Zaburzenia miesiączkowania, których następstwem jest całkowity brak miesiączki lub pojawianie się krwawienia w nieregularnych odstępach czasu, są diagnozowane u wielu kobiet w różnym wieku. Ma to związek m.in. z prowadzeniem intensywnego trybu życia i stosowaniem ubogiej w składniki odżywcze diety oraz zaburzeniami o podłożu hormonalnym, których przyczyną mogą być np. choroby autoimmunologiczne.
Brak miesiączki jest zawsze wskazaniem do wizyty u ginekologa, który po wykonaniu niezbędnych badań, zadecyduje o sposobie leczenia. Trzeba koniecznie pamiętać, że zaburzenia miesiączkowania nie są jedynie związane z nieprawidłowościami w obrębie układu rozrodczego kobiety, bo jego funkcjonowaniem steruje układ hormonalny. Zaburzenia w układzie hormonalnym mogą być spowodowane poważnymi schorzeniami, dlatego niezbędna jest szybka i wnikliwa diagnostyka przyczyn całkowitego braku miesiączki lub nieregularnych krwawień u kobiet, których cykl miesiączkowy wcześniej przebiegał w sposób prawidłowy, a także braku pierwszej miesiączki u dziewcząt, które ukończyły 15. rok życia.
Przyczyny zaburzeń miesiączkowania o charakterze pierwotnym i wtórnym są różne, dlatego nie należy bagatelizować problemu, ciesząc się „chwilą spokoju” i brakiem objawów menstruacji. Brak miesiączki może np. wskazywać na rozwijające się choroby w obrębie miednicy mniejszej, które wymagają specjalistycznego leczenia.
Pierwotny brak miesiączki
Pokwitanie, czyli wkroczenie w okres dojrzewania, jest u dorastających dziewcząt związane z pojawieniem się pierwszej miesiączki. Zwykle pierwszy okres pojawia się u dziewcząt w wieku 12-14 lat, jednak od dłuższego czasu obserwowane jest przedwczesne wkraczanie w okres dojrzewania, co ma związek m.in. ze stosowaniem diety, która bogata jest w produkty wysoko przetworzone. Pierwotny brak miesiączki wymaga wnikliwej diagnostyki, która pozwoli wykryć przyczynę braku okresu u dziewczynki, która ukończyła 15. rok życia. Warto wiedzieć, że późne pojawienie się pierwszej miesiączki może występować rodzinnie – często zdarza się, że u dziewcząt, których mamy, babcie i siostry późno zaczynają miesiączkować, pierwszy okres również pojawia się z pewnym opóźnieniem i nie jest to związane z zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu. Pierwotny brak okresu u dorastających dziewcząt diagnozowany jest stosunkowo rzadko.
W okresie dojrzewania oraz przez pierwsze dwa lata miesiączkowania cykle menstruacyjne mogą być nieregularne, co jest w pełni naturalne i może mieć związek z brakiem owulacji. Nie jest to jednak normą, dlatego nie należy wierzyć w nadal powielane mity o „bezpiecznym” seksie w okresie dojrzewania oraz brakiem możliwości zajścia w ciążę podczas pierwszego stosunku. Na cykle menstruacyjny wpływają różne czynniki, a wystąpienie menstruacji zawsze wskazuje na osiągnięcie dojrzałości płciowej i zdolność do rozrodu, choć w przypadku bardzo młodych dziewcząt, ciąża zawsze stanowi zagrożenie dla zdrowia. W przypadku pierwotnego braku miesiączki trzeba zawsze skonsultować się z ginekologiem!
Przyczyny pierwotnego braku miesiączki to m.in. zaburzenia hormonalne na osi podwzgórze – przysadka – jajnik, anatomiczne wady w budowie narządów układu rozrodczego, a także niektóre choroby o podłożu genetycznym. Zdarza się, że pośrednio na funkcjonowanie układu rozrodczego wpływają schorzenia mózgu np. guzy przysadki mózgowej, które zaburzają funkcjonowanie układu hormonalnego. Jednym ze schorzeń, które związane są z zaburzeniami w obrębie przysadki mózgowej, jest nadmierne wydzielanie prolaktyny. Może się ono objawiać np. nadmiernym owłosieniem, wyciekiem mleka z brodawek sutkowych i szybkim powiększaniem się gruczołów piersiowych. Inne przyczyny pierwotnego braku miesiączki to np. wrodzony przerost nadnerczy, który powoduje nadmierne wydzielanie męskich hormonów płciowych. Podstawą znalezienia przyczyny pierwotnego braku miesiączki jest wykonanie badań hormonalnych, których wyniki decydują o dalszej diagnostyce oraz mają wpływ na leczenie braku miesiączki.
Zdarza się, że wyniki badań hormonalnych są prawidłowe, a brak okresu powodują wady anatomiczne w budowie dróg rodnych. Rzadko diagnozowane jest np. zarośnięcie błony dziewiczej, które powoduje, że krew menstruacyjna nie może wydostać się przez pochwę na zewnątrz organizmu, gromadząc się w macicy i powyżej błony dziewiczej w jamie pochwy.
Wtórny brak miesiączki
Wtórny brak miesiączki dotyczy kobiet, u których wcześniej występowała miesiączka. Zatrzymanie okresu może być poprzedzone wydłużającymi się przerwami pomiędzy kolejnymi miesiączkami. Nieregularne miesiączkowanie jest pierwszym sygnałem, że w organizmie kobiety zachodzą zmiany o podłożu hormonalnym lub rozwijają się schorzenia, które dotyczą narządów układu rozrodczego.
Jedną z przyczyn zatrzymania okresu jest m.in. chroniczne przemęczenie oraz nadmierna utrata masy ciała, która ma związek ze stosowaniem ubogokalorycznych diet i głodówek. Najczęstszą przyczyną braku miesiączki o charakterze wtórnym są także zaburzenia hormonalne. Za częstą przyczynę braku miesiączki uznaje się m.in. zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, które są częściej diagnozowane u kobiet niż u mężczyzn.
Zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy początkowo objawiają się w bardzo nietypowy sposób, co sprawia, że mylnie brane są za symptomy innych schorzeń. Brak miesiączki może być spowodowany np. przez nadczynność tarczycy, czyli nadmierne wydzielanie hormonów tego gruczołu. Na cykl menstruacyjny wpływa również niedoczynność tarczycy – w tym przypadku jednym z objawów zmniejszenia wydzielania hormonów tarczycy są przedłużające się i bardzo obfite miesiączki.
Inne objawy zaburzeń w funkcjonowaniu gruczołu tarczycy to m.in. utrata masy ciała lub niekontrolowane przybieranie na wadze, nadmierne pocenie się, drżenie rąk, nerwowość, brak energii. W zaawansowanym stadium chorób tarczycy może pojawić się wytrzeszcz oczu oraz wole tarczycowe.
Brak miesiączki mogą również wywołać zaburzenia w pracy innych gruczołów dokrewnych, które wpływają na oś podwzgórze – przysadka mózgowa – jajniki.
Najczęstsze przyczyny braku miesiączki
Wśród najczęstszych przyczyn braku miesiączki u kobiet w wieku rozrodczym, które wcześniej regularni miesiączkowały, należy wyróżnić m.in.:
- schorzenia tarczycy,
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- nadwagę i otyłość,
- niedożywienie,
- intensywny wysiłek fizyczny,
- przewlekły stres i choroby o podłożu psychicznym,
- odstawienie pigułek antykoncepcyjnych,
- torbiele jajników.
Brak miesiączki – menopauza
Za brak miesiączki może również odpowiadać menopauza. Choć najczęściej dotyczy ona kobiet około 50. roku życia, to coraz częściej diagnozowane są przypadki przedwczesnej menopauzy. Może ona pojawić się nawet po ukończeniu 20. lub 30. roku życia, prowadząc do poważnych zmian w organizmie kobiety. Na skutek przedwczesnej menopauzy szanse na zajście w ciążę diametralnie się zmniejszają. Wcześnie wdrożone leczenie hormonalne pozwala spowolnić przedwczesną menopauzę, jednak nie zawsze udaje się przywrócić prawidłową czynność jajników. Wczesne wkroczenie w okres przekwitania może być związane z czynnikami genetycznymi i różnego rodzaju schorzeniami np. chorobami autoimmunologicznymi. Wczesne przekwitanie bywa również skutkiem leczenia antynowotworowego, dlatego wiele młodych kobiet przed chemioterapią i radioterapią decyduje się na zabezpieczenie komórek jajowych.
Fizjologiczne ograniczenie czynności jajników pojawia się już po 40. roku życia, co prowadzi do nasilających się zmian w cyklu menstruacyjnym. Na skutek zmniejszenia produkcji estrogenów mogą pojawić się nieregularne miesiączki, cykle bezowulacyjne, obfite lub skąpe miesiączki, a także plamienia pomiędzy miesiączkami. Każda zmiana w cyklu menstruacyjnym jest wskazaniem do wizyty u lekarza ginekologa!
Pozostałe przyczyny braku miesiączki
Inne przyczyny braku miesiączki to m.in. zmiany stref czasowych, intensywne ćwiczenia fizyczne, przemęczenie, przewlekły brak snu oraz przyjmowanie niektórych leków. Brak okresu może być również skutkiem nadużywania alkoholu, który nie tylko powoduje nieregularne miesiączkowanie i cykle bezowulacyjne, ale także zatrzymanie miesiączki. Ważne! Kobiety, które nadużywają alkoholu, nie tylko cierpią z powodu zaburzeń miesiączkowania, ale także częściej rodzą dzieci, u których diagnozowane są wady wrodzone.
Niepokojące objawy cyklu menstruacyjnego
Jak już zostało wspomniane, zarówno brak okresu, jak i zaburzenia cyklu menstruacyjnego, powinny być zawsze konsultowane ze specjalistą, który oprócz badania ginekologicznego, wykona również USG przez powłoki brzuszne lub USG przezpochwowe oraz zleci niezbędne badania laboratoryjne, które pozwalają określić stężenie hormonów w organizmie. Na podstawie wyników badań dobierane jest odpowiednie leczenie np. leczenie farmakologiczne lub leczenie chirurgiczne, jeżeli przyczyną pierwotnego braku miesiączki lub wtórnego braku miesiączki są wady anatomiczne oraz schorzenia w obrębie narządów miednicy mniejszej.
Leczenie farmakologiczne najczęściej uwzględnia przyjmowanie preparatów, które regulują pracę gruczołów dokrewnych, redukując zaburzenia hormonalne oraz związane z nimi zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, które nie ograniczają się jedynie do zaburzeń cyklu menstruacyjnego.
Do niepokojących objawów cyklu menstruacyjnego zaliczamy wszystkie związane z nim zmiany m.in. skąpe miesiączki i obfite krwawienia, bolesne miesiączki, częste miesiączki, a także krwawienia i plamienia między miesiączkami. Niepokojącym objawem jest również bardzo złe samopoczucie w czasie menstruacji oraz nasilające się objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) przed okresem, które utrudniają lub uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. W przypadku zmian w cyklu menstruacyjnym oraz innych problemów ze zdrowiem, które dotyczą układu rozrodczego, trzeba bezwzględnie skonsultować się z lekarzem ginekologiem.
Czytaj też:
Wysoki poziom estrogenu – przyczyny, objawy i skutki nadmiaru estrogenów