniki poza ludzkim organizmem żyją około kilkunastu godzin, jednak nie są w stanie przebyć długiej drogi z okolicy sromu do jajowodu, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Wszystkie opowieści na temat zajścia w ciążę np. podczas kąpieli w basenie, w którym znajdowała się sperma, trzeba włożyć pomiędzy bajki.
Co wpływa na produkcję plemników?
Produkcja plemników zależy nie tylko od poziomu męskich hormonów płciowych. Na efektywność spermatogenezy oraz żywotność i ruchliwość plemników wpływają również czynniki środowiskowe.
Do najważniejszych czynników, które mogą w negatywny sposób wpływać na produkcję spermy, zaliczamy przede wszystkim wysoką temperaturę. Przegrzewanie jąder może odbić się na jakości spermy, zaburzając proces spermatogenezy, który zachodzi w odpowiedniej temperaturze – jest ona o kilka stopni niższa od fizjologicznej temperatury ciała. Do przegrzewania jąder dochodzi najczęściej na skutek noszenia obcisłych spodni i obcisłej bielizny ze sztucznych, nieprzepuszczających powietrza włókien, jednak to nie jedyna przyczyna wzrostu temperatury w okolicy jąder. Do znacznego wzrostu temperatury w okolicy intymnej dochodzi także na skutek trzymania na kolanach laptopa.
Nie mniej ważny wpływ na jakość nasienia ma ogólny stan zdrowia i styl życia. Nasienie mężczyzn często sięgających po używki może cechować się bardzo niską jakością. Palenie papierosów i picie alkoholu może doprowadzić nie tylko do tego, że nasienie nie będzie zawierało odpowiedniej ilości ruchliwych plemników, ale także wpłynąć na jakość materiału genetycznego, która decyduje o zdrowiu mającego przyjść na świat dziecka. Także dieta ma wpływ na jakość nasienia i długość życia plemników. Jeżeli jest bogata w produkty wysoko przetworzone, to jakość nasienia może ulec znacznemu obniżeniu. Warto wiedzieć, że pozytywnie na plemniki wpływa odpowiedni poziom witamin i minerałów w organizmie. Na jakość nasienia wpływają m.in. kwas foliowy, selen, cynk oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.
Ile plemników potrzeba do zapłodnienia?
Wystarczy jeden plemnik, aby doszło do zapłodnienia komórki jajowej. Warto wiedzieć, że niewielka ilość plemników znajduje się w wydzielinie z penisa, dlatego w sprzyjających warunkach może dojść do zapłodnienia jeszcze przed wytryskiem, jednak taka sytuacja nie zdarza się często.
Czytaj też:
Białe lub czerwone krostki na penisie – co mogą oznaczać?