Guzki na tarczycy należy kontrolować. Poznaj ich przyczyny, objawy i leczenie

Guzki na tarczycy to nieprawidłowe twory, które mogą powstawać w obrębie miąższu tego gruczołu wydzielania wewnętrznego. Zwykle z komórek pęcherzykowych tarczycy powstają niezłośliwe guzki tarczycy. Duże oraz niewielkie, ale liczne guzki na tarczycy mogą wywoływać objawy nadczynności tarczycy lub objawy niedoczynności tarczycy oraz uciskać okoliczne struktury szyi, wywołując różne dolegliwości. Zdarza się, że w obrębie tarczycy powstają guzki zbudowane z komórek nowotworowych, które mogą mieć złośliwy charakter. Badanie tarczycy stanowi element profilaktyki zdrowia m.in. dorosłych kobiet. Warto regularnie wykonywać badanie fizykalne, badanie USG tarczycy oraz badanie poziomu hormonów tarczycy, bo choroby gruczołu tarczowego często rozwijają się bezobjawowo. Nie wszystkie zmiany w obrębie tarczycy wymagają natychmiastowego rozpoczęcia leczenia. W niektórych przypadkach wystarczy regularne monitorowanie wykrytych guzków w celu sprawdzenia, czy nie uległy powiększeniu.

Guzki na tarczycy – co warto wiedzieć?

Guzy tarczycy często diagnozowane są u osób dorosłych – szacuje się, że, mogą występować nawet u 10-30 proc. populacji. Częściej zmiany w gruczole tarczycy dotyczą kobiet, co może mieć związek m.in. ze zmianami poziomu hormonów. U około 5 proc. chorych guzki na tarczycy są wyczuwalne podczas badania palpacyjnego, które wykonuje lekarz. Zdarza się, że sam pacjent wyczuwa obecność zmian w obrębie tarczycy, bo powodują one dyskomfort np. podczas przełykania. Większość guzków tarczycy ma charakter łagodny i nie powoduje żadnych objawów oraz zaburzeń hormonalnych. Nie należy jednak bagatelizować zmian w obrębie tarczycy, bo mogą one zacząć zaburzać funkcjonowanie tego gruczołu dokrewnego.

Warto wiedzieć, że tarczyca wydziela hormony, które w istotny sposób wpływają na funkcjonowanie organizmu kobiet i mężczyzn. Zaburzenia w pracy tarczycy mogą przyczyniać się do zwiększenia ryzyka rozwoju poważnych chorób m.in. chorób serca i układu krążenia.

W obrębie tarczycy mogą powstać lite guzki tarczycy (zbudowane z miąższu tarczycy), a także torbiele wypełnione płynem. W zależności od rodzaju i podłoża zmiany może utworzyć się nie tylko pojedynczy guzek tarczycy, ale także wole guzkowe tarczycy (powiększenie tarczycy z powodu licznych guzków).

Guzki tarczycy – przyczyny

Nie jest znana jednoznaczna przyczyna powstawania guzków na tarczycy. Uważa się, że na ich rozwój wpływają czynniki genetyczne, autoimmunologiczne choroby tarczycy, czynniki środowiskowe oraz czynniki hormonalne. Niektóre z możliwych przyczyn związanych z rozwojem guzków na tarczycy to m.in.:

• niedobór jodu – jest on niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Jego niedobór to jedna z najczęstszych przyczyn powiększenia tarczycy i powstawania guzków na tarczycy;
• choroba Hashimoto – to autoimmunologiczna choroba tarczycy, w której organizm produkuje przeciwciała atakujące własną tkankę tarczycową. Przebieg tej choroby autoimmunologicznej powoduje zapalenie tarczycy oraz może wiązać się z niedoczynnością tarczycy i powstawaniem guzków tarczycy;
• nadczynność tarczycy – powoduje, że tarczyca produkuje nadmierną ilość hormonów. Może to być spowodowane przez guzek produkujący hormony (tzw. guzek gorący), chorobę Gravesa-Basedowa (choroba autoimmunologiczna) oraz leczenie jodem radioaktywnym;
• rak tarczycy – nowotwór złośliwy to rzadka przyczyna guzków tarczycy. Guzki złośliwe (np. rak brodawkowaty, rak rdzeniasty, rak anaplastyczny) stanowią około 1–3% wszystkich nowotworów złośliwych.

Guzki tarczycy – objawy

Większość guzków tarczycy nie daje żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas badania fizykalnego lub badania obrazowego (badanie USG tarczycy). Objawy guzków na tarczycy związane są z lokalizacją, wielkością i charakterem zmiany. Zaliczamy do nich m.in.:

• wole guzkowe tarczycowe – to powiększenie tarczycy widoczne u podstawy szyi. Wole guzkowe może być spowodowane przez jeden duży lub wiele małych guzków;
• zaburzenia przełykania i oddychania – dyskomfort podczas oddychania i przełykania pojawia się, gdy guzek uciska tchawicę bądź przełyk i jest często określany jako uczucie ucisku lub guli w gardle;
• chrypka lub zmiana głosu – mogą być spowodowane przez uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego, który biegnie w pobliżu tarczycy i unerwia struny głosowe;
• objawy nadczynności tarczycy – mogą występować, gdy guzek produkuje nadmierną ilość hormonów tarczycy. Objawy nadczynności tarczycy to m.in. uczucie niepokoju, stany lękowe, kołatanie serca, nadmierna potliwość, utrata masy ciała, drżenie rąk, nietolerancja ciepła, biegunka, osłabienie mięśni, wytrzeszcz oczu;
• objawy niedoczynności tarczycy – mogą występować, gdy guzek hamuje produkcję hormonów tarczycy lub gdy choroba autoimmunologiczna niszczy tkankę tarczycową. Objawy niedoczynności tarczycy to m.in. zmęczenie, przyrost masy ciała, nietolerancja zimna, zaparcia, suchość skóry, wypadanie włosów, obrzęki, depresja.

Objawy alarmowe, które powinny skłonić do bezzwłocznej konsultacji z lekarzem to m.in. powiększenie się obwodu szyi, nagła utrata masy ciała, powiększone węzły chłonne, dolegliwości odczuwane w obrębie szyi (np. problemy z przełykaniem).

Jak diagnozuje się guzki tarczycy?

Diagnostyka guzków tarczycy uwzględnia wykonanie badań, do których zaliczamy:

• badanie palpacyjne tarczycy – podstawowe badanie fizykalne, które pozwala ocenić wielkość, kształt i konsystencję tarczycy oraz wyczuć ewentualne guzki;
• badanie USG tarczycy – ultrasonografia tarczycy to nieinwazyjne i bezbolesne badanie obrazowe, które pozwala dokładnie zobaczyć strukturę i wymiary tarczycy oraz ocenić liczbę i wielkość guzków;
• scyntygrafia tarczycy – badanie polegające na podaniu dożylnym lub doustnym izotopu jodu i obserwacji jego dystrybucji w obrębie tarczycy za pomocą kamery gamma. Scyntygrafia pozwala określić, czy guzki są gorące (pochłaniają więcej izotopu niż otoczenie), zimne (pochłaniają mniej izotopu niż otoczenie) czy obojętne (pochłaniają tyle samo izotopu co otoczenie);
• biopsja cienkoigłowa – badanie polegające na pobraniu komórek guzka za pomocą cienkiej igły pod kontrolą USG i wykonaniu badania histopatologicznego;
• badania laboratoryjne – badania z krwi pacjenta, polegające na oznaczeniu stężenia hormonów tarczycy (TSH, FT4, FT3) oraz przeciwciał przeciwtarczycowych.

Guzki tarczycy – leczenie

Leczenie guzków tarczycy zależy od ich wielkości, liczby i charakteru. Nie każdy guzek wymaga leczenia. W niektórych przypadkach wystarczy obserwacja. Obserwacja uwzględnia m.in. badanie USG tarczycy, które powinno być wykonywane co 6–12 miesięcy. Leczenie może być konieczne, jeżeli guzek:

• jest duży (> 3 cm) i uciska na sąsiednie struktury,
• jest gorący i powoduje objawy nadczynności tarczycy,
• jest częścią wola guzkowego lub znacznie powiększonej tarczycy,
• został potwierdzony złośliwy charakter zmiany.

W zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta w leczeniu guzków tarczycy stosowane jest leczenie farmakologiczne, leczenie jodem promieniotwórczym, leczenie ablacyjne i leczenie operacyjne.

Leczenie farmakologiczne guzków tarczycy polega na podawaniu preparatów jodu lub L-tyroksyny, które mają na celu zmniejszenie wielkości guzków oraz zapobieganie ich wzrostowi. Preparaty jodu są stosowane głównie w przypadku niedoboru tego pierwiastka w organizmie, który jest jedną z przyczyn powstawania guzków. L-tyroksyna jest hormonem tarczycy, który hamuje wydzielanie tyreotropiny (TSH).

Leczenie jodem radioaktywnym guzków na tarczycy polega na podaniu izotopu jodu (I-131), który gromadzi się w tkance tarczycowej i emituje promieniowanie beta, niszcząc komórki gruczołu. Leczenie jodem promieniotwórczym jest skuteczne w przypadku nadczynności tarczycy spowodowanej przez guzki toksyczne (wydzielające nadmiar hormonów), a także w przypadku raka tarczycy po operacji usunięcia gruczołu.

Leczenie ablacyjne guzków tarczycy polega na ogniskowym niszczeniu tkanki guzka za pomocą różnych źródeł ciepła lub zimna. Jest to metoda stosowana do leczenia pojedynczych lub kilku łagodnych guzków o średnicy nieprzekraczającej 4 cm, jeżeli wynik biopsji cienkoigłowej potwierdził niezłośliwy charakter zmiany.

Leczenie operacyjne guzków na tarczycy polega na usunięciu całej tarczycy lub jej części. Jest to metoda stosowana m.in. w przypadku podejrzenia lub potwierdzenia złośliwości guzków.

Czytaj też:
Choroby tarczycy – najczęściej diagnozowane, objawy, przyczyny i ich leczenieCzytaj też:
Często chrząkasz? To może być objaw chorej tarczycy

Źródła:

• Szwajkosz K., Wawryniuk A., Sawicka K., Łuczyk R., Tomaszewski A., Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego, Journal of Education, Health and Sport, 7(5), s. 41-54, 2017
• Stanisław Konturek, Fizjologia człowieka Tom 5: Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne, Fizjologia Konturka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2023
• Urszula Ambroziak, Choroby tarczycy, Diagnozowanie i leczenie, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2022