Choroby tarczycy sprawiają trudności diagnostyczne – rozwijają się stosunkowo wolno i początkowo wywołują niespecyficzne objawy. Nieleczone, zwiększają ryzyko rozwoju innych schorzeń oraz prowadzą do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Tarczyca to niewielki gruczoł, którego choroby mogą utrudniać normalne funkcjonowanie, wpływając na funkcjonowanie większości tkanek.
Co to jest tarczyca?
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem wydzielania wewnętrznego, w którego budowie wyróżniamy dwa połączone ze sobą płaty. Gruczoł tarczycowy umiejscowiony jest w przednio-dolnej części szyi i pełni wiele ważnych funkcji. Gruczoł tarczowy wydziela niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu hormony tarczycowe m.in. trijodotyroninę i tyroksynę (T3 i T4). Tarczyca pobudzana jest do pracy przez hormon tyreotropowy, który wydzielany jest w przysadce mózgowej.
Na czynność tarczycy wpływa sprzężenie zwrotne ujemne: podwzgórze – przysadka – tarczyca. Układ ten działa na zasadzie samoregulacji, jednak zdarza się, że zawodzi, co sprzyja rozwojowi chorób tarczycy. Szacuje się, że około połowa chorych nie wie, że cierpi na choroby tarczycy. W początkowym stadium rozwoju wywołują one objawy, które nie są łączone z tarczycą np. problemy z kontrolowaniem masy ciała.
Choroby tarczycy – rodzaje
Wyróżniamy wiele jednostek chorobowych, które związane są z zaburzeniami w pracy tarczycy. Zaliczamy do nich m.in.:
- zapalenie tarczycy (ostre, podostre i przewlekłe) – przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto), poporodowe zapalenie tarczycy, wirusowe zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina), naciekające, włókniste zapalenie tarczycy (choroba Riedla), bakteryjne zapalenie tarczycy,
- nadczynność tarczycy – jawna nadczynność tarczycy, subkliniczna nadczynność tarczycy,
- niedoczynność tarczycy – pierwotna niedoczynność tarczycy, wtórna niedoczynność tarczycy, wrodzona niedoczynność tarczycy, nabyta niedoczynność tarczycy,
- choroby tarczycy przebiegające z powstawaniem wola – wole tarczycowe, wole guzkowe tarczycowe,
- guzki tarczycy bez wola,
- rak tarczycy.
Najczęściej diagnozowane choroby tarczycy – objawy, przyczyny, leczenie
Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń w pracy tarczycy zaliczamy niedoczynność tarczycy i nadczynność tarczycy. Schorzenia te związane są z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów tarczycy, wpływając m.in. na tempo przemiany materii oraz zwiększając ryzyko rozwoju niedokrwiennej choroby serca.
Niedoczynność tarczycy
Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto – przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy mające związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego, który produkuje przeciwciała niszczące tarczycę. Proces chorobowy wpływa na produkcję hormonów tarczycy, powodując jej niedoczynność. Ta choroba autoimmunologiczna ma związek z trybem życia oraz infekcjami o podłożu bakteryjnym i wirusowym.
Do przyczyn niedoczynności tarczycy zaliczamy m.in. niedobór jodu w pożywieniu. Jednak najczęstszą przyczyną niedoczynności tego narządu jest choroba Hashimoto, która dotyka głównie kobiety w średnim wieku, choć może również wystąpić u mężczyzn i kobiet w każdym wieku a także dzieci.
Objawy niedoczynności tarczycy mogą być również związane z zabiegiem usunięcia tarczycy i uszkodzeniem gruczołu tarczowego jodem promieniotwórczym. Inne przyczyny niedoczynności tarczycy to np. zaburzenia w pracy przysadki mózgowej, podostre zapalenie tarczycy, poporodowe zapalenie tarczycy.
Objawy niedoczynności tarczycy to m.in.:
- zaburzenia przemiany materii – przyrost masy ciała i utrudnione spalanie tkanki tłuszczowej,
- uczucie zimna,
- zaparcia,
- zaburzenia miesiączkowania,
- niepłodność.
Inne objawy niedoczynności tarczycy to m.in. przesuszenie skóry i włosów, obniżone ciśnienie tętnicze i spowolniona praca serca. Leczenie niedoczynności tarczycy polega na przyjmowaniu brakujących hormonów tarczycowych.
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy powoduje, że hormony tarczycowe wydzielane są w zwiększonej ilości. Nadczynność tarczycy najczęściej wywołuje choroba Gravesa-Basedowa (choroba o podłożu autoimmunologicznym), a także wole guzkowe toksyczne. Nadczynność tarczycy przyśpiesza przemianę materii oraz wpływa m.in. na funkcjonowanie mięśnia sercowego.
Objawy nadczynności tarczycy to m.in.:
- uderzenia gorąca,
- chudnięcie,
- biegunka,
- kołatanie serca,
- zaburzenia miesiączkowania.
Leczenie nadczynności tarczycy zależy od przyczyny zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy.
Niedoczynność tarczycy i nadczynność tarczycy oraz inne choroby tarczycy częściej diagnozowane są u kobiet. Ma to związek m.in. ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w kobiecym organizmie. Pierwsze objawy chorób tarczycy mogą pojawić się w młodym wieku. Często schorzenia te rozwijają się u kobiet w wieku rozrodczym, stając się przyczyną zaburzeń miesiączkowania oraz problemów z zajściem w ciążę.
Choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto jest przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Prowadzi do stopniowego uszkadzania miąższu gruczołu tarczowego i staje się przyczyną jego niedoczynności (jednaj niedoczynność tarczycy nigdy nie prowadzi do Hashimoto). Przewlekłe zapalenie często nie wywołuje dolegliwości bólowych, więc długo pozostaje w ukryciu. Jednak stopniowo upośledzana tarczyca produkuje mniej hormonów, co prowadzi do wystąpienia typowych objawów choroby Hashimoto, takich jak:
- uczucie zmęczenia,
- senność,
- ciągłe uczucie zimna,
- wzrost masy ciała,
- zaparcia,
- niskie ciśnienie krwi,
- spowolnienie czynności serca.
Dodatkowo liczne badania wykazują związek pomiędzy występowaniem choroby Hashimoto a rozwojem depresji. W trakcie leczenia choroby Hashimoto pacjent przyjmuje lewotyroksynę, która umożliwia po jakimś czasie osiągnięcie odpowiedniej równowagi hormonalnej. Ponadto, aby weprzeć pracę tarczycy, ważna jest odpowiednia dieta bogata w jod i białko (m.in. fenyloalaniny), które są niezbędne do produkcji hormonów tarczycy.
Czytaj też:
Co jeść przy Hashimoto? Jak komponować jadłospis?
Diagnostyka chorób tarczycy
Na etapie diagnostyki chorób tarczycy wykonywane są badania laboratoryjne, które pozwalają określić stężenie hormonów tarczycy w surowicy krwi. Inne badania diagnostyczne to m.in. USG tarczycy.
Nieprawidłowe wyniki badań hormonalnych są wskazaniem do konsultacji ze specjalistą. Zarówno obniżone, jak i podwyższone stężenie hormonów tarczycy powoduje poważne szkody w organizmie. Leczeniem chorób tarczycy zajmuje się lekarz endokrynolog. Uzupełnieniem leczenia jest m.in. odpowiednie postępowanie dietetyczne. Warto wiedzieć, że jest grupa produktów, których nie należy jeść przy chorej tarczycy.
Nie należy bagatelizować objawów, które mogą wskazywać na choroby tarczycy, bo zaburzenia hormonalne przyczyniają się do rozwoju innych chorób. U osób z nieleczonymi chorobami tarczycy częściej występują m.in. choroby sercowo-naczyniowe.
Badanie poziomu hormonów tarczycy warto wykonywać profilaktycznie, co pozwala wykryć zaburzenia w pracy gruczołu tarczycowego, zanim zaczną one wywoływać bardzo nasilone objawy.
Czytaj też:
Badanie TSH – na czym polega i kiedy trzeba je wykonać. Poznaj interpretację wynikówCzytaj też:
Masz wysokie ciśnienie krwi? Zbadaj tarczycę, bo to może być powód
Źródła:
- K. Szwajkosz, A. Wawryniuk, K. Sawicka, R. Łuczyk, A. Tomaszewski, Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego, Journal of Education, Health and Sport, 2017, 7(5), s. 41-54
- S. Konturek, Fizjologia człowieka Tom 5: Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne, Fizjologia Konturka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2023
- U. Ambroziak, Choroby tarczycy, Diagnozowanie i leczenie, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2022