Niedobór jodu a depresja i zaburzenia tarczycy

Jod jest pierwiastkiem chemicznym i składnikiem odżywczym występującym w niektórych produktach spożywczych. Ludzkie ciało wymaga jodu do produkcji hormonów – przede wszystkim tarczycy. Każdy z nas słyszał o zaleceniach lekarskich przy niedoborze jodu – warto wybrać się na dłuższy czas nad morze. Komu przydałaby się taka kuracja? Jak objawia się niedobór jodu i które sygnały powinny skłonić nas do wizyty u lekarza? Czy można samodzielnie wyrównywać poziom jodu?

Jod – gdzie występuje i na co pomaga?

Jod to pierwiastek, który występuje w soli kuchennej i bierze udział w produkcji hormonów tarczycy. Jest on kluczowy dla prawidłowej pracy tarczycy, ale warto wiedzieć, że wpływa także na właściwą pracę mózgu oraz układu nerwowego.

Niedobór jodu może zatem nie tylko wywołać choroby tarczycy, ale także obniżyć zdolności zapamiętywania, uczenia się i koncentracji, przyczyniając się do pogorszenia pracy mózgu i układu nerwowego.

Kilka faktów o jodzie

Jod jest pierwiastkiem rozpuszczalnym w wodzie. Występuje w soli kuchennej i niektórych pokarmach. Jod można też wdychać nad morzem. Na rynku występują też suplementy diety z tym pierwiastkiem. Jod bywa również często wykorzystywany do produkcji leków.

Pierwiastek ten najczęściej kojarzy nam się z pracą tarczycy, a ponieważ coraz więcej mówi się o zaburzeniach pracy tarczycy, niektórzy mogą chcieć samodzielnie suplementować jod.

Jod ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej funkcji tarczycy. Gruczoł wykorzystuje ten minerał do produkcji hormonów tarczycy. Pomagają one w rozwoju mózgu, gojeniu się ran, metabolizmie energetycznym.

O niedoczynności tarczycy mówimy wtedy, gdy gruczoł nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów tarczycy. Niedobór jodu ogranicza zdolność tarczycy do wytwarzania hormonów, powodując niedoczynność tarczycy. Właśnie dlatego jod kojarzymy głównie z tarczycą.

Rola tarczycy

Tarczyca to gruczoł, który leży blisko tchawicy. Odgrywa on ważną rolę we właściwym funkcjonowaniu układu hormonalnego, a także układu rozrodczego, ale dość mocno oddziałuje również na układy immunologiczny czy nerwowy.

Tarczyca produkuje dwa hormony: trijodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Aby tak się stało, musi otrzymywać jod. W innym przypadku produkcja hormonów zostanie zaburzona, co może skutkować rozwojem chorób tarczycy.

Zbyt niski lub zbyt wysoki poziom TSH i innych hormonów tarczycy u kobiet mocno wpływa na płodność oraz na cykl menstruacyjny. Może doprowadzić do zaburzeń miesiączkowania, cykli bezowulacyjnych, bardzo obfitych miesiączek. Negatywnie wpływa również na płodność i może utrudnić zajście w ciążę.

Zaburzenia funkcji tarczycy – czym jest TSH, FT4 i FT3?

Około 20 procent Polaków ma problemy z tarczycą. Choroby tarczycy dotyczą głównie niedoczynności tarczycy (spowodowanej m.in. przez niedobór jodu), ale także nadczynności tarczycy, guzków, woli czy nowotworów tarczycy.

Aby sprawdzić, czy nie cierpimy na zaburzenia tarczycy, należy wykonać badania. Kluczowe jest nie tylko oznaczenie poziomu TSH, ale też FT4 i FT3. Co one oznaczają?

• TSH to hormon tyreotropowy odpowiedzialny za pracę tarczycy
• FT4 to tyroksyna. Zbyt wysokie stężenie FT4 wskazuje na nadczynność tarczycy, a zbyt niskie na niedoczynność
• FT3 to wolna trójjodotyronina. Zbyt wysokie stężenie FT3 wskazuje na nadczynność tarczycy, a zbyt niskie na niedoczynność tarczycy

Może również wystąpić nadczynność tarczycy i niedoczynność tarczycy. Około 20% Polaków ma problemy z tarczycą. Poziom hormonu są analizowane w próbie diagnozy.

Niedobór jodu a problemy z tarczycą

Niedobór jodu negatywnie wpływa na pracę tarczycy, upośledzając jej funkcje. Może doprowadzić do powstania guzków na tarczycy, ale i wywołać niedoczynność tarczycy, prowadzącą do problemów z koncentracją, utraty masy ciała, zmęczenia, zaburzeń hormonalnych, chorób skóry. Tarczyca, która nie otrzymuje odpowiedniej ilości jodu, wydziela zbyt małą ilość hormonów. To sprawia, że organizm zaczyna produkować zbyt dużo tyreotropiny, hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową i regulującego pracę mózgu.

Z tego względu przy niewłaściwych wynikach badań tarczycy zawsze sprawdza się poziom jodu. Lekarz może zlecić wykonanie szczegółowych badań tarczycy, ale także i wprowadzić suplementację.

Oznaczenie poziomu jodu w moczu – ocena stanu tarczycy

Jak sprawdzić poziom jodu w organizmie? W tym celu należy wykonać badania, ale nie laboratoryjne tylko z moczu. Jod oznacza się w moczu pochodzącym z dobowej zbiórki.

Normy jodu wynoszą 100 µg/l-250 µg/l. Jeśli wartości są niższe, świadczy to o niedoborze pierwiastka, co może negatywnie wpływać na pracę układu nerwowego oraz pracę tarczycy. Światowa Organizacja Zdrowia WHO uznaje za niedobór wartość pierwiastka poniżej 99 µg/l. Jeśli wartości te są niższe niż 50 µg/l, mówi się o umiarkowanym niedoborze. Za ciężki niedobór jodu uznaje się poziom jodu niższy niż 20 µg/l.

Badanie poziomu jodu w moczu – na czym polega?

Badanie poziomu jodu w moczu polega na oznaczenia zawartości jodu. Nie wykonuje się go jednak w próbce moczu, którą pacjent przynosi do laboratorium, ale w moczu pobranym w ramach dobowej zbiórki. Dopiero taka zbiórka moczu jest oddawana do laboratorium, a tam zostaje sprawdzony poziom wydalania jodu z moczu.

Jeśli stężenie jodu jest skrajnie niskie, należy jak najszybciej podjąć konieczne leczenie.

Niedoczynność tarczycy: ciężka, umiarkowana, subkliniczna

Wyróżnia się następujące rodzaje niedoczynności tarczycy:

• niedoczynność tarczycy ciężka – jest to stan bardzo poważny, który może doprowadzić nawet do zagrożenia życia, a także do śpiączki. Tego rodzaju niedoczynność tarczycy może rozwinąć się na skutek innej ciężkiej choroby (np. mięśnia sercowego) lub wypadku. Niekiedy jest konsekwencją spożycia leków
• niedoczynność tarczycy umiarkowana – wymagająca leczenia, ale nie stanowiąca zagrożenia dla życia
• niedoczynność tarczycy subkliniczna – utajona, łagodna niedoczynność tarczycy, która może występować nawet u 8 procent populacji, Charakteryzuje ją wyższe stężenie TSH, ale poziom FT4 jest w normie. Nie zawsze subkliniczna niedoczynność tarczycy wymaga leczenia, jest to uzależnione od wyników badań

Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy jodem?

Niedobór jodu jest powiązany z niedoczynnością tarczycy. Leczenie polega na podawaniu leków zawierających lewotyroksynę oraz kontrolowaniu poziomu TSH w organizmie. Często podaje się również jod w formie tabletek. Są to leki przepisywane przez lekarza, a nie suplementy diety z jodem.

Zdarza się i tak, że niedoczynność tarczycy ustępuje samoistnie, np. po porodzie, wywołującym zmiany hormonalne. Są to jednak przypadki indywidualne.

Niedobór jodu – objawy

• Wola – specyficzny obrzęk szyi jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów niedoboru jodu. Wole rozwijają się z powodu niskiego poziomu hormonu stymulującego tarczycę (TSH) we krwi. Gdy organizmowi brakuje jodu w organizmie, brakuje mu również TSH. Aby zrekompensować ten niedobór, tarczyca pracuje ciężej, powodując mnożenie się komórek.
• Wzrost wagi – hormony tarczycy odgrywają istotną rolę w regulacji metabolizmu. Niedobór hormonów tarczycy zasadniczo hamuje tempo przemiany materii, które jest odpowiedzialne za przemianę żywności w energię i ciepło.
• Zmęczenie – hormony tarczycy umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie energii komórkowej. Oczywiście, przy niskim poziomie energii, człowiek czuje się ospały, zmęczony i słaby.
• Wypadanie włosów – wśród licznych innych obowiązków hormony tarczycy umożliwiają wzrost mieszków włosowych. Z tego powodu osoby z niskim poziomem hormonu mogą doświadczać utraty włosów.
• Przesuszenie skóry – hormony tarczycy pomagają też odnawiać się komórkom skóry. Oznacza to, że niedoczynność tarczycy może powodować suchą, łuszczącą się skórę.
• Wolne bicie serca – niedobór jodu może spowodować zauważalne zmiany częstości akcji serca (liczba uderzeń na sekundę). Niedobór jodu może spowolnić tętno, a nadmiar jodu może spowodować zbyt szybkie bicie.

Objawy psychiczne w zaburzeniach pracy tarczycy

Niedobór jodu może wpływać na kondycję psychiczną człowieka, a także na kondycję emocjonalną. Wywołuje nie tylko drażliwość i zmiany nastrojów, ale również zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią, zaburzenia lękowe, depresję.

Do objawów neuropsychologicznych często zalicza się również niepokój oraz bezsenność. Mogą pojawić się trudności z zasypianiem, pogorszenie jakości snu. Wiele osób odczuwa nieracjonalny lęk, który nie ma realnych podstaw. W takiej sytuacji należy nie tylko zadbać o uregulowanie pracy hormonów tarczycy, ale również o swoje zdrowie psychiczne.

Jak uzupełnić niedobór jodu w organizmie?

Aby uzupełnić niedobór jodu w organizmie, warto wprowadzić do diety produkty zawierające jod. Występuje on w tłustych rybach morskich takich jak dorsz, halibut czy mintaj. Jod znajduje się także w przetworach mlecznych takich jak żółty ser, kefiry czy maślanki.

Oprócz tego, jeśli niedobór sodu jest duży, stosuje się suplementy diety zawierające ten pierwiastek. Koniecznie muszą go przyjmować wszystkie ciężarne, ponieważ w ciąży zapotrzebowanie na jod jest większe.

Suplementacja jodu

Objawy niedoboru jodu mogą być mylące. Ponieważ są bardzo ogólne, do ostatecznej diagnozy konieczne są badania krwi. O uzupełnianiu niedoboru powinien zadecydować lekarz – zarówno niedobór, jak i nadmiar jest niebezpieczny.

Warto pamiętać, że skrajne zmęczenie może wskazywać na wiele innych problemów zdrowotnych, często bardzo niebezpiecznych. Chroniczne zmęczenie może być objawem niewydolności serca, poważnego niedoboru (np. żelaza lub witaminy B12), a nawet choroby nowotworowej.

Czytaj też:
Depresja w dorosłym wieku może powodować na starość problemy z pamięcią