Tłuszczaki to jedne z wielu zmian, które mogą pojawić się na ciele. Ich wygląd wywołuje niepokój – tłuszczaki to pojedyncze lub mnogie guzy, które czasami osiągają znaczne rozmiary. Powstają w tkance podskórnej, a także w narządach wewnętrznych. Tłuszczaki to najczęściej zmiany łagodne, jednak możliwy jest również rozwój guza, który przypomina swoim wyglądem tłuszczaka, jednak ma charakter złośliwy. Takim guzem jest tłuszczakomięsak, który stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.
Zgodnie ze statystykami – tłuszczak jest najczęściej diagnozowanym nowotworem tkanek miękkich. Może utworzyć się na każdym etapie życia. Szczyt zachorowania przypada na 4-6 dekadę życia, jednak dość często tłuszczaki są także diagnozowane u dzieci. Nie wszystkie tłuszczaki wymagają specjalistycznego leczenia. Jest ono jednak konieczne w przypadku dużych tłuszczaków, które mogą utrudniać normalne funkcjonowanie i wywoływać nieprzyjemne dolegliwości.
Warto pamiętać, że każdy guz, który utworzy się na powierzchni skóry lub w tkance podskórnej, jest wskazaniem do wizyty u lekarza. Nie należy samodzielnie „diagnozować” zmian skórnych, bo brak doświadczenia może doprowadzić do poważnych powikłań. Guzy łagodne i guzy złośliwe często jedynie nieznacznie różnią się pod względem wyglądu. Diagnoza musi zostać postawiona na podstawie badania palpacyjnego, które wykonuje lekarz dermatolog. Jeżeli zmiana ma niespecyficzny wygląd, to konieczne jest wykonanie badania histopatologicznego. Oddawane są do niego tkanki guza, który zostaje usunięty chirurgicznie. Jest to rutynowa procedura, która pozwala ostatecznie potwierdzić charakter zmiany.
Czym jest tłuszczak?
Tłuszczaki (lipoma) to najczęściej powstające zmiany guzowate, które są diagnozowane u osób z wszystkich grupy wiekowych. Tłuszczaki tworzą się w wyniku bujania tkanki tłuszczowej, czyli nadmiernego namnażania się komórek tłuszczowych w jednym miejscu. Proces bujania obserwowany jest także w przypadku innych typów tkanek.
Teoretycznie łatwo jest rozpoznać tłuszczaka – guz tłuszczowy powstaje z dojrzałych komórek tłuszczowych, pomiędzy którymi znajduje się włóknista tkanka łączna. Tłuszczak otoczony jest torebką łącznotkankową, może mieć różną wielkość oraz kształt i jest ruchomy względem podłoża. Tłuszczak to zmiana łatwo wyczuwalna palpacyjnie. Skóra, która pokrywa guz, nie jest chorobowo zmieniona. Co ważne – tłuszczaki nie powodują zaczerwienienia skóry oraz powstawania w obrębie guza zmian zapalnych i zmian o charakterze owrzodzeń. Zdarza się, że tłuszczak wywołuje ból, co ma związek z uciskiem rozrastającego się guza na okoliczne nerwy.
Obraz histologiczny tłuszczaka
W obrazie histologicznym tłuszczaka widoczne są komórki tłuszczowe o zmienionej wielkości, jednak brak jest typowych dla nowotworów złośliwych zmian morfologicznych w komórkach guza. Charakterystyczna dla tłuszczaków jest miękka spoistość guza, prawidłowe zabarwienie skóry, głębokie usadowienie zmiany i zrazikowa budowa. Przerost tkanki łącznej włóknistej wpływa na spoistość guza, sprawiając, że staje się on twardy – w tym przypadku mamy do czynienia z włókniakotłuszczakiem.
Co ważne – tłuszczaki nie naciekają okolicznych tkanek – są to zmiany łagodne, które nie dają przerzutów. Niestety, zarówno pojedyncze, jak i mnogie tłuszczaki znacząco wpływają na samoocenę, powodując kompleksy. Na skutek rozwoju guzów może dojść do deformacji w obrębie kończyn i tułowia.
Tłuszczaki pojedyncze i tłuszczaki mnogie
Pojedyncza zmiana chorobowa nie powinna budzić niepokoju. Tłuszczaki to często powstające u osób zdrowych guzy, które mogą występować rodzinnie. Bardziej niepokojące jest występowanie licznych tłuszczaków na ciele oraz w okolicy narządów wewnętrznych. Tłuszczaki mnogie zwykle są mniejsze niż tłuszczaki pojedyncze, jednak charakteryzują się znacznie szybszym wzrostem. Skupiska tłuszczaków powstają przede wszystkim na kończynach i tułowiu i często mają symetryczny układ. Niekiedy mnogie tłuszczaki wskazują na konieczność wykonania badań diagnostycznych, których celem jest ujawnienie schorzeń ogólnoustrojowych.
Charakterystyczny dla tłuszczaków jest początkowo szybki wzrost zmiany, która po pewnym czasie przestaje się powiększać. Mnogie tłuszczaki powstają nagle i rozwijają się szybciej niż pojedyncze guzy tłuszczowe. Największy opisany tłuszczak podskórny ważył ponad 7 kg, jednak tak duże guzy tłuszczowe zdarzają się niezwykle rzadko.
Rodzaje tłuszczaków
Tłuszczaki to duża grupa guzów, które dzielą się pod względem budowy komórkowej. Rodzaje tłuszczaków to:
- typowy pod względem budowy tłuszczak (lipoma) – zmiana jest słabo unaczyniona i powstaje z dojrzałych komórek tłuszczowych, charakteryzując się zrazikową budową;
- włókniakotłuszczak (fibrolipoma) – zmiana, w której obrębie nadmiernie rozrasta się tkanka łączna włóknista;
- naczyniotłuszczak (angiolipoma) – zmiana zbudowana z tkanki łącznej;
- mięśniakotłuszczak (myolipoma) – zmiana, w której obrębie znajduje się tkanka tłuszczowa i tkanka mięśniowa;
- tłuszczak wielopostaciowy – tłuszczak wielopostaciowy to zmiana, w której budowie widoczne są drobne naczynia krwionośne oraz adiopocyty;
- tłuszczak wrzecionowaty – guz zbudowany z komórek wrzecionowatych;
- lipoblastoma – tłuszczak, który powstaje u małych dzieci oraz niemowląt;
- zimowiak – zmiana powstająca z brunatnej tkanki tłuszczowej;
- myelolipoma – tłuszczak zbudowany z komórek tłuszczowych oraz tkanki szpiku kostnego.
Przyczyny powstawania tłuszczaków
Dlaczego powstają tłuszczaki? Naukowcom nadal nie udało się odpowiedzieć na to pytanie. Nieznane są wszystkie przyczyny powstawania tłuszczaków, jednak wiadomo, co może wpływać na ich rozwój. Do najczęściej wskazywanych czynników ryzyka rozwoju tłuszczaków zaliczamy:
- predyspozycje genetyczne – tłuszczaki często występują rodzinnie,
- wiek średni,
- płeć żeńską,
- nadwagę i otyłość.
Tłuszczaki mogą utworzyć się w miejscu, w którym doszło do urazu. Ich powstawanie jest także związane z przebiegiem niektórych chorób.
Większość tłuszczaków pojawia się na ciele z niewiadomych przyczyn. W przypadku szybkiego tempa wzrostu tłuszczaków, a także występowania niecharakterystycznych objawów ogólnych, trzeba wykonać specjalistyczne badania.
Objawy ogólne tłuszczaków
Większość tłuszczaków, które powstają w tkance podskórnej i mają niewielki rozmiar, nie wywołuje uciążliwych objawów. Dolegliwości m.in. ból, mrowienie lub uczucie ciągnięcia mogą występować, gdy tłuszczak uciska okoliczne nerwy oraz ma duży rozmiar. Problematyczne okazują się przede wszystkim tłuszczaki, które tworzą się wewnątrz ciała, zaburzając pracę narządów wewnętrznych.
Tłuszczaki mogą także powodować zaburzenia w funkcjonowaniu znajdujących się w pobliżu zmiany podskórnej narządów wewnętrznych, do których zaliczamy m.in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- silne bóle brzucha,
- zaburzenia oddychania.
Niektóre tłuszczaki mogą przyczyniać się do wadliwego funkcjonowania nerek.
Leczenie tłuszczaków
Jak już zostało wspomniane, nie wszystkie tłuszczaki wymagają leczenia. W przypadku pojedynczych, niewielkich zmian, które nie powodują uciążliwych objawów i nie są przyczyną kompleksów, leczenie nie jest konieczne. Warto jednak zawsze skonsultować zmianę z lekarzem dermatologiem, który doradzi najlepszy sposób dalszego postępowania.
Leczenie tłuszczaków zwykle uwzględnia zabieg chirurgiczny. Guzów tłuszczowych nie można usuwać samodzielnie! Budowa tłuszczaka powoduje, że zmiany tej nie da się wycisnąć, bo zawartość tłuszczaka znajduje się w torebce łącznotkankowej, która musi zostać nacięta. Przez niewielkie nacięcie odsysa się zawartość guza, a następnie oddaje się pozyskany materiał do badania histopatologicznego.
Guz tłuszczowy powinien zostać usunięty w całości, co zmniejsza ryzyko ponownego powstania tłuszczaka w miejscu usuniętej zmiany. Najczęściej tłuszczaki usuwane są w znieczuleniu miejscowym. Po zabiegu, w miejscu nacięcia skóry, zakładane są szwy. Rana zwykle szybko się goi, a sam zabieg nie powoduje powikłań.
Mniej inwazyjną metodą leczenia tłuszczaków jest leczenie farmakologiczne, które uwzględnia ostrzykiwanie zmiany chorobowej sterydami. Polecane domowe metody leczenia tłuszczaków okazują się mało efektywne. W przypadku szybko rosnących guzów najlepiej z nich zrezygnować, aby uniknąć późniejszych problemów, które mogą powodować duże tłuszczaki.
Podsumowując, tłuszczaki to guzy łagodne, które najczęściej powstają u osób pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Częściej tłuszczaki diagnozowane są u kobiet. Typowy guz tłuszczowy (lipoma) zbudowany jest z dojrzałych komórek tłuszczowych i nie przeobraża się w zmianę o charakterze złośliwym. W celu zróżnicowania tłuszczaków z innymi zmianami o podobnym obrazie histologicznym wykonywane jest badanie histopatologiczne.