Haluksy – przyczyny, objawy i leczenie palucha koślawego

Haluksy – przyczyny, objawy i leczenie palucha koślawego

Dodano: 
Haluksy
Haluksy Źródło: Shutterstock / Yevhen Prozhyrko
Haluksy, inaczej paluch koślawy, to uwarunkowane różnymi czynnikami schorzenie powodujące zniekształcenie stóp. Odchylenie dużego palca stopy może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Poznaj przyczyny i objawy haluksów. Wyjaśniamy, w jaki sposób przebiega leczenie zachowawcze palucha koślawego i leczenie operacyjne.

Haluksy to dość często diagnozowana wada w obrębie stóp, której rozwojowi sprzyjają różne czynniki. Część z nich to czynniki modyfikowalne i ich negatywny wpływ na zdrowie stóp możemy skutecznie zredukować. Czasami haluksy są związane z uwarunkowaniami genetycznymi, które zwiększają ryzyko rozwoju tej choroby.

Paluch koślawy (hallux valgus) fachowo określany jest jako deformacja w obrębie pierwszego promienia stopy. Powoduje ona wysunięcie głowy pierwszej kości śródstopia w kierunku przyśrodkowym i objawia się m.in. powstaniem charakterystycznego wybrzuszenia w tej okolicy. Na skutek zmian w obrębie stopy chory paluch odchyla się w bok, a głowa pierwszej kości śródstopia zaczyna wystawać przyśrodkowo, co powoduje powstawanie stanu zapalnego. Z czasem, na skutek pogłębiającej się deformacji, zwiększa się szerokość stopy oraz powstaje utrudniająca m.in. dopasowanie obuwia wyrośl kostna.

Haluksy to jedno z wielu schorzeń stóp, które powstają m.in. na skutek noszenia niewygodnego i źle dopasowanego obuwia, zwłaszcza wysokich obcasów. Najczęściej haluksy są diagnozowane u kobiet w średnim i podeszłym wieku, jednak mogą powstać również u młodych dorosłych, a także u dzieci i młodzieży.

Deformacja w obrębie dużego palca stopy nie jest jedynie problemem natury estetycznej, który wpływa na wygląd stóp. Paluch koślawy (haluksy) powoduje silny ból, wpływa na motorykę chodu, a także może stać się przyczyną rozwoju wad postawy i uciążliwych dolegliwości ze strony kręgosłupa. Często zapomina się, że stopy muszą dźwigać ciężar ciała i są narażone na różne urazy. Reagowanie w momencie pojawienia się pierwszych objawów haluksów, pozwala na wdrożenie odpowiedniego postępowania w celu uniknięcia pogłębienia się deformacji stopy. Dzięki leczeniu zachowawczemu można nie tylko poprawić jakość życia, ale także uniknąć operacji haluksów.

Haluksy w początkowym stadium choroby mogą być skutecznie korygowane. Możliwe jest również zapobieganie ich powstawaniu. Metody zapobiegania powstawaniu haluksów powinny stosować m.in. osoby, w których bliskiej rodzinie była diagnozowana ta deformacja stóp.

Czym właściwie są haluksy?

Haluks, co po łacinie oznacza „paluch”, jest zmianą w ustawieniu pierwszej kości śródstopia. Paluch koślawy może być deformacją wrodzoną lub nabytą. W przypadku wad wrodzonych w obrębie m.in. budowy pierwszej kości śródstopia i innych struktur stopy, paluch koślawy może sprawiać poważne problemy dzieciom i młodzieży.

Najczęściej paluch koślawy staje się jednak problemem osób, które ukończyły 40. rok życia.

Objawy haluksów

Zmiany w obrębie pierwszej kości śródstopia powodują nieprawidłowe ułożenie dużego palca stopy i zmiany w tkankach miękkich. Na skutek niekorygowanej deformacji stopy powstaje zrost kostny. Wadliwe ustawienie dużego palca stopy, wynikające ze zmiany w ustawieniu kości śródstopia, sprawia, że głowa pierwszej kości śródstopia zaczyna wystawać poza obrys fizjologiczny stopy, a duży paluch wykrzywia się w kierunku pozostałych palców.

Niewłaściwe ułożenie podstawy palucha powoduje także stopniowo postępujące zmiany w ułożeniu pozostałych palców, które zaczynają na siebie zachodzić, co sprzyja m.in. powstawaniu odcisków. Zagrożeniem w przypadku nieleczonych haluksów jest także choroba zwyrodnieniowa stawów. Na skutek powstawania haluksów widoczne są objawy stanu zapalnego, czyli obrzęk i zaczerwienienie w okolicy dużego palca u stopy, a także pojawiają się zgrubienia naskórka.

Co więcej, haluksy zaburzają motorykę chodu, co sprawia, że mogą pojawić się objawy ze strony kręgosłupa.

Deformacja stopy taka jak haluksy widoczna jest gołym okiem. W zależności od stopnia deformacji stopy zmiany w obrębie palucha koślawego stopniowo postępują, powodując coraz większe problemy w codziennym funkcjonowaniu. Skutkiem choroby jest m.in. stan zapalny torebki stawowej, który powoduje ból haluksów.

Haluksy mogą dotyczyć jednej i drugiej stopy, jednak nie zawsze stopień zaawansowania haluksów obu stóp jest taki sam.

Nie jest konieczne wykonywanie np. zdjęcia RTG, aby wstępnie zdiagnozować koślawość palucha (haluksy). Specjalistyczne badania wykonywane są na etapie leczenia zachowawczego i przed planowaniem operacji haluksa.

Jak powstają haluksy?

Przyczyny haluksów są znane i najczęściej zalicza się do nich: długotrwałe noszenie ciasnego obuwia z wąskim noskiem i wykonywanie pracy w pozycji stojącej. Warto jednak podkreślić, że nie tylko one mają wpływ na powstawanie haluksów – są również inne przyczyny.

Badania dowiodły, że haluksy mogą częściej pojawiać się u osób, u których ta deformacja występowała w rodzinie. U osób obciążonych ryzykiem rozwoju deformacji w przedniej części stopy, można zaobserwować zmiany w ustawieniu struktur podtrzymujących, ścięgien i więzadeł. Czynnikiem ryzyka występowania haluksów jest m.in. płaskostopie i nadmierna elastyczność więzadeł.

Haluksy mogą jednak powstawać również z innych przyczyn, do których należą m.in.:

  • nieprawidłowa struktura kości śródstopia,
  • długotrwałe przeciążenie przedniej części stopy na skutek np. częstego noszenia butów na wysokim obcasie oraz otyłości,
  • praca w pozycji stojącej,
  • stopa płasko-koślawa (czyli koślawość stóp oraz koślawienie tyłostopia inaczej nazywane płaskostopiem koślawym),
  • urazy stopy.

Haluksy mogą być jednym z objawów niektórych chorób układowych i chorób autoimmunologicznych.

W jaki sposób leczyć haluksy? Możliwa jest nieinwazyjna terapia

Zachowawcze leczenie palucha koślawego, czyli nieinwazyjne leczenie haluksów, ma na celu zapobieganie postępowi choroby. W tego typu terapii leczenie haluksów rozpoczyna się od doboru odpowiedniego obuwia – buty powinny mieć płaski obcas i odpowiednio szeroki nosek (istotne jest, by nie dochodziło do wybrzuszenia wewnętrznej krawędzi stopy). Bardzo ważne dla powodzenia leczenia jest także podstępowanie fizjoterapeutyczne, które m.in. minimalizuje również dolegliwości bólowe. Co więcej, pacjenci powinni stosować odpowiednie wkładki ortopedyczne, a także korygować istniejące wady w budowie stóp, które zwiększają ryzyko występowania haluksów.

Ponadto leczenie haluksów polega na stosowaniu specjalnych wyrobów medycznych np. ortez, które nie tylko pomagają zapobiegać powstawaniu koślawego palucha, ale także redukują nadmierne odchylenie palca stopy i dolegliwości bólowe. Co ważne – można cofnąć haluksy, jeżeli choroba nie weszła w zaawansowane stadium, jednak niezbędne jest przestrzeganie kilku zasad, które umożliwiają zapobieganie nadmiernemu przeciążeniu stopy.

Na etapie leczenia zachowawczego niezbędna jest redukcja nadmiaru kilogramów, bo nadwaga i otyłość są nie tylko przyczyną choroby, ale także czynnikiem, który przyśpiesza jej postęp. Miejscowo w celu redukcji stanu zapalnego na haluksy stosowane są m.in. maści zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Na czym polega operacja haluksów?

Osoby, które chcą leczyć haluksy, muszą zdawać sobie sprawę, że czasami konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego. Metoda chirurgicznej korekcji koślawości palucha dobierana jest do stopnia zaawansowania choroby. Ogólnie operacja polega na wycięciu klina kostnego, co ma sprawić, że paluch się wyprostuje. Można też dokonać jego repozycji. Ostatecznie rezultatem ma być wyraźna korekcja zniekształcenia stopy. Po zabiegu chirurgicznym niezbędna jest rehabilitacja. Warto wiedzieć, że operacja haluksów podlega refundacji przez NFZ.

Niestety, nie zawsze można przeprowadzić zabieg operacyjny – leczenie operacyjne haluksów ma również przeciwwskazania, wśród nich znajdują się m.in. zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych.

Czytaj też:
Koślawe kolana u dziecka: jak rozpoznać i leczyć?
Czytaj też:
Ból pleców nie daje ci spokoju? Spróbuj osteopatii

Źródła:

  • Prusinowska A., Maciejewski W., Turski P. i wsp.: „Paluch koślawy w stopie reumatycznej – leczenie operacyjne i rehabilitacja”. Reumatologia 2011; 49 (2), s. 90–95
  • Widłak P., Łaganowski P., Nowak K. i wsp.: „Paluch koślawy jako odzwierciedlenie zaburzeń statycznych i dynamicznych stopy”. Kwartalnik Ortopedyczny 2012; 3, s. 383–389
  • Marek Napiontek: „Paluch koślawy – od etiologii do leczenia, uwagi praktyczne”. OiT, 3 (3) 2006: 15-24 Ortho & Trauma 3 (3) 2006: 15-24