Wrastający paznokieć – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie

Wrastanie paznokci to częsty problem, który dotyczy nie tylko osób dorosłych, ale także dzieci. W wielu przypadkach dolegliwość ta ma charakter przewlekły, co sprawia, że w stopniu znacznym wpływa na normalne funkcjonowanie, uniemożliwiając m.in. aktywność fizyczną. Wrośnięty paznokieć powoduje powstawanie miejscowego stanu zapalnego oraz zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego. Zauważając pierwsze objawy, które mogą wskazywać na ucisk lub wrastanie płytki paznokcia w otaczające tkanki, należy zasięgnąć porady specjalisty, który zaleci odpowiednie leczenie zachowawcze lub zdecyduje o wykonaniu zabiegów zapobiegających ponownemu wrastaniu paznokcia. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia tej dolegliwości, a także domowych metod, które pomagają rozwiązać problem wrastającego paznokcia.

Wrastający paznokieć – informacje podstawowe

W obrębie paznokci u stóp i dłoni mogą rozwinąć się różne schorzenia. Wrastający paznokieć to częsta przyczyna wizyt u podologa. Schorzenie polega na wnikaniu jednej strony paznokcia lub obu brzegów płytki paznokcia w tkankę fałdu paznokciowego.

Wrastający paznokieć jest przyczyną silnego bólu, który początkowo pojawia się jedynie podczas ucisku paznokcia. Dolegliwości bólowe nasilają się wraz z rozwojem stanu zapalnego oraz zakażenia tkanek wału paznokciowego. Wrastanie paznokci może dotyczyć każdego palca u stóp oraz u rąk. Najczęściej problem wrastających paznokci dotyczy dużego palca u stopy.

Do najczęstszych przyczyn wrastania paznokci zaliczamy noszenie źle dopasowanego obuwia, deformacje stóp oraz przycinanie paznokci, które powoduje, że brzeg paznokcia lub brzegi paznokcia wbijają się w wał okołopaznokciowy. Do wrastania płytki paznokciowej może także doprowadzić jej ułamanie np. na skutek urazu.

Nieprawidłowe obcinanie paznokci to bardzo często popełniany błąd, który przyczynia się do wrastania paznokci. Warto wiedzieć, że prawidłowe obcinanie paznokci nie powinno uwzględniać zaokrąglania brzegów płytki paznokciowej oraz usuwania płytki paznokcia poniżej opuszki palca.

Wyróżniamy różne czynniki ryzyka wrastania paznokci. Problem ten często występuje rodzinnie i ma związek z czynnikami genetycznymi. Istotnym czynnikiem ryzyka wrastania paznokci jest nieprawidłowa budowa anatomiczna płytki paznokciowej oraz wrodzone i nabyte wady anatomiczne palców u stóp.

Wrastające paznokcie wywołują ból, wpływają na estetykę stóp oraz mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Jednym z nich jest ropny stan zapalny, który może objąć nie tylko okolicę wału paznokciowego, ale także rozprzestrzenić się na okoliczne tkanki.

Pierwsze objawy wrastania paznokci bywają bagatelizowane, co sprawia, że problem zaczyna się nasilać, stając się przyczyną odczuwania dyskomfortu. Warto wiedzieć, że rozpoczęcie leczenia w początkowej fazie ucisku lub wrastania płytki paznokciowej, pozwala uniknąć zabiegu chirurgicznego, który może uwzględniać usunięcie całej płytki paznokcia.

Przyczyny wrastania paznokci

Jak już zostało wspomniane, wrastanie paznokci może mieć różne podłoże. Najczęstsze przyczyny wrastania paznokci to m.in.:

• Noszenie źle dopasowanego obuwia (np. zbyt ciasnego obuwia, obuwia z wąskimi i szpiczastymi noskami oraz butów na wysokim obcasie) – dobór odpowiedniego obuwia w istotny sposób wpływa na zdrowie stóp i paznokci. Jeżeli nosimy niewłaściwie dopasowane buty, to zwiększa się ryzyko rozwoju wad stóp oraz powstawania odcisków i wrastania paznokci. Ciasne obuwie sprzyja również rozwojowi grzybicy stóp i paznokci oraz powstawaniu otarć, które mogą łatwo ulec nadkażeniu bakteryjnemu. Noszenie źle dopasowanego obuwia to jedna z częstych przyczyn wrastania paznokci u dzieci, których stopy szybko rosną, co sprawia, że zaledwie po kilku tygodniach może pojawić się ucisk na stopę w okolicy palców. Ucisk obuwia w okolicy palców osób dorosłych i dzieci może doprowadzić do deformacji paznokci, a także zaburzać krążenie krwi, przyczyniając się do powstawania zmian związanych z niedokrwieniem tkanek (np. trudno gojących się ran).
• Nieprawidłowe obcinanie paznokci – jeżeli obcinamy paznokcie zbyt krótko, zaokrąglając brzegi płytki paznokciowej lub pozostawiając ostre krawędzie, to może ona zacząć wbijać się w tkanki wału okołopaznokciowego, wywołując ucisk oraz stopniowo wnikając w głąb skóry.
• Urazy mechaniczne – przyczyną wrastania płytki paznokciowej w skórę często są również urazy mechaniczne w obrębie palców u stóp. Ryzyko urazu zwiększa się u osób aktywnych fizycznie, a także osób wykonujących pracę fizyczną, podczas której na stopę może upaść ciężki przedmiot. Wrastający paznokieć może być również związany np. z uderzeniem palcem o próg, mebel, ścianę. Urazy mechaniczne w obrębie płytki paznokciowej oraz fałdu skórnego wokół paznokcia mogą doprowadzić nie tylko do uszkodzenia samego paznokcia, ale także złamania palca lub palców.
• Wady stóp i wady postawy, które powodują, że pojawia się nieprawidłowy nacisk na przednią cześć stopy (np. płaskostopie, haluksy, palce młotkowate, skolioza, szpotawość stóp) – zarówno wady anatomiczne stóp, jak i wady postawy wpływają na biomechanikę stopy, co przyczynia się do powstawania różnych deformacji oraz wpływa na wzrost paznokci;
• Czynniki genetyczne – u niektórych osób występuje genetyczna skłonność do zmian w obrębie stóp i paznokci oraz wrastania nieprawidłowo zbudowanych paznokci. Jedną z częstych przyczyn wrastania paznokci są tzw. paznokcie rurkowate, których płytka ma kształt litery „U”. Brzegi paznokci rurkowatych wkręcają się w skórę, coraz bardziej się podwijając. W przypadku paznokci rurkowatych bardzo często niezbędne jest podjęcie radykalnych kroków, które pozwalają zapobiec ponownemu wrastaniu paznokcia (np. zabiegi chirurgiczne). Ryzyko wrastania paznokci zwiększa także posiadanie szerokich paznokci o kwadratowym kształcie.
• Niedobory żywieniowe, które wpływają na budowę płytki paznokcia, powodując, że np. staje się ona zbyt krucha i łatwo ulega uszkodzeniom.
• Przyjmowanie niektórych leków oraz choroby przewlekłe (np. zaburzenia krążenia w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej, cukrzyca).
• Nadwaga i otyłość sprzyjające nadmiernemu obciążeniu przedniej części stóp oraz deformacji palców.

Problem wrastających paznokci dotyczy wszystkich grup wiekowych. Związane z nim dolegliwości występują u niemowląt, dzieci, młodzieży i osób dorosłych.

Wrastający paznokieć – objawy

Objawy wrastającego paznokcia są dość charakterystyczne. W początkowej fazie wrastania paznokcia pojawia się niewielki dyskomfort oraz ból przy dotyku uciskanych przez płytkę paznokciową wałów paznokciowych. Z czasem płytka paznokciowa pokonuje barierę naskórka oraz zaczyna coraz bardziej zagłębiać się w skórę, co nasila stan zapalny i dolegliwości bólowe.

Typowe objawy wrastania paznokcia to m.in.:

• dolegliwości bólowe, które nasilają się po założeniu obuwia – ból związany z wrastaniem paznokci nasila się podczas chodzenia, co ma związek z uciskaniem na palec obuwia oraz obciążeniem przedniej części stopy,
• zaczerwienienie i obrzęk skóry wokół wrastającego paznokcia, które wskazują na wywołany przez ucisk stan zapalny,
• ocieplenie objętej stanem zapalnym skóry,
• wysięk ropny lub krwisty z miejsca wrastania paznokcia.

Wrastający paznokieć to schorzenie, które często prowadzi do zakażenia uszkodzonej tkanki bytującymi na stopach bakteriami i grzybami. Nadkażeniu bakteryjnemu oraz grzybiczemu sprzyja nieprawidłowa higiena stóp, nadpotliwość stóp oraz noszenie nieprzewiewnego obuwia.

Brak odpowiedniego leczenia powoduje, że zmieniona zapalnie tkanka zaczyna tworzyć ziarninę. U osób, które nie leczą wrastających paznokci, często pojawia się przerost wału paznokciowego.

Stopień nasilenia objawów wrastających paznokci zależy od stopnia zaawansowania schorzenia. Na początku pojawia się jedynie niewielki dyskomfort, który wraz ze wzrostem płytki paznokcia, która coraz głębiej wbija się w skórę, zaczyna się nasilać.

Czytaj też:
Zastrzał – bolesne, ropne zapalenie palca. Jak je leczyć?

Wrastający paznokieć – klasyfikacja według Scholza i Mozena

Na etapie diagnostyki wrastającego paznokcia stosowana jest klasyfikacja według Scholza i Mozena. Klasyfikacja wrastających paznokci według Scholza uwzględnia stadium wrastania paznokci (I A, I B, II A, II B, III A, III B, IV A, IV B, V A), rozpoznanie (jednostronne lub obustronne wrastanie paznokci) oraz objawy. Zgodnie z klasyfikacją według Scholza:

• W stadium wrastania paznokci I A i I B występują jednostronne lub obustronne zmiany w obrębie wału paznokciowego. Objawy wskazujące na stadium wrastania paznokci I A i I B to brak stanu zapalnego, brak dolegliwości bólowych lub niezbyt nasilone dolegliwości bólowe.
• W stadium wrastania paznokci II A i II B występują jednostronne lub obustronne zmiany w obrębie wału paznokciowego. Objawy wskazujące na stadium wrastania paznokci II A i II B to dolegliwości bólowe, zaczerwienie, obrzęk, stan zapalny, dolegliwości bólowe w obrębie wałów okołopaznokciowych oraz wysięk ropny.
• W stadium wrastania paznokci III A i III B występują jednostronne lub obustronne zmiany w obrębie wału paznokciowego. Objawy wskazujące na stadium wrastania paznokci III A i III B to stan zapalny, wysięk ropny i silne dolegliwości bólowe.
• W stadium wrastania paznokci IV A i IV B występują jednostronne lub obustronne zmiany w obrębie wału paznokciowego. Objawy wskazujące na stadium wrastania paznokci IV A i IV B to nasilone dolegliwości bólowe, zanokcica i rozrost ziarniny;
• W stadium wrastania paznokci V A i występują jednostronne zmiany w obrębie wału paznokciowego lub zmiany pooperacyjne, które związane są z nawrotem choroby. Objawy wskazujące na stadium wrastania paznokci V A to silne dolegliwości bólowe.

Klasyfikacja wrastających paznokci według Mozena uwzględnia IV etapy wrastania paznokci oraz związane z nimi dolegliwości:

• wrastający paznokieć I stopnia – występowanie stanu zapalnego, na który wskazują zaczerwienienie, obrzęk oraz dolegliwości bólowe podczas ucisku,
• wrastający paznokieć II stopnia – występowanie wysięku ropnego, któremu towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe, zaczerwienienie i obrzęk,
• wrastający paznokieć III stopnia – występowanie wysięku ropnego, któremu towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe, zaczerwienienie, obrzęk, ziarninowanie i przerost wału okołopaznokciowego,
• wrastający paznokieć IV stopnia – występowanie wysięku ropnego, któremu towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe, zaczerwienienie, obrzęk, przerost wału okołopaznokciowego, deformacja płytki paznokcia oraz rozrost tkanki ziarninującej, która pokrywa boki płytki paznokcia.

Etapy wrastania paznokci – możliwości leczenia

W sporym uproszeniu można wyróżnić 3 etapy wrastania paznokci, na których występują różne objawy oraz stosowane są inne metody leczenia:

• Pierwszy etap wrastającego paznokcia objawia się bólem oraz zaczerwienieniem. Na tym etapie można zastosować domowe sposoby na wrastający paznokieć (np. moczenie stopy lub moczenie stóp w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, stosowanie maści o działaniu antybakteryjnym lub specjalnych preparatów na wrastające paznokcie, a także podważanie wrastającego brzegu paznokcia i korekcję jego wzrostu za pomocą specjalnej klamry).
• Drugi etap wrastania paznokcia objawia się bólem, zaczerwienieniem oraz obrzękiem wału okołopaznokciowego. W tym przypadku należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub podologiem oraz postępować zgodnie z zaleceniami specjalisty. Na tym etapie może zostać zastosowane leczenie zachowawcze lub leczenie chirurgiczne w zależności od indywidualnych potrzeb konkretnego pacjenta.
• Trzeci etap wrastania paznokcia objawia się bólem, zaczerwienieniem, obrzękiem i ropnym wysiękiem, który wskazuje na nadkażenie bakteryjne. W przypadku trzeciego etapu wrastającego paznokcia konieczne jest rozpoczęcie specjalistycznego leczenia, które uwzględnia miejscowe i doustne przyjmowanie antybiotyków (w zależności od stanu pacjenta), chirurgiczne oczyszczenie zainfekowanych tkanek z ropy i usunięcie całego paznokcia.

Warto pamiętać, że domowe sposoby na wrastający paznokieć nie są skuteczne, jeżeli płytka paznokcia zaczyna coraz bardziej zagłębiać się w skórę. Na tym etapie wrastającym paznokciem musi zająć się lekarz, który dobierze odpowiednią metodę leczenia, np. usunie wrastającą część paznokcia lub cały paznokieć. Wrastający paznokieć u dziecka lub niemowlęcia wymaga konsultacji z lekarzem już przy pierwszych objawach (zaczerwienienie, obrzęk), bo nasilający się stan zapalny i zakażenie u małych pacjentów mogą okazać się poważnym zagrożeniem dla zdrowia.

Jak skutecznie zapobiegać wrastaniu paznokci?

Jeżeli chcesz zapobiec wrastaniu paznokci, to:

• obcinaj paznokcie prosto, nie za krótko i nie zaokrąglając brzegów – brzeg wrastających paznokci powinien wystawać poza opuszkę palca,
• przestrzegaj zasad higieny stóp,
• korzystaj z luźnego, prawidłowo dopasowanego i wykonanego z przewiewnych materiałów obuwia,
• nie bagatelizuj pierwszych objawów, które mogą wskazywać na wrastanie paznokcia.

Pamiętaj, że domowe sposoby leczenia okazują się skuteczne jedynie w początkowym stadium schorzenia. Dbaj o stan paznokci i skonsultuj się z podologiem, który zaleci odpowiednie metody profilaktyki oraz leczenia.

Czytaj też:
Choroby paznokci – najczęstsze dolegliwości. Jak wygląda zdrowy paznokieć?Czytaj też:
Jak dobrze obcinać paznokcie? Ta rada dotycząca skórek może cię zaskoczyć

Źródła:

• Maria Klamczyńska, Magdalena Ciupińska, Podologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2019
• Małgorzata Sokołowska-Wojdyło, Ewa Woś-Wasilewska, Podologia w praktyce – wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Paznokcie, 2015
• Dorota Szafarowska, Defekty stóp i paznokci. Praktyczny poradnik podologa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2022