Biegunkę (inaczej rozwolnienie) stwierdza się, gdy osoba dorosła oddała minimum 3 luźne lub wodniste stolce na dobę. Biegunkę mogą wywołać m.in.:
- drobnoustroje – biegunki wirusowe, biegunki bakteryjne, biegunki wywołane przez pasożyty jelitowe,
- alergie i nietolerancje pokarmowe (nadwrażliwość pokarmowa),
- niedobory niektórych enzymów np. niedobór laktazy,
- zaburzenia czynności jelit np. zespół jelita drażliwego,
- choroby organiczne jamy brzusznej np. choroby wątroby, choroby trzustki i inne choroby wewnętrzne,
- przewlekły stres,
- stany zapalne jelit (biegunka zapalna) np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ostre zapalenie uchyłków okrężnicy, niedokrwienne zapalenie okrężnicy.
Biegunka pojawia się także po spożyciu niektórych pokarmów o właściwościach przeczyszczających, pokarmów nieświeżych, w których znajdują się chorobotwórcze bakterie, a także na skutek przyjmowania niektórych leków. Może wówczas wystąpić np. biegunka poantybiotykowa lub związana z nadużywaniem leków przeczyszczających. Biegunkę często wywołują również leki, które stosowane są w leczeniu przeciwnowotworowym, przyjmowane w nadmiarze niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwdepresyjne oraz suplementy diety i zioła.
Klasyfikacja biegunek uwzględnia nie tylko wywołujący je czynnik, ale także dzieli biegunki ze względu na czas ich trwania. Ostra biegunka trwa mniej niż 14 dni. Jeżeli biegunka trwa 14-30 dni, to diagnozuje się biegunkę przetrwałą. Biegunka przewlekła diagnozowana jest, gdy objawy utrzymują się dłużej niż 30 dni.
Biegunka to nieprzyjemna dolegliwość. Jej objawem nie są jedynie często oddawane luźne lub wodniste stolce. Biegunce mogą towarzyszyć również m.in.:
- silne bóle brzucha,
- skurcze brzucha,
- nudności i wymioty,
- wzdęcia i gazy jelitowe,
- bulgotanie w brzuchu,
- silne ruchy jelit,
- bóle i zawroty głowy,
- podwyższona temperatura ciała,
- ogólne złe samopoczucie,
- osłabienie.
Biegunka jest w szczególności niebezpieczna dla niemowląt i małych dzieci, osób z niedoborami odporności oraz seniorów. W tych grupach zakażenia jelitowe np. biegunka wirusowa, którą wywołuje zakażenie rotawirusami, może bardzo szybko doprowadzić do odwodnienia organizmu i zaburzeń elektrolitowych oraz poważnych zaburzeń stanu odżywienia. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia ostrej biegunki i przewlekłej biegunki, a także sygnałów alarmowych, które powinny skłonić do natychmiastowego skorzystania z pomocy lekarza.
Czym jest biegunka?
Biegunka powoduje zmianę konsystencji stolca, który staje się luźny lub wodnisty. Charakterystycznym objawem biegunki jest zwiększenie ilości oddawanych stolców – osoby cierpiące na biegunkę oddają minimum 3 stolce o nieprawidłowej konsystencji na dobę. Podczas biegunki zwiększa się perystaltyka jelit – pokarmy i przyjmowane płyny zbyt szybko przechodzą przez przewód pokarmowy. Fizjologicznie podczas trawienia woda i składniki odżywcze z pożywienia wchłaniają się w jelitach. W jelicie cienkim odbywa się m.in. wchłanianie kwasów tłuszczowych oraz witamin, a w jelicie grubym końcowe wchłanianie wody. W przebiegu biegunki nie dochodzi do formowania mas kałowych po wchłonięciu wody i substancji odżywczych.
Osoby zdrowe mogą przez pewien czas powstrzymać się od defekacji. W przebiegu biegunki powstrzymanie się od oddania stolca jest trudne, bo pojawia się m.in. bardzo silne parcie na stolec. Brak możliwości skorzystania z toalety może doprowadzić do popuszczenia stolca. W pierwszych godzinach od rozpoczęcia się biegunki w stolcu mogą znajdować się niestrawione resztki pokarmowe.
Zarówno konsystencja stolca, jak i częstość jego oddawania są ważnymi wskazówkami diagnostycznymi dla lekarza. Na przyczynę biegunki mogą również wskazywać towarzyszące jej objawy. Jeżeli zmiana konsystencji lub częstości oddawania stolca nie zdarza się sporadycznie, to niezbędne jest wykonanie badań diagnostycznych, które pozwalają wykryć m.in. nieswoiste zapalenia jelit i inne choroby wewnętrzne.
Czytaj też:
Jak złagodzić objawy nieswoistych chorób zapalnych jelit
Warto pamiętać, że zarówno biegunka ostra, jak i biegunka przewlekła, a także nawracająca biegunka może wskazywać na poważne schorzenia, które wymagają specjalistycznego leczenia. Nawracające biegunki oraz inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego może powodować np. rak wątroby, rak okrężnicy oraz rak trzustki, w którego przebiegu występuje tłuszczowa biegunka.
Sygnały alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza to m.in.:
- silny ból brzucha,
- nasilone wymioty,
- krew w stolcu lub wymiocinach,
- znaczne osłabienie,
- nadmierne pocenie,
- silne bóle głowy,
- zaburzenia świadomości,
- wysoka gorączka, która nie spada po podaniu leków przeciwgorączkowych.
Najczęstsze przyczyny biegunki u dzieci
U dzieci najczęściej diagnozowana jest biegunka związana z zakażeniami wirusowymi, które rozprzestrzeniają się drogą kropelkową. Przykładem biegunki wirusowej jest tzw. grypa żołądkowa, którą wywołują rotawirusy.
Biegunka ostra wirusowa często diagnozowana jest u niemowląt oraz dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Ostrą biegunkę, którą wywołują rotawirusy, poprzedzają objawy typowe dla infekcji sezonowych m.in. katar, kaszel i ogólne osłabienie oraz podwyższona temperatura ciała. Następnie u dziecka pojawiają się ból brzucha, biegunka, nudności i wymioty, które nasilają się po spożyciu płynów lub pokarmów. Charakterystycznym objawem biegunki wirusowej jest głośne bulgotanie i przelewanie się w jamie brzusznej. Ostra biegunka u niemowląt i małych dzieci może w krótkim czasie doprowadzić do znacznego odwodnienia, zwłaszcza jeżeli przebiega z wysoką gorączką!
Inne przyczyny ostrej biegunki u dzieci to m.in. zatrucie pokarmowe, które wywołują znajdujące się w nieświeżej żywności bakterie. Wystąpienie ostrej biegunki często poprzedza wystąpienie objawów różnych chorób wieku dziecięcego i chorób sezonowych – od bólu brzucha i biegunki może rozpocząć się np. ospa wietrzna, grypa i angina.
Przewlekła biegunka u dzieci może wskazywać np. na zakażenie pasożytami (w stolcu mogą znajdować się fragmenty pasożytów jelitowych), alergię i nietolerancję pokarmową (nadwrażliwość pokarmowa), zaburzenia o podłożu emocjonalnym oraz zaburzenia lękowe. Biegunka przewlekła może pojawić się również, gdy w życiu dziecka zajdą różne zmiany lub jest ono narażone na silny stres.
Najczęstsze przyczyny biegunki u dorosłych
Biegunka ostra o podłożu wirusowym rzadko diagnozowana jest u osób dorosłych, które w dzieciństwie zyskały częściową odporność na rotawirusy lub były szczepione. Wyjątek stanowią osoby z zaburzeniami odporności np. osoby przewlekle chore i seniorzy. Zakażenia wirusowe, które wywołują biegunkę u dorosłych, zwykle przebiegają łagodnie, np. rotawirus u dorosłych najczęściej wywołuje bóle brzucha i wymioty.
Ostra biegunka u dorosłych częściej wywołana jest przez infekcje bakteryjne. Ma również związek z przyjmowaniem leków np. antybiotyków.
U dorosłych przewlekłą biegunkę często wywołują schorzenia wewnętrzne i stany zapalne jelit np. choroby z grupy nieswoistych zapaleń jelit. Częste przyczyny biegunki przewlekłej u dorosłych to np.:
- zespół jelita drażliwego (IBS),
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- przewlekły stres,
- zaburzenia hormonalne,
- alergie i nietolerancje pokarmowe
- inne choroby wewnętrzne.
Przewlekła biegunka, której towarzyszy osłabienie, utrata masy ciała, a także ból brzucha, może wskazywać m.in. na choroby nowotworowe np. raka jelita grubego.
Leczenie biegunki
W leczeniu biegunki istotne jest poznanie jej przyczyny. W przebiegu większości biegunek wirusowych stosowane jest jedynie leczenie objawowe, które uwzględnia m.in. przyjmowanie elektrolitów, probiotyków i prebiotyków, a także stosowanie lekkostrawnej diety. W przebiegu biegunki bakteryjnej niezbędne jest również zastosowanie leków, które hamują rozrost bakterii. Przewlekłe biegunki wymagają specjalistycznego leczenia, które uwzględnia stosowanie leków dopasowanych do ich podłoża, a także stosowanie diety, która nie nasila uciążliwych objawów.
W przebiegu każdej biegunki bardzo ważne jest dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu – należy często przyjmować niewielkie ilości płynów.
Przewlekłej i ostrej biegunki nie należy bagatelizować! Objaw ten może wskazywać na wiele bardzo poważnych schorzeń.
Czytaj też:
Bóle brzucha i biegunki. To mogą być objawy zespołu jelita drażliwegoCzytaj też:
Zemsta faraona może zepsuć urlop. Radzimy, jak poradzić sobie z biegunką podróżnych
Źródła:
- D. Kasper, D. Longo, E. Braunwald, J. Jameson, J. Loscalzo, S. Hauser, Interna Harrisona, tom 1-3, Wydawnictwo Czelej, 2008
- Szczeklik A, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022