Pandemia skróciła życie mężczyzn o 1,5 roku. Przyczyną jest nie tylko COVID-19

Raport GUS „Trwanie życia w 2020 roku” pokazuje, jak druzgocący wpływ epidemia COVID-19 miała na zdrowie Polaków. W ostatnich 30 latach długość życia w Polsce rosła (co prawda powoli, bo w ostatnich latach tylko ok. 2,5 miesiąca rocznie). W 2020 r. po raz pierwszy od wielu lat – oczekiwana długoś życia jest krótsza. Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Polska zajęła dopiero 29. miejsce (na 36 państw uwzględnionych w danych Eurostatu).

Przyczyną jest nie tylko COVID-19; ale przede wszystkim choroby układu krążenia, nowotwory i choroby układu oddechowego.

Krótsze życie mężczyzn niż kobiet to przede wszystkim efekt stylu życia: mężczyźni w Polsce częściej palą papierosy, gorzej się odżywiają i mniej się ruszają. Rzadziej chodzą na badania profilaktyczne, stąd późniejsze wykrywanie chorób i gorsze rokowanie.

Czytaj też:
Dokonaj przeglądu swojego zdrowia – lista badań dla każdego mężczyzny

Palenie papierosów i otyłość

Choć trend się zmienia i dziś mężczyźni częściej rzucają palenie niż kobiety, to jednak nadal regularnie pali papierosy ok. 28 proc. mężczyzn. Ta liczba spada, jednak bardzo powoli, a jeśli wziąć pod uwagę rosnącą liczbę mężczyzn palących e-papierosy, to problem palenia wcale się nie zmniejsza. Eksperci podkreślają, że zamiana z papierosa na e-papieros na dłuższą metę nie zawsze jest skuteczna, ponieważ utrzymuje się nawyk palenia i wiele osób po pewnym czasie wraca do papierosów.

Dym tytoniowy zwiększa nie tylko ryzyko rozwoju raka płuca, ale też 13 innych nowotworów, a także chorób serca i naczyń mózgowych.

Męską plagą w Polsce jest nadwaga i otyłość (już przed pandemią nadwagę miało ponad 65 proc. mężczyzn, a otyłość 15 proc.). Epidemia COVID-19 i opatrznie rozumiane hasło „Zostań w domu” spowodowały, że średnio każdemu Polakowi w okresie półtora roku przybyło kilka kilogramów. – Najbardziej ucierpieli ci, którzy już wcześniej mieli nadwagę i otyłość: im przybyło najwięcej kilogramów – potwierdza prof. Paweł Bogdański, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. W przypadku niektórych nowotworów (rak jelita grubego, nerek, wątroby) otyłość jest nawet poważniejszym czynnikiem ryzyka niż palenie papierosów, a gdy te dwa czynniki nakładają się na siebie, ryzyko jeszcze bardziej rośnie.

Czytaj też:
Rak prostaty – co roku ginie przez niego 5 tys. Polaków, bo... wstydzą się badać. Urolog ostrzega

Palenie papierosów, nadwaga i otyłość to najpoważniejsze czynniki ryzyka dwóch najczęstszych przyczyn zgonów mężczyzn: chorób układu krążenia i nowotworów, a także cukrzycy typu 2, która (nieleczona lub nieprawidłowo leczona) potrafi skrócić życie o 10 lat.

Profilaktyka nie tylko 40 Plus

Od 1 lipca każdy mężczyzna w Polsce może skorzystać z bezpłatnych badań profilaktycznych w ramach pakietu Profilaktyka 40 Plus. Pakiet dla mężczyzn obejmuje: pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie, obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI), ocenę miarowości rytmu serca, a także takie badania jak: morfologia, stężenie cholesterolu całkowitego (albo kontrolny profil lipidowy), stężenie poziomu glukozy, oznaczenie hemoglobiny glikowanej HbA1c, kreatyniny, badanie ogólne moczu, kwasu moczowego, krwi utajonej w kale oraz badanie PSA.

Można w ten sposób wykryć czynniki ryzyka chorób układu krążenia i części nowotworów, dlatego warto zalogować się na Internetowe Konto Pacjenta, wypełnić ankietę i zapisać się na badania.

W pakiecie 40 Plus znalazło się ważne badanie PSA (w kierunku raka prostaty). To dziś już najczęstszy nowotwór u mężczyzn w Polsce (wyprzedził pod tym względem raka płuca). Co roku taką diagnozę słyszy ok. 16 tys. mężczyzn, a 5 tys. co rok umiera. Rak prostaty długo nie daje objawów (albo są one nieznaczne i przypominają objawy łagodnego rozrostu gruczołu krokowego), dlatego jedynym sposobem wczesnego wykrycia są badania profilaktyczne. Chociaż nie istnieje marker raka prostaty, to wiele mówi wynik PSA, czyli marker gruczołu krokowego. Wykonanie pierwszego badania PSA zaleca się już w wieku ok. 40-45 lat, a nawet wcześniej, jeśli w rodzinie występował rak prostaty (ryzyko zachorowania jest wtedy aż 11 razy większe).

Czytaj też:
Mężczyźni częściej umierają na COVID-19, ale rzadziej otrzymują szczepionki

– Przed badaniem trzeba pamiętać o „zasadzie 48 godzin”; w tym okresie nie powinno się współżyć, żeby nie doszło do ejakulacji, gdyż może to spowodować podniesienie poziomu PSA – mówi dr n. med. Iwona Skoneczna, onkolog.

– PSA to bardzo wartościowy test, jednak nie jest to marker nowotworowy, tylko marker gruczołu krokowego. Również stan zapalny może spowodować podwyższenie wartości PSA powyżej przyjętej normy laboratoryjnej. Wynik PSA w granicach normy nie oznacza, że raka nie ma, dlatego konieczne jest nie tylko badanie, ale też wizyta u urologa, dokładnie zebrany wywiad dotyczący dolegliwości oraz zadecydowanie o dalszych testach diagnostycznych – tłumaczy prof. Piotr Chłosta, prezes Polskiego Towarzystwa Urologicznego. Namawia, by każdy mężczyzna po 40. roku życia raz w roku poszedł do urologa, szczególnie jeśli w rodzinie zdarzały się wcześniej zachorowania na raka gruczołu krokowego.

Badania pozwalają chorobę wykryć wcześnie, gdy jest ograniczona do narządu, co umożliwia całkowite wyleczenie.

Mężczyźni w wieku 50-74 lata, którzy palą lub palili papierosy (w ilości więcej niż 20 paczkolat, czyli np. paczkę dziennie przez 20 lat) powinni zgłosić się na badanie za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej. Jest całkowicie bezpłatne, można je wykonać w sześciu ośrodkach w Polsce (bez skierowania). Pozwala wykryć na wczesnym etapie raka płuca, kiedy jest jeszcze możliwe jego wyleczenie. A to pierwszy męski zabójca, jeśli chodzi o choroby nowotworowe.

Po raku płuca drugim zabójcą mężczyzn w Polsce spośród nowotworów jest rak jelita grubego. Z jego powodu co roku umiera 6,5 tys. mężczyzn. Dlatego ważnym badaniem dla po 50-55. roku życia jest kolonoskopia, która pokazuje podejrzane zmiany w jelicie grubym (jeśli ktoś w bliskiej rodzinie chorował na raka jelita grubego, pierwszą kolonoskopię trzeba wykonać w wieku 40 lat – albo o 10 lat wcześniej niż wiek najmłodszej osoby, która chorowała w rodzinie).

Męska psychika

Mężczyźni mniej chętnie niż kobiety zgłaszają się na badania profilaktyczne, mniej chętnie też dbają o swoją psychikę. Tymczasem zdrowie psychiczne ma wpływ na to, co dzieje się z organizmem, a w okresie epidemii COVID-19 aż o 30 proc. wzrosła liczba przypadków depresji i zaburzeń lękowych.

U mężczyzn depresja może przebiegać w sposób mniej typowy: zamiast smutku, przygnębienia i niechęci do działania może pojawiać się drażliwość, nerwowość, nagłe wybuchy gniewu i złości, często z towarzyszącym nadużywaniem alkoholu.

Depresja u mężczyzn zwykle długo pozostaje nierozpoznana i nieleczona, bo wciąż w wielu środowiskach pokutuje mit, że mężczyzna musi być silny, a wizyta u psychologa czy psychiatry to dowód na nieradzenie sobie z wyzwaniami.

Aż 80-85 proc. samobójstw w Polsce to samobójstwa mężczyzn. – Mężczyzna bardzo potrzebuje poczucia, że kontroluje sytuację, dlatego trudniejsze są dla niego czasy, gdy jest dużo niepewności, jak obecnie – zaznacza dr Sławomir Murawiec, psychiatra. Zaznacza, by nie wstydzić się iść do lekarza, jeśli pojawiają się niepokojące objawy. – Im wcześniej zareagujemy, tym lepiej, gdyż depresja ma wpływ nie tylko na zdrowie psychiczne, ale też fizyczne. Lecząc depresję, ratujemy się też przed chorobami serca czy cukrzycą. Ratujemy swoje życie – mówi dr Murawiec. W wielu miejscach w Polsce coraz sprawniej funkcjonują Centra Zdrowia Psychicznego, gdzie można się zgłosić, by uzyskać pomoc. Pełna lista znajduje się na stronie czp.org.pl.