Pilne zmiany do wprowadzenia

Dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka, dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego, dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, członek Rady NFZ

1. Dalsza cyfryzacja w ochronie zdrowia

W żadnym innym działaniu nie upatruję tak istotnej szybkiej poprawy efektywności systemu ochrony zdrowia. Wszystkie inne procesy optymalizacyjne będą wymagały znacznie więcej pracy, są dużo bardziej ewolucyjne, wymagają merytorycznego i emocjonalnego zaangażowania bardzo wielu przedstawicieli sektora ochrony zdrowia, który jest dziś wyczerpany doświadczeniami pandemii, ale też atmosferą wszechogarniającego kryzysu gospodarczego, mimo że sektor ochrony zdrowia w danych statystycznych ma się całkiem dobrze, gdyż rosną nakłady i jest znaczący przyrost wynagrodzeń. Dotychczasowe doświadczenia cyfryzacji udowodniły, że sięgnięcie po nowoczesne narzędzia e-Zdrowia jest bardzo korzystne zarówno dla pacjentów, jak i dla personelu medycznego, zmienia na korzyść warunki pracy, a to one w największym stopniu wpływają na satysfakcję i wydajność. Samo wynagrodzenie jest tylko jednym z elementów systemu motywacji, paradoksalnie krótkotrwale ją zwiększa, chroniąc bardziej przed demotywacją – niestety w Polsce warunki pracy nadal są postrzegane jako nieprzyjazne i utrudniające funkcjonowanie profesjonalistów medycznych. Dlatego tak ważne są inwestycje w ich unowocześnienie.

Jeśli chodzi o cyfryzację, to na dziś kluczowe jest wyposażenie POZ w narzędzia umożliwiające skuteczne wdrożenia opieki koordynowanej. Brak narzędzi informatycznych lub trudności w ich pozyskaniu nie powinny stać się barierą dla tego procesu. Od 1 października mają wejść nowe pakiety diagnostyczne, system zarządzania chorobą, ale doskonale wiemy, że nowy model opieki nad pacjentami w opiece podstawowej efektywnie się zmaterializuje, gdy w placówkach będą dostępne odpowiednio rozbudowane systemy informatyczne. Drugim obszarem cyfryzacji powinna być dynamiczna praca nad e-rejestracją oraz upowszechnieniem elektronicznej dokumentacji medycznej. Dzięki temu mogłaby nastąpić rewolucyjna poprawa efektywności w organizacji opieki. Dzięki e-rejestracji moglibyśmy też urealnić naszą wiedzę o kolejkach i czasie oczekiwania na wizytę u lekarza.

2. Reforma systemu zdrowia publicznego, czyli profilaktyki

Nie rozwiążemy problemów w ochronie zdrowia, jeśli nie uda nam się doprowadzić do sytuacji, kiedy Polacy zaczną zmieniać swoje zachowania i będą chcieli aktywnie uczestniczyć w programach profilaktycznych. Dziś mankamentem jest wielość ośrodków, które prowadzą profilaktykę, i brak koordynacji tej sfery. Dlatego konieczne są nowa organizacja i modele finansowania systemu zdrowia publicznego. Liczymy na to, że koncepcja opracowywana przez NIZP-PZH wniesie nową jakość i stworzy nowe szanse dla wzrostu wartości zdrowotnej w naszym kraju. To powinna być bardzo ważna zmiana systemowa.

3. Ustawa o jakości

Wierzę, że 2023 rok będzie rokiem wdrażania ustawy o jakości. Do systemu ochrony zdrowia wpływają dziś bardzo duże pieniądze – w najbliższych latach będziemy obserwowali największy przyrost, wynikający m.in. z ustawy 7 proc. PKB. Jeśli jednak pieniądze na zdrowie będą tylko powiązane ze świadczeniami i strukturą zasobów, a nie jakością, bezpieczeństwem i efektywnością leczenia, to będzie to znów czas straconych szans. Sektor ochrony zdrowia powinien być zorientowany na poprawę wyników leczenia i doświadczeń pacjentów w relacji do ponoszonych kosztów. Jeśli te ostatnie rosną bez wzrostu tych pierwszych, to wszyscy jesteśmy przegranymi jako obywatele, pacjenci i ubezpieczeni. 2023 rok powinien być rokiem jakości i bezpieczeństwa pacjenta – jak wspominał niedawno minister Adam Niedzielski. Mimo wojny, kryzysu i kolejnej fali epidemii jakość leczenia powinna być priorytetem. W przeciwnym wypadku nadal będziemy mieć rzesze niezdiagnozowanych pacjentów, nieoptymalne terapie, w konsekwencji stracone zdrowie, a często i życie, o czym świadczą wskaźniki epidemiologiczne nadmiarowych zgonów. Koncentrując się w życiu zawodowym na problemach zarządzania, wiem, że każda zmiana wywołuje opór, szczególnie silny, gdy mamy świadomość braku kompetencji potrzebnych do odnalezienia się w nowej rzeczywistości, a nikt nie udziela nam wsparcia, aby ten deficyt zminimalizować. Dlatego każdej zmianie systemowej powinny towarzyszyć powszechne programy szkoleniowe, wsparcie kompetencyjne i narzędziowe, szeroka komunikacja z interesariuszami już na etapie założeń reformy i jej finalnego kształtu. Reformę należy też pokazywać z perspektywy pacjentów, by stali się jej ambasadorami i wiedzieli, dlaczego tak ważne dla nich są ustawa o jakości i bezpieczeństwie pacjenta oraz inne regulacje modyfikujące zasady organizacji opieki na różnych poziomach systemu.

Filip Nowak, prezes Narodowego Funduszu Zdrowia

Na jesieni planujemy kolejny etap reformy Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Konsekwentnie od października 2021 roku wzmacniamy rolę POZ w systemie opieki zdrowotnej. Po doświadczeniach pilotażowego projektu NFZ – POZ Plus, wiemy, w które elementy POZ warto inwestować i które będą korzystne dla pacjentów.

Od ubiegłego roku w POZ pojawiła się funkcja koordynatora, czyli osoby, która jest pośrednikiem między lekarzem a pacjentem. Koordynator umówi wizytę, przypomni o badaniach profilaktycznych itp. W tym roku dzięki dodatkowym środkom w ramach tzw. budżetu powierzonego poradnie POZ mogą zlecać swoim pacjentom dodatkowe badania, dotychczas zlecane wyłącznie przez lekarzy specjalistów. Oferta POZ jest więc szersza, NFZ płaci za każde badanie, a przede wszystkim pacjent może otrzymać je już w POZ i nie musi czekać na wizytę u specjalisty.

Jesienią tego roku w POZ będzie obecna opieka koordynowana, czyli jeszcze ściślejsza współpraca na linii pacjent – POZ – lekarz specjalista. Lekarz POZ będzie dysponował dodatkowym budżetem na badania diagnostyczne np. holter, echo serca, oraz na konsultacje lekarz POZ – lekarz specjalista (kardiolog, diabetolog, endokrynolog, pulmonolog lub alergolog) i konsultacje specjalista – pacjent. Wejściem dla pacjenta do opieki koordynowanej będzie wykonanie przez lekarza porady kompleksowej, zakończonej ustaleniem rocznego indywidualnego planu opieki medycznej.

Poszerzona zostanie też rola pielęgniarek POZ w zakresie pielęgnacji ran przewlekłych i opieki przejściowej, tzn. opieki nad pacjentem niesamodzielnym, po hospitalizacji. Co istotne, zmiany w POZ zostały przygotowane przez specjalny zespół złożony z praktyków, który działał przy ministrze zdrowia.

W szpitalnictwie i w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej czeka nas nowa kwalifikacja do podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej. Ponadto jeszcze w 2022 roku pojawią się nowe, wyższe wyceny dla chorób wewnętrznych, SOR, izb przyjęć oraz w nocnej i świątecznej opiece zdrowotnej.

Prof. dr hab. n. med. Marcin Czech, prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego, wiceminister zdrowia w latach 2017-2019

Nie sądzę, żeby bardzo dużym wyzwaniem jesienią miała stać się kolejna fala pandemii COVID-19. Nauczyliśmy się już trochę zarządzania pandemią, mamy lepszą sytuację epidemiczną, ponieważ część społeczeństwa jest już uodporniona dzięki szczepieniom lub przechorowaniu, część osób nauczyła się też stosować środki ochrony indywidualnej. Ogólnie świadomość społeczna jest wyższa, wirus czyni dziś mniejsze szkody, a jesienią powinna być też już dostępna szczepionka dwuskładnikowa, chroniąca także przed wariantem Omikron. Dlatego jesienna fala powinna być spokojniejsza, choć nie oznacza to, że można ją lekceważyć. Wydaje mi się, że biorąc od uwagę ochronę zdrowia, nie powinniśmy mieć też większych problemów, jeśli chodzi o kryzys uchodźczy. Największa fala uchodźców już przybyła; moim zdaniem zarządziliśmy tym problemem po mistrzowsku, jeśli chodzi o ochronę zdrowia. Są też dodatkowe pieniądze w systemie ochrony zdrowia, wynikające z ustawy 7 proc. PKB na zdrowie. Dlatego dla mnie najważniejsze priorytety na najbliższy czas to:

1. Integracja rozproszonych systemów informacyjnych, by mieć lepsze podstawy do podejmowania decyzji

W ochronie zdrowia mamy bardzo wiele danych, teraz ważne jest to, żeby lepiej je wykorzystywać do podejmowania decyzji. Myślę m.in. o lepszym zarządzaniu farmakoterapią pacjentów i lepszym przepływie informacji między lekarzem, farmaceutą i pacjentem (dzięki IKP), o wykorzystaniu danych NFZ, danych z programów lekowych, z rejestrów. Ten system warto połączyć, co da podstawy do podejmowania decyzji zarządczych i strategicznych w systemie ochrony zdrowia.

2. Precyzyjniejszy system refundacji wyrobów medycznych

Powinniśmy dążyć do tego, żeby mieć jeden zintegrowany system i ustawę o refundacji leków oraz wyrobów medycznych wraz z odpowiednią ścieżką aplikacji i poziomem finansowania. Decyzje powinny być podejmowane np. na podstawie wytycznych HTA (w tych przypadkach, kiedy to jest możliwe), o wskaźniki jakości, tam gdzie taki parametr byłby odpowiedni. Również producenci powinni móc wnioskować o refundację wyrobów medycznych. Obecnie wyroby medyczne są udostępniane pacjentom poprzez system refundacji (fragmentarycznie), wykaz wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie oraz system świadczeń. Powinniśmy te systemy uporządkować. Niedawno zaadaptowaliśmy rozporządzenie unijne dotyczące wyrobów medycznych i ich klasyfikacji, dlatego dziś aż się prosi, żeby zrobić następny krok i „poukładać” ich refundację.

3. Aktualizacja dokumentu strategicznego Polityka Lekowa

Jako dokument strategiczny Polityka Lekowa Państwa obowiązuje do końca 2022 roku. Uważam, że ważne byłoby jeśli nie stworzenie nowego dokumentu na kolejne lata, to jego aktualizacja. Warto się przyjrzeć obszarom, które na pewno będą wyzwaniem w najbliższych latach, jak np. terapie genowe i komórkowe, finansowanie szczepień ochronnych - zarówno dorosłych, jak i dzieci - które będą kosztowały coraz więcej, gdyż będzie ich coraz więcej. Dobrze byłoby mieć drogowskaz na kolejnych pięć lat, gdyż jest wiele nowych wyzwań w polityce lekowej.

Bartłomiej Chmielowiec, rzecznik praw pacjenta

W strategii wieloletniej określiliśmy trzy główne cele na lata 2020-2023, którymi są: bezpieczeństwo, edukacja i wsparcie. W 2022 roku priorytetem rzecznika praw pacjenta jest dostępność systemu dla pacjenta; od początku roku wraz z zespołem współpracowników intensywnie pracujemy nad tym zagadnieniem. Do końca tego roku przedstawimy rekomendacje, które będą dotyczyły poprawy dostępności do świadczeń. Ponadto wraz z zewnętrznymi ekspertami przygotowujemy takie rozwiązania dla pacjentów z niepełnosprawnościami.

Priorytetem pozostaje też kontynuowanie prac nad rejestrem zdarzeń niepożądanych. Wciąż rozpatrujemy wnioski pacjentów o wypłatę świadczeń kompensacyjnych z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Dotychczas wpłynęło 1165 wniosków, wydaliśmy 370 decyzji, przyznaliśmy łącznie ponad 2 mln 210 tys. zł odszkodowań. Niezmienne istotną kwestią pozostaje dla nas ochrona ogółu praw pacjentów i przeciwdziałanie naruszeniom zbiorowych praw pacjentów, w szczególności dotyczących dostępu do świadczeń zdrowotnych. Tylko do końca lipca 2022 roku wydaliśmy 181 decyzji dotyczących tych praktyk. Kontynuujemy prace nad projektami aktów prawnych, na podstawie których będziemy przyznawać kolejne świadczenia kompensacyjne. Chodzi przede wszystkim o projekty dotyczące badań klinicznych oraz zdarzeń medycznych.

Wśród kluczowych działań są także prace nad ustawą o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta oraz przewidzianym w niej Funduszu Kompensacyjnym Zdarzeń Medycznych. Ma on zastąpić obecnie funkcjonujący model pozasądowego dochodzenia roszczeń, oparty na wojewódzkich komisjach do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, który uważam za nieefektywny. Planujemy także opracowanie i wdrożenie standardów przestrzegania praw pacjenta w opiece psychiatrycznej. Będzie to zbiór wytycznych oraz dobrych praktyk i rozwiązań, który można od razu wdrożyć w szpitalu psychiatrycznym. Takie rozwiązania powinny wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa oraz zapewnić tej grupie pacjentów udzielanie świadczeń z poszanowaniem ich godności.

Przygotowujemy się także na zwiększoną liczbę zakażeń wirusem SARS-CoV-2 i wynikające z tego problemy z utrzymaniem stabilnego oraz dostępnego systemu ochrony zdrowia. We współpracy ze środowiskami naukowymi opublikujemy również „Nawigator pacjenta”, który ma zapewnić wsparcie, edukować oraz ułatwić pacjentowi właściwe poruszanie się w naszym systemie ochrony zdrowia.