Choroby paznokci – najczęstsze dolegliwości. Jak wygląda zdrowy paznokieć?

Zgodnie z definicją paznokcie to rogowe twory naskórkowe, które pokrywają grzbietową powierzchnię ostatnich członów paliczków u dłoni i stóp. Pełnią one funkcje ochronne i obronne. Pojawiające się na paznokciach zmiany m.in. żółte przebarwienia, białe i brązowe plamki, poprzeczne i podłużne bruzdy, a także stan zapalny, ból i obrzęk wałów okołopaznokciowych, powinny skłonić do wizyty u lekarza dermatologa. Zmiany w obrębie paznokci mogą wskazywać nie tylko na choroby paznokci, ale również choroby skóry (np. łuszczyca skóry) i włosów (np. łysienie plackowate) oraz choroby ogólnoustrojowe.

Jak zbudowane są paznokcie?

Płytki paznokciowe tworzą zrogowaciałe, spłaszczone w kierunku powierzchni i łukowato wygięte komórki naskórka. Płytka paznokcia zbudowana jest z blaszki grzbietowej i blaszki podeszwowej; leży na łożysku paznokcia i jest do niego ściśle przytwierdzona. Jej boczno-tylne części oraz część tylna znajdują się w fałdzie naskórkowym, który jest wzniesiony ponad powierzchnię paznokcia (wał paznokciowy, wał okołopaznokciowy). Znajdująca się pod wałem okołopaznokciowym część łożyska paznokcia nazywana jest macierzą paznokcia. Macierz paznokcia odpowiada za wzrost płytki paznokcia, a łożysko paznokcia pełni funkcje odżywcze. Na powierzchni paznokcia, tuż przy wale paznokcia, znajduje się obrąbek naskórkowy (skórki).

W budowie płytki paznokcia wyróżnia się trzy części:

• rąbek paznokcia (wolny koniec płytki paznokcia),
• płytkę właściwą,
• obłączek paznokcia (łękotka paznokcia).

Paznokcie dłoni rosną szybciej niż paznokcie stóp, które są bardziej narażone na zakażenia o podłożu grzybiczym. Na paznokciach rąk częściej widoczne są objawy zakażeń bakteryjnych i chorób ogólnoustrojowych.

Funkcje paznokcia

Paznokcie pełnią przede wszystkim funkcje ochronne i funkcje obronne. Chronią delikatne opuszki palców przed uszkodzeniami i czynnikami drażniącymi. Co więcej, zwiększają wrażliwość dotykową palców i wpływają na zdolności manualne, ułatwiając podnoszenie małych przedmiotów.

Co ważne, na paznokciach widoczne są różne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Wygląd paznokci może wskazywać m.in. na niedobór witamin i minerałów, a także np. choroby tarczycy, płuc, serca, wątroby oraz nerek.

Jak powinny wyglądać zdrowe paznokcie?

Zdrowe paznokcie poznamy po szarawożółtym lub mlecznobiałym rąbku, który stanowi wolny koniec paznokcia, różowym zabarwieniu płytki właściwej oraz biało zabarwionym obrąbku. Płytka zdrowego paznokcia jest gładka, stosunkowo odporna na uszkodzenia mechaniczne oraz nieprzebarwiona.

Wszystkie zmiany w obrębie płytek paznokciowych powinny być konsultowane z lekarzem. Niepokojące objawy to nie tylko przebarwienia na płytce paznokcia i zmiany widoczne pod płytką paznokcia, ale także m.in. rozdwajanie się i nadmierna łamliwość wolnego brzegu paznokcia, nieprawidłowy wzrost płytki paznokcia (np. przerost płytki paznokcia) i złuszczanie się płytki paznokcia.

Dlaczego paznokcie chorują? Jakie są tego najczęstsze przyczyny?

Zmiany na paznokciach, które mogą wskazywać na chorobę paznokci, pojawiają się z różnych przyczyn. Najczęściej związane są z m.in.:

• niewłaściwą pielęgnacją i brakiem odpowiedniej higieny,
• urazami mechanicznymi,
• oddziaływaniem na paznokcie czynników drażniących (np. detergenty, nadmierna wilgotność),
• nieprawidłowo wykonywanymi zabiegami kosmetycznymi (np. zakażenia przenoszone za pośrednictwem niesterylizowanych narzędzi kosmetycznych),
• wykonywaniem zabiegów kosmetycznych, które osłabiają płytkę paznokciową (np. manicure hybrydowy),
• ubogą w składniki odżywcze dietą (np. niedobór cynku, witamin z grupy B, witaminy C, żelaza, magnezu, krzemu),
• czynnikami genetycznymi,
• chorobami skóry,
• zaburzeniami hormonalnymi,
• chorobami ogólnoustrojowymi i zaburzeniami metabolicznymi (np. choroby tarczycy, układu nerwowego czy serca).

Stan płytki paznokciowej może pogarszać się okresowo, co ma związek z ogólnym osłabieniem i nadmiernym obciążeniem organizmu np. ciążą i laktacją.

Jakie choroby paznokci występują najczęściej?

Wyróżniamy m.in.:

• choroby paznokci o podłożu bakteryjnym, które najczęściej wywołują gronkowce, paciorkowce i pałeczka ropy błękitnej;
• choroby paznokci o podłożu grzybiczym, które najczęściej wywołują dermatofity Trychophyton rubrum i Trychophyton mentagrophytes var. Interdigitale;
• choroby paznokci o podłożu wirusowym, które wywołują wirusy z grupy HPV (wirus brodawczaka ludzkiego);
• choroby paznokci o podłożu genetycznym i immunologicznym;
• choroby paznokci związane z oddziaływaniem czynników środowiskowych,
• choroby paznokci o podłożu nowotworowym (np. czerniak paznokcia).

Do chorób, które dotykają paznokci zaliczamy m.in.: zanokcicę, grzybicę paznokci, wrastający paznokieć, łuszczycę paznokci czy onycholizę. Warto wiedzieć, że zmiany na paznokciach mogą pojawić się w przebiegu niektórych chorób skóry. Chodzi o takie schorzenia jak: łuszczyca skóry, liszaj płaski, pęcherzyca, łysienie plackowate, łupież czerwony mieszkowy, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa.

Bakteryjne choroby paznokci – przyczyny, objawy i leczenie

Zakażenia bakteryjne płytek paznokciowych wywołują m.in. paciorkowce, gronkowce oraz pałeczka ropy błękitnej. Najczęściej diagnozowaną chorobą paznokci o podłożu bakteryjnym jest zanokcica.

Zanokcica zwykle dotyczy jednego paznokcia. Ta choroba paznokci rozwija się, gdy bakterie spowodują zakażenie wału paznokciowego lub wnikną pod płytkę paznokcia, gdzie zaczną się namnażać, wywołując stan zapalny.

Zanokcica objawia się pulsującym bólem, pieczeniem i obrzękiem, którym towarzyszy silne zaczerwienienie i ocieplenie skóry. Na objętej stanem zapalnym okolicy wału paznokciowego może być widoczne miejsce zbierania się ropy. W niektórych przypadkach objawom zanokcicy towarzyszą objawy grzybicy paznokci. W przypadku infekcji zlokalizowanej pod płytką paznokcia może dojść do jej zniekształcenia. Objawy zanokcicy pojawiają się nagle. Ta choroba paznokci najczęściej rozwija się w wyniku urazu naskórka w okolicy płytki paznokciowej, do którego dojdzie np. podczas zabiegów kosmetycznych lub obgryzania paznokci.

W przypadku zanokcicy wału paznokciowego najczęściej stosowane jest miejscowe leczenie farmakologiczne, które uwzględnia stosowanie środków odkażających oraz antybiotyków. Ostra zanokcica może również wymagać doustnego stosowania antybiotyków. W niektórych przypadkach może być konieczne chirurgiczne oczyszczenie miejsca zakażenia w celu odprowadzenia ropy.

Infekcja tocząca się pod paznokciem może doprowadzić do deformacji i oddzielenia się płytki paznokcia od łożyska. W tym przypadku leczenie może uwzględniać jej chirurgiczne usunięcie.

Grzybica paznokcia – przyczyny, objawy i leczenie

Grzybica może zaatakować paznokcie rąk i nóg, jednak częściej diagnozowana jest w obrębie kończyn dolnych. Rozwojowi choroby sprzyja nieprzestrzeganie zasad higieny, noszenie nieprzewiewnego obuwia oraz skarpet ze sztucznych włókien, nadmierna potliwość, a także kontakt skóry i paznokci z zainfekowanymi powierzchniami, ręcznikami oraz narzędziami stosowanymi do zabiegów kosmetycznych. Zarówno grzybica paznokci, jak i grzybica skóry to choroby zakaźne, którymi możemy zarazić się przez bezpośredni kontakt ze skórą osoby chorej, a także np. korzystając z pożyczonego obuwia i przymierzając buty na gołą stopę.

Na grzybicę paznokci może wskazywać zmiana zabarwienia paznokcia np. brunatne lub żółtawe przebarwienie w okolicy brzegu paznokcia. W przypadku grzybicy paznokci mamy do czynienia z etapowym przebiegiem choroby. Z czasem oprócz rozprzestrzeniającego się przebarwienia płytki paznokcia pojawiają się wskazujące na zajęcie łożyska paznokcia odkształcenia. W przypadku grzybicy paznokci chora płytka paznokcia jest pogrubiona i pofałdowana.

Grzybica paznokci powoduje, że stają się one kruche i łamliwe. W niektórych przypadkach na skutek zakażenia dermatofitami dochodzi do oddzielenia się całej płytki paznokcia od łożyska.

Choć grzybica paznokci wywołuje charakterystyczne objawy, to powinny zostać wykonane badania mykologiczne, które potwierdzą zakażenie dermatofitami – najczęściej grzybicę paznokci wywołują grzyby z rodzaju Trychophyton rubrum i Trychophyton mentagrophytes var. Interdigitale.

Leczenie grzybicy jest trudne i długotrwałe. Wcześnie wykryta choroba paznokci o podłożu grzybiczym, może być leczona za pomocą miejscowo działających środków grzybobójczych. W przypadku nasilonych objawów grzybicy paznokci konieczne jest leczenie farmakologiczne, które uwzględnia doustne przyjmowanie leków przeciwgrzybiczych. Farmaceutyki przez naczynia krwionośne docierają do źródła zakażenia. Brak oczekiwanych efektów leczenia farmakologicznego jest wskazaniem do chirurgicznego usunięcia chorego paznokcia lub paznokci.

Wspomagająco w leczeniu grzybicy paznokci stosowane są domowe metody np. moczenie stóp w naparach ziołowych o właściwościach przeciwgrzybiczych. Polecane jest także stosowanie na zmienione chorobowo paznokcie olejku z drzewa herbacianego.

Wrastający paznokieć – przyczyny, objawy i leczenie

Wrastaniu paznokci sprzyja nieprawidłowe obcinanie paznokci, noszenie zbyt ciasnego obuwia, a także urazy paznokcia, które powodują jego złamanie.

Wrastający paznokieć wywołuje silny ból. W miejscu, w którym płytka paznokcia wrasta w tkankę miękką wału paznokciowego, pojawiają się obrzęk oraz zaczerwienienie, a także krwawienie. Niekiedy dochodzi do nadkażenia bakteryjnego.

Leczenie dobierane jest do stanu pacjenta. Może uwzględniać m.in. skorygowanie nieprawidłowo wzrastającego paznokcia lub chirurgiczne wycięcie jego fragmentu. W celu wsparcia leczenia zalecane jest moczenie stóp w ciepłej wodzie z mydłem lub solą.

Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy i leczenie

Łuszczyca paznokci pojawia się w przebiegu łuszczycy skóry. Choroba występuje u 50% pacjentów ze zdiagnozowaną łuszczycą zwyczajną oraz u 80% chorych z łuszczycą stawową.

Łuszczyca paznokci objawia się m.in. naparstkowaniem (w płytce tworzą się wgłębienia), podłużnym bruzdowaniem (to tzw. linie Beau), onycholizą (oddzieleniem się płytki paznokcia od łożyska) oraz pojawieniem się plam olejowych (przypominają krople oleju pod płytką paznokcia).

Warto wiedzieć, że leczenie łuszczycy paznokci oparte jest na schemacie kompleksowego leczenia łuszczycy skóry. Nie zaleca się wybiórczej terapii tylko w obrębie paznokci, gdyż nie jest ona skuteczna.

Liszaj płaski – przyczyny, objawy i leczenie

Liszaj płaski to kolejna choroba skóry, której objawy mogą powodować zmiany na paznokciach. W postaci skórnej najczęstszym objawem jest świąd, któremu towarzyszą dolegliwości takie jak pieczenie i ból.

W przebiegu choroby na paznokciach pojawia się podłużne bruzdowanie, płytka staje się cienka, a czasami nawet całkowicie zanika i nie odrasta. Objawy choroby mogą dotyczyć jednego lub wielu paznokci.

Aby objawy ustąpiły, konieczne jest leczenie, które polega m.in. na zastosowaniu miejscowo glikokortykosteroidów (gdy nie są skuteczne, zaleca się ich stosowanie doustne), wdrożeniu fototerapii lub retinoidów doustnie.

Onycholiza – oddzielanie płytki paznokcia od łożyska

Onycholiza może dotyczyć zarówno płytki paznokci dłoni, jak i stóp. W jej przebiegu dochodzi do oddzielenia płytki paznokcia od łożyska, co objawia się stopniową zmianą barwy paznokcia – najpierw jest biały, następnie staje się żółty (czasem brązowy, szary lub zielonkawy). Z czasem pod nieprzylegającą do łożyska płytką gromadzi się zrogowaciały naskórek.

Jest wiele przyczyn powstawania tego stanu. Najczęstsze przyczyny onycholizy to urazy mechaniczne, w tym m.in. uderzenia lub permanentny ucisk płytki. Co ważne, onycholiza może pojawiać się w przebiegu innych chorób, w tym m.in. łuszczycy, łysienia plackowatego, zespołu Raynauda lub kontaktowego zapalenia skóry. To również symptom, który może wskazywać na choroby ustrojowe takie jak cukrzyca czy choroby tarczycy.

Aby przywrócić paznokieć do zdrowia, należy wdrożyć leczenie onycholizy. Na początku konieczne jest skrócenie i oczyszczenie paznokcia. Dopiero później można wdrożyć profesjonalną regenerację łożyska poprzez miejscowe zastosowanie specjalistycznych preparatów. Należy pamiętać, że proces odbudowy paznokcia trwa zwykle kilka miesięcy (najczęściej 4-6), jednak zależy od indywidualnego tempa wzrostu paznokci. Co ważne, jeśli przyczyną onycholizy nie są np. urazy, a choroby ogólnoustrojowe, konieczna jest terapia schorzeń podstawowych.

Zmiany na paznokciach w przebiegu chorób ogólnoustrojowych

Warto pamiętać, że zmiany w obrębie paznokci mogą pojawiać się również w przebiegu innych chorób, które dotyczą różnych narządów i układów. Zaliczamy do nich np. palce pałeczkowate, paznokcie Terry’ego, linię Beau oraz wybroczyny pod płytką paznokciową.

Czytaj też:
Bolesny problem. Jak zapobiegać wrastaniu paznokci?Czytaj też:
Zastrzał – bolesne, ropne zapalenie palca. Jak je leczyć?Czytaj też:
Palce pałeczkowate – jak wyglądają, przyczyny, diagnostyka i dalsze postępowanie

Źródła:

• A. Bochenek, M.Reicher, Anatomia człowieka, Ton V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2018
• S. Jabłońska, Choroby skóry, Tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1973
• R. Maleszka, V. Ratajczak-Stefańska, M. Różewicka-Czabańska, Zmiany infekcyjne paznokci, Przegląd Dermatologiczny 2011, 98, s. 120–127.
• R. Maleszka, V. Ratajczak-Stefańska, M. Boer, M. Kiedrowicz, Choroby paznokci w praktyce kosmetologicznej, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2010, 56, 1, s. 57–64
• H. Wolska, Łuszczyca paznokci, Przegląd Dermatologiczny 2010, 97, s. 243–252