Choroba Parkinsona to jedna z chorób, które najczęściej diagnozowane są u osób starszych. Skutkiem rozwoju choroby jest postępująca utrata sprawności ruchowej, która prowadzi do kalectwa i zaburzeń w funkcjonowaniu układów, na które wpływa wydzielana przez neurony istoty czarnej dopamina. Ten neuroprzekaźnik mózgowy wpływa m.in. na ciśnienie tętnicze krwi oraz kontrolowanie uczuć i emocji.
Pierwsze objawy choroby Parkinsona mogą pojawić się dość wcześnie i zwykle bywają bagatelizowane. W grupie ryzyka rozwoju choroby Parkinsona znajdują się przede wszystkim seniorzy, jednak schorzenie to coraz częściej diagnozowane jest u osób w średnim i młodym wieku.
Zgodnie ze statystykami ryzyko rozwoju schorzenia wzrasta wraz z wiekiem. Najczęściej choroba Parkinsona diagnozowana jest u seniorów, którzy ukończyli 85. rok życia, jednak ze względu na powolny przebieg choroby, od momentu pojawienia się pierwszych, niespecyficznych symptomów choroby do momentu wystąpienia objawów typowych dla zespołu parkinsonowskiego, może minąć nawet kilka lat.
Zauważalny jest wzrost odsetka młodych pacjentów, u których pojawiają się symptomy wskazujące na chorobę Parkinsona. Ryzyko rozwoju choroby zwiększa występowanie mutacji w obrębie m.in. genu kodującego białko parkinę, która jest częstą przyczyną rozwoju rodzinnej postaci choroby, ujawniającej się nawet u osób w wieku około 20 lat. Na chorobę Parkinsona może wskazywać np. tzw. drżenie spoczynkowe, jednak choroba Parkinsona wywołuje także inne objawy np. objawy psychiczne i objawy ruchowe, do których zaliczamy spowolnienie ruchów i zaburzenia postawy ciała.
Część objawów choroby Parkinsona może być mylnie brana za objawy związane z naturalnymi procesami starzenia się organizmu, demencją starczą oraz zaburzeniami, których podłożem są typowe dla sporej grupy seniorów choroby przewlekłe.
Choroba Parkinsona – co trzeba wiedzieć?
Choroba Parkinsona, nazywana dawniej drżączką poraźną, to choroba neurodegeneracyjna, która częściej diagnozowana jest u mężczyzn. Schorzenie to znane jest od bardzo dawna, jednak po raz pierwszy zostało opisane w 1817 roku przez Jamesa Parkinsona. Od tego czasu trwają intensywne badania nad chorobą Parkinsona, które pozwoliły wyodrębnić wpływające na jej rozwój czynniki, a także opracować protokoły leczenia.
Dzięki postępowi medycyny choroba Parkinsona, choć nieuleczalna i stopniowo upośledzająca sprawność ruchową, nie jest obecnie zaliczana do grupy schorzeń, które powodują przedwczesny zgon.
Średni czas życia osób z rozpoznaną chorobą Parkinsona to 20 lat, jeżeli schorzenie zostanie zdiagnozowane około 60. roku życia. Wczesne rozpoznanie choroby Parkinsona i rozpoczęcie leczenia ułatwia codzienne funkcjonowanie pacjentów, jednak nadal jest to choroba nieuleczalna. U osób młodych, u których najczęściej diagnozowana jest rodzinna postać choroby Parkinsona, problem stanowi szybsze tempo powstawania zmian w układzie nerwowym, jednak współczesna medycyna pozwala na spowolnienie postępu schorzenia. Jest to możliwe dzięki rozpoczęciu leczenia farmakologicznego, a także leczenia operacyjnego.
Choroba Parkinsona to choroba zwyrodnieniowa komórek ośrodkowego układu nerwowego, która prowadzi do poważnych zmian w obszarach barwnikonośnych mózgowia, przede wszystkim w istocie czarnej mózgu. Proces zwyrodnieniowy prowadzi do upośledzenia funkcjonowania oraz zaniku neuronów, których zadaniem jest produkcja dopaminy. Ten neuroprzekaźnik mózgowy wpływa m.in. na poziom energii, odczuwanie emocji oraz koordynację i napięcie mięśniowe. Zmiany w obrębie produkujących dopaminę neuronów, a także innych komórek mózgowych, prowadzą do pojawienia się dość charakterystycznych objawów choroby Parkinsona.
U większości chorych rozwój choroby Parkinsona postępuje powoli, dlatego często jej pierwsze objawy, są bagatelizowane. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, czynników ryzyka oraz objawów choroby Parkinsona, bo pozwoli to uniknąć zgubnego w skutkach bagatelizowania pierwszych objawów choroby i w odpowiednim momencie zgłosić się do lekarza w celu zdiagnozowania schorzenia i rozpoczęcia jego leczenia.
Choroba Parkinsona – częstość występowania
Choroba Parkinsona nie jest często diagnozowanym schorzeniem. Dotyczy około 0,15% ogółu ludzkiej populacji. Choroba Parkinsona rozwija się nie tylko u seniorów i osób w średnim wieku, ale także młodych dorosłych. Niekiedy objawy choroby Parkinsona pojawiają się u osób, które nie ukończyły 20. roku życia, jednak w tym przypadku jej podłożem są mutacje genetyczne, które odpowiadają za rodzinne występowanie tego schorzenia.
Choroba Parkinsona to degeneracyjne schorzenie układu nerwowego, które powoduje postępujące zmiany w obrębie neuronów. Ryzyko rozwoju choroby Parkinsona zwiększa się wraz z wiekiem. W grupie osób po 65. roku życia częstość występowania choroby to około 1,8%. W grupie seniorów po 85. roku życia częstość występowania choroby Parkinsona to około 2,5%. Widoczny jest wzrost liczby chorych – coraz częściej choroba Parkinsona jest obecnie diagnozowana na podstawie wczesnych objawów u osób około 58. roku życia.
Czytaj też:
Choroba Parkinsona dotyka nie tylko pacjenta. Z czym zmagają się ich opiekunowie?
Choroba Parkinsona u seniorów powoduje zmiany neurodegeneracyjne, które wolno postępują – od momentu rozpoczęcia się procesu degeneracji neuronów do momentu znacznego upośledzenia sprawności chorego, mijają zwykle długie lata. Przebieg choroby u osób młodych jest bardziej dynamiczny, jednak w tej grupie wcześnie rozpoczęte leczenie farmakologiczne i leczenie chirurgiczne, przynoszą bardzo dobre efekty.
Coraz bardziej skuteczne metody leczenia choroby Parkinsona pozwalają na znaczną poprawę jakości życia i samopoczucia chorych, jednak kluczowe dla efektów terapii, jest jej wczesne rozpoczęcie. Wcześnie rozpoczęte leczenie pozwala ułatwić codzienne funkcjonowanie, wydłużając czas od momentu wystąpienia pierwszych objawów choroby Parkinsona do momentu utraty sprawności, która prowadzi do inwalidztwa.
Choroba Parkinsona – przyczyny
Od momentu powstania pierwszego opisu choroby Parkinsona minęły dwa wieki, jednak przyczyna choroby Parkinsona nadal nie została poznana. Brak wiedzy na temat czynników, które rozpoczynają proces degeneracji neuronów i prowadzą m.in. do występowania objawów ruchowych, utrudnia opracowanie zaleceń profilaktycznych, jednak wyodrębniono czynniki, które mogą przyczyniać się do rozwoju schorzenia. Zaliczamy do nich czynniki genetyczne, czyli m.in. mutację w obrębie genu PARK1 i PARK2 – gen PARK1 koduje alfa-synukleinę, a gen PARK2 koduje białko o nazwie parkina, czynniki środowiskowe oraz oddziaływanie na organizm substancji toksycznych.
Szacuje się, że mutacja genetyczna dotyczy od 4% do ponad 30% chorych na Parkinsona, odpowiadając za rozwój choroby u osób w podeszłym wieku oraz osób młodych, u których zwykle rozwija się rodzinna postać choroby.
Do czynników środowiskowych, które mogą prowadzić do rozwoju choroby Parkinsona, zaliczamy m.in.:
- silny stres oksydacyjny,
- stosowane leki,
- toksyny,
- nienowotworowe zmiany w naczyniach mózgowych,
- przewlekłe stany zapalne,
- przebyty udar mózgu,
- niektóre schorzenia (choroby nowotworowe, choroby neurologiczne).
U wielu osób rozwój choroby inicjuje przyśpieszone starzenie się organizmu na skutek m.in. oddziaływania substancji i czynników, które powodują powstawanie wolnych rodników tlenowych. Prowadzone badania wskazują na związek pomiędzy rosnącym odsetkiem liczby chorych i oddziaływaniem na organizm związków chemicznych, które obecne są m.in. w często stosowanych detergentach.
U osoby podatnej genetycznie oddziaływanie czynników środowiskowych oraz kontakt z toksynami mogą zwiększyć ryzyko rozwoju choroby Parkinsona nawet kilkukrotnie.
Czytaj też:
Miał 27 lat, kiedy zdiagnozowano u niego Parkinsona. „Jak ja będę wyglądał? Jak dinozaur!”
Przyczyną występowania objawów choroby Parkinsona jest niedobór dopaminy, który pojawia się na skutek zmian w układzie dopaminergicznym; choroba oddziałuje także na układ noradrenergiczny, glutaminergiczny i cholinergiczny, powodując różne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu.
Mechanizm rozwoju i przebieg choroby Parkinsona
Proces degeneracji neuronów na początku obejmuje grzbietowe jadro ruchowe nerwu błędnego, strefę siatkowatą pośrednią i opuszkę węchową, prowadząc do występowania niespecyficznych objawów schorzenia.
W początkowej fazie zmian w obrębie komórek ośrodkowego układu nerwowego nie mamy do czynienia z objawami ruchowymi oraz dolegliwościami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, jednak pojawiają się np. zaburzenia snu. Przebieg choroby prowadzi do kolejnych zmian w układzie nerwowym, które obejmują jądra szwu, jądra siatkowate olbrzymiokomórkowe oraz jądra miejsca sinawego. Mamy w tym przypadku do czynienia z kolejnym stadium choroby, w którym także nie pojawiają się objawy ruchowe np. zaburzenia chodu i nadmierna sztywność mięśni.
Następnie choroba obejmuje część podstawną śródmózgowia, część podstawną przodomózgowia i część zbitą istoty czarnej. Na skutek postępujących zmian degeneracyjnych dochodzi do uszkodzenia kolejnych struktur, do których zaliczamy ciało migdałowate, jądro konarowo-mostowe nakrywki, jądro przednie szwu i niektóre jądra podwzgórza. Trzecie stadium choroby wiąże się z występowaniem objawów ruchowych, jednak stopień ich nasilenia bywa różny. Kolejne etapy choroby prowadzą do uszkodzeń w obrębie kory skroniowej i kory nowej, które powodują, że pojawiają się m.in. zaburzenia pamięci i zaburzenia psychiczne.
Niemal bezobjawowy proces degeneracji ośrodkowego układu nerwowego trwa nawet kilkanaście lat. Typowe objawy choroby Parkinsona pojawiają się w fazie znacznego zaawansowania zmian w obrębie układu nerwowego, obejmując m.in. nasilające się drżenie spoczynkowe, spowolnienie ruchowe, skurcze mięśni, zaburzenia chodu i zaburzenia równowagi.
Stadia choroby Parkinsona
W literaturze medycznej znajdziemy różne podziały choroby Parkinsona na fazy zaawansowania schorzenia, które charakteryzują się występowaniem określonych objawów. Jednym z najczęściej stosowanych jest podział na 4 stadia choroby, od których zależy leczenie choroby Parkinsona. Wyróżnia on:
- okres prodromalny – początkowe stadium choroby, w którym pojawiają się niespecyficzne objawy choroby Parkinsona np. zaburzenia snu, zaburzenia węchu, objawy depresji;
- okres ruchowy wczesny – pierwsze stadium objawów ruchowych, w którym chorzy najlepiej reagują na wdrożone leczenie farmakologiczne;
- okres zaawansowany – stadium nasilających się objawów, w którym leczenie farmakologiczne nie przynosi wyraźnej poprawy;
- okres mocno nasilonych objawów – w zaawansowanej fazie choroby Parkinsona następuje znaczące pogorszenie się stanu chorego, które prowadzi do całkowitej utraty sprawności.
Te objawy są typowe w chorobie Parkinsona
Typowe objawy choroby Parkinsona to przede wszystkim sztywność mięśniowa, drżenie spoczynkowe, zaburzenia postawy, zaburzenia równowagi i charakterystyczny, szurający chód. W przebiegu choroby Parkinsona występują także inne objawy, które związane są z zaburzeniami w wydzielaniu dopaminy np. spadki ciśnienia tętniczego, zaburzenia nastroju, zaburzenia pamięci, zmiany zachowania i problemy z kontrolowaniem emocji.
Czytaj też:
„Chorobotwórcze” bakterie. Czy wywołują demencję i chorobę Parkinsona?